7.Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabındaki Konu ve Kazanımlara İlişkin Tartışmalı Kavramların Belirlenmesi

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 14, 30.06.2024

Ali Kirmiziateş , Zühre Kolağasioğlu

Öz

Gelişen dünyada hızla yaşanan değişimlerden ötürü tartışmalı kavramlar sosyal bilgiler dersinin vazgeçilmezlerindendir. Bu çalışmayla 7.sınıf sosyal bilgiler ders kitabında yer alan tartışmalı konu, kavram ve kazanımlar ele alınmaya çalışılmıştır. Bu amaçla, 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında yer alan tartışmalı kavramlar öğrenme alanlarına göre incelenmiştir. Alan yazında Türkiye’de doğrudan bu araştırma konusuyla ilgili herhangi bir araştırmaya erişilememiştir. Nitel araştırma yöntemiyle yürütülen çalışmada doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın kuramsal evrenini özel bir yayınevine ait 7.sınıf sosyal bilgiler ders kitabı ve sosyal bilgiler dersi kazanımları oluşturmuştur. Veri toplama aracı araştırmacıların geliştirdiği doküman inceleme formudur. Araştırmanın geçerlik ve güvenirliğini sağlamak için araştırma sürecinde literatürden, alan uzmanlarının görüşlerinden, sosyal bilgiler öğretim programından ve ders kitabından yararlanılmıştır. Araştırma verileri betimsel analiz yöntemiyle incelenmiştir. 7. Sınıf sosyal bilgiler ders kitabında toplam 144 tartışmalı kavrama yer verilmiştir. Tartışmalı kavramlar en fazla Kültür ve Miras öğrenme alanındayken (36 tane) en az da Etkin Vatandaşlık (16 tane) öğrenme alanındadır. Araştırmacılara sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan tartışmalı konu ve kavramların öğrencilerin gelişim düzeyine uygunluğu ile ilgili araştırmaların yapılması önerilmektedir. Tartışmalı kavramlar en çok Küresel Bağlantılar (16 tane) ve Etkin Vatandaşlık (15 tane) öğrenme alanındayken en az da Bilim Teknoloji ve Toplum (2 tane) öğrenme alanındadır.

Anahtar Kelimeler

konu, tartışmalı kavram, kazanım, ders kitabı, sosyal bilgiler

Kaynakça

• Akman, O. ve Patoğlu, E. B. (2016). Examination of controversial topics in secondary school social studies textbooks: A content analysis. Journal of Research in Education, Science and Technology, 1(1), 77-93.
• Akman, Ö., ve Bastık, U. (2016). Sosyal bilgiler ders kitaplarında ihtilaflı konular içerisinde yer alan ’aile’ kavramının incelenmesi: Bir içerik analizi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 24-263.
• Ata, B. (2015). Sosyal bilgiler öğretim programı. C. Öztürk (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi: Demokratik vatandaşlık eğitimi içinde (4. baskı), (s. 33-47). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Avaroğulları, M. (2015). Sosyal bilgiler öğretiminde tartışmalı konularla ilgili bir eylem araştırması. NWSA-Education Sciences- E-Journal of New World Sciences Academy, 10(2), 139-150. https://doi.org/10.12739/NWSA.2015.10.2.1C0638
• Bastık, U., & Parlak, F. (2018). Tartışmalı konular arasında yer alan “din” konusunun 4, 5, 6 ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında incelenmesi. International Journal of Eurasian Education and Culture, 3(5), 172-191. https://doi.org/10.12739/NWSA.2015.10.2.1C0638
• Berg, W., Graffe, L. ve Holden, C., (2003). Teaching Controversial Issues: A European Perspective. Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative research journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Cannard, K. (2005). Embracing controversy in the classroom. Science Scope, 28(8), 14-17. https://my.nsta.org/resource/4384/embracing-controversy-in-the-classroom
• Dube, O. (2009). Güncel tartışmalı konuların sosyal bilgiler müfredatı yoluyla ele alınması: Sosyal bilgilerin hayata geçirilmesi. Avrupa Eğitim Çalışmaları Dergisi, 1(1), 25-34. Grant, S. G. (1997). A policy at odds with itself: The tension between constructivist and traditional views in the new york state social studies framework. Journal of Curriculum and Supervision, 13(1). 92-113.
• Günel, E. (2016). Türkiye’de küresel bakış açısının sosyal bilgiler eğitimine kaynaştırılması: Sosyal bilgiler öğretmen adayları. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry (TOJQI), 7(4), 440-461. https://doi.org/10.17569/tojqi.21319
• Karasar, N. (2020). Bilimsel irade algı çerçevesi ile bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayınları.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1),62-80.
• Kaya, İ. F. (2021). Sosyal bilgiler dersinde tartışma tekniklerinin akademik başarıya etkisi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Trabzon Üniversitesi.
• Kirkit, M. (2021). Sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan bazı ihtilaflı konu başlıklarının incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 5(1), 322-353. https://doi.org/10.38015/sbyy.905668
• Memiş-Çakır, S. (2023). Argümantasyona dayalı sosyal bilgiler öğretiminin 5. sınıf öğrencilerinin argümantasyon düzeyine ve tartışmaya istekliliklerine etkisi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Trabzon Üniversitesi.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (Çeviren: S. Turan). Nobel Yayın Dağıtım.
• Metin, O. ve Ünal, Ş. (2022). İçerik Analizi Tekniği: İletişim Bilimlerinde ve Sosyolojide Doktora Tezlerinde Kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 273-294. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227356
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2019). İlköğretim sosyal bilgiler ders kitabı (7. sınıf). Ekoyay Yayıncılık
• Özcan, E. (2021). İlkokul dördüncü sınıf sosyal bilgiler dersinde tartışmalı konular bağlamında gerçekleştirilen sosyobilimsel konu temelli öğretimin etkisi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Öztürk, C. ve Dilek, D. (2003). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretim programları. C. Öztürk, D. Dilek (Editörler), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi içinde. Pegem Akademi.
• Özüdoğru, G. (2022). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının tartışmalı konuların öğretimine yönelik tutumları [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3th ed.). Sage Publications.
• Sak, R., Şahin-Sak, İ.T., Öneren-Şendil, Ç. ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256. https://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (SBDÖP, 2018). https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686-SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20 %C3 %96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf
• Turan, S. (2019). 2018 Sosyal bilgiler öğretim programının disiplinlerarası yapısının incelenmesi. Journal of Innovative Research in Social Studies, 2(2), 166-190.
• Woolley, R., (2010). Tackling controversial issues in the primary school: facing life’ s challenges with your learners. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203848326
• Yılmaz, K. (2013). Tartışmalı ve tabu konuların incelenmesi: Sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 201-225.