Okul Müdürlerinin Yönetim Tarzları ile Öğretmenlerin Örgütsel Adalet Algıları Arasındaki İlişki

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 1010 - 1033, 31.12.2024

Nurcan Yılmaz Deniz Gülmez

Öz

Okul müdürlerinin benimsediği yönetim tarzları ile öğretmenlerin örgütsel adalet algıları arasındaki ilişkinin araştırıldığı bu çalışma ilişkisel tarama modelinde tasarlanmıştır. Araştırmanın evrenini Konya ili Selçuklu, Meram ve Karatay merkez ilçelerinde yer alan resmi ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmada uygun örnekleme yöntemi ile 458 öğretmenden veri toplanmıştır. Araştırmada veri toplamak için “Algılanan Müdür Yönetim Tarzı Ölçeği”, “Örgütsel Adalet Ölçeği” ve “Kişisel Bilgi Formu” kullanılmıştır. Veriler, betimsel istatistik, t testi, tek yönlü ANOVA ve korelasyon analizi teknikleri kullanılarak analiz edilmiştir. Öğretmenler tarafından algılanan örgütsel adalete ilişkin bulgular incelendiğinde öğretmenler, okul müdürlerinin adil olduğunu düşünmektedir. Öğretmenlerin örgütsel adalet algılamalarında cinsiyet, eğitim düzeyi, yaş, kıdem, branş ve okul türü değişkenlerine göre anlamlı şekilde farklılaştığı tespit edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre okul müdürlerinin en çok işbirlikli yönetim tarzını ardından sırasıyla otoriter yönetim tarzı, karşı koyucu yönetim tarzı ve ilgisiz yönetim tarzlarını benimsedikleri tespit edilmiştir. Öğretmenlerin okul müdürü yönetim tarzı algılarının cinsiyet, eğitim düzeyi, kıdem, branş ve okul türü değişkenlerine göre anlamlı bir şekilde farklılaştığı görülmektedir. Algılanan okul müdürü yönetim tarzları ile öğretmenler tarafından algılanan örgütsel adalet arasındaki ilişkiyi belirlemek için yapılan korelasyon analizi sonucunda okul müdürlerinin benimsediği işbirlikli yönetim tarzı ve otoriter yönetim tarzı ile örgütsel adaletin alt boyutları olan dağıtımsal adalet, işlemsel adalet ve etkileşimsel adalet arasında pozitif yönlü ve yüksek düzeyde ilişki olduğu; ilgisiz yönetim tarzı ve karşı koyucu yönetim tarzı ile örgütsel adaletin tüm alt boyutları arasında negatif yönlü ve düşük düzeyde ilişki olduğu saptanmıştır. Bu araştırmadan elde edilen bulgular arasında en dikkat çekici olan otoriter okul müdürlerinin de öğretmenler tarafından yüksek düzeyde adil algılanmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Yönetim tarzı, müdür yönetim tarzı, örgütsel adalet, örgütsel adalet algısı.

Etik Beyan

Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Etik Kurulu tarafından 2022/90 sayılı onay ve Konya İl Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından E-83688308-605.99-47224034 sayılı araştırma izni alınmıştır.

The Relationship Between School Principals’ Management Styles and Teachers’ Perceptions of Organizational Justice

Öz

This study examines the relationship between the principals’ management styles and teachers’ perceptions of organizational justice. It was designed in relational screening model and the universe of the research consists of teachers working in official primary, secondary and high schools in the central districts of Konya, Selçuklu, Meram and Karatay. In the study, data were collected from 458 teachers using the convenience sampling method. “Perceived manager management style scale”, “organizational justice scale” and “personal ınformation form” were used to collect data in the research. Data were analyzed using descriptive statistics, t-test, one-way Anova, and correlation analysis techniques. When the findings regarding the organizational justice perceived by the teachers are examined, it is seen that the teachers think that the school principals are fair. It was determined that teachers’ perceptions of organizational justice differed significantly according to gender, education level, age, seniority, branch and school type variables. According to the findings, it was determined that school principals adopted the most cooperative management style, followed by authoritarian management style, oppositional management style and disinterested management style, respectively. It was observed that the teachers’ perceptions of the school principal’s management style differed significantly according to the variables of gender, education level, seniority, branch and school type. As a result of the correlation analysis conducted to determine the relationship between perceived school principal management styles and organizational justice perceived by teachers, there is a significant, positive and high correlation between the cooperative management style and authoritarian management style adopted by school principals and the sub-dimensions of organizational justice such as distributive justice, procedural justice and interactional justice level of relationship; it has been determined that there is a significant, negative and low level relationship between disinterested management style and oppositional management style and all sub-dimensions of organizational justice. The most remarkable finding is that authoritarian school principals are also perceived as fair by teachers at a high level.

Anahtar Kelimeler

Management style, principal management style, organizational justice, perception of organizational justice.

Kaynakça

• Abdurrezzak, S. ve Üstüner, M. (2020). Algılanan müdür yönetim tarzı ve içsel motivasyonun öğretmenlerin örgütsel bağlılığına etkisi. Trakya Eğitim Dergisi, 10(1), 151-168.
• Akçay, P. (2020). Okul yöneticilerinin algılanan yönetim tarzlarının değerler çerçevesinde incelenmesi. Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 19-32.
• Akçay, P. ve Sevinç, H. H. (2021). Okul yöneticilerinin algılanan yönetim tarzları ve öğretmenlerin özerkliği üzerine bir araştırma. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(2), 1173-1201.
• Alanoğlu, M. (2019). Algılanan okul müdürü yönetim tarzları ile öğretmenlerin karara katılma, örgütsel adalet, iş doyumu ve tükenmişlik algıları arasındaki ilişkinin analizi. Yayınlanmamış doktora tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Alanoğlu, M. ve Demirtaş, Z. (2019a). Öğretmenlerin örgütsel adalet algılarının örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 49(49), 1-16.
• Alanoğlu, M., & Demirtaş, Z. (2019b). The effect of teachers' participation in decision making on organizational justice perceptions. Eğitim Yansımaları, 3(1), 1-10.
• Alanoğlu, M. ve Demirtaş, Z. (2020). Bürokratik okul yapısı ile müdür yönetim tarzları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,48, 199-213.
• Alganer, Y. İ. (2002). Liderlik analizi ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nde liderlik [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2010). Değerlere göre yönetim ve örgütsel adalet ilişkisinin ortaöğretim okulu öğretmenlerinin algılarına göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(4),463-484.
• Arabacı, H. (2019). Liderlik stilleri ve örgütsel adalet ilişkisi/Balıkesir ili Bandırma ilçesi örneği [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi].Balıkesir Üniversitesi.
• Arlı, D. (2007). İlköğretim okulu yöneticilerinin yönetim biçimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ege Üniversitesi.
• Atalay, İ. (2005). Örgütsel vatandaşlık ve örgütsel adalet [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Ayık, A., Savaş Yalçın, M. ve Yücel, E. (2014). Öğretmenlerin örgütsel adalet algılarının yordayıcısı olarak okul yöneticilerinin etik liderlik davranışları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 233-252.
• Bal, V. (2014). Örgütsel adalet ve örgütsel bağlılık ilişkisi: Manisa’daki eğitim kurumlarında bir araştırma. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 1-9.
• Başaran, İ. E. (2008). Örgütsel Davranış İnsanın Üretim Gücü. Ekinoks Eğitim Danışmanlık.
• Başaran, M. (2017). Okul yöneticilerinin yönetim biçimleri ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Basaran, O., & Cakir, R. (2023). A factor predicting teachers' organizational trust: school happiness. International technology and education journal, 7(2), 39-50.
• Barutçugil, İ. (2004). Organizasyonlarda Duyguların Yönetimi. Kariyer Yayıncılık
• Baş, G., ve Şentürk, C. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel vatandaşlık ve örgütsel güven algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(1), 29-62.
• Bayram, N. (2010). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş Amos Uygulamaları. Ezgi Kitapevi.
• Bölükbaşıoğlu, K. (2013). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Burns, W. T., & DiPaola, M. F. (2013). A study of organizational justice, organizational citizenship behavior, and student achievement in high schools. American Secondary Education, 4-23.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Can, A. (2022). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Pegem Akademi.
• Ch, A. H., Ahmad, S., Malik, M., & Batool, A. (2017). Principals' Leadership Styles and Teachers' Job Satisfaction: A Correlation Study at Secondary Level. Bulletin of Education and Research, 39(3), 45-56.
• Cihangiroğlu, N. ve Yılmaz, A. (2010). Çalışanların örgütsel adalet algısının örgütler için önemi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10(19), 194-213.
• Colquitt, J. A. (2001). On the dimensionality of organizational justice: A construct validation of a measure. Journal of applied psychology, 86(3), 386.
• Cömert, M., Demirtaş, H., Üstüner, M. ve Özer, N. (2008). Lise öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 7(13), 3-22.
• Çelik, V. (2012). Okul Kültürü ve Yönetimi. Ankara: Pegem Yayınevi.
• Çetin, S. ve Polat, S. (2021). Ortaokul öğretmenlerinin örgütsel adalet algı düzeyleri ile örgütsel mutluluk düzeyleri arasındaki ilişki. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 171-182.
• Çöp, S. (2008). Türkiye ve Polonya’da turizm sektörü çalışanlarının örgütsel adalet ve örgütsel bağlılık algılarına ilişkin bir uygulama[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi].Gazi Üniversitesi.
• Demir, H., & Zincirli, M. (2021). The relationship between teachers' perceptions of organizational justice and authentic leadership and their levels of organizational happiness. Opus International journal of society researches, 17(37), 3976-3998.
• Dilek, H. (2005). Liderlik tarzlarının ve adalet algısının; örgütsel bağlılık, iş tatmini ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkilerine yönelik bir araştırma [Yayımlanmamış Doktora Tezi].Gebze Teknik Üniversitesi.
• Dündar, T. (2011). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişki[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi].Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Ersoy, S. (2020). Öğretmenlerin okul yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarına ilişkin algıları ile örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Ertürk, R. (2018). Öğretmenlerin örgütsel adalet ve örgütsel kimlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 4(1), 89-98.
• Fırat, H. (2013). Adana il merkezindeki ilkokullarda görevli okul yöneticilerinin yönetim biçimleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çağ Üniversitesi.
• Gedik, A. ve Üstüner, M. (2019). Öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeylerine algıladıkları müdür yönetim tarzının etkisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (37), 53-68.
• Gölcür, M. (2022). Ortaokullardaki örgütsel etik iklim ile algılanan örgütsel adalet ilişkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Greenberg, J. (1990). Organizational justice: yesterday, today, tomorrow. Journal of management, 16(2), 399-432
• Greenberg, J. (1996). The Quest for Justice on the Job. Sage, Thousand Oaks, CA.
• Güneş, A. M., ve Buluç, B. (2012). İlköğretim okullarinda dönüşümcü liderlik ile örgütsel adalet arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(3), 411-437.
• Gürboyoğlu, J. (2009). Lider-üye etkileşiminin örgütsel adalet algısı ve tükenmişlik üzerine etkileri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Hoy, W. K., ve Miskel, C. G. (2015). Eğitim yönetimi: teori, araştırma ve uygulama (Çev. Ed. S. Turan). Nobel Yayıncılık.
• Hoy, W.K. ve Tarter, C. J. (2004). Organizational justice in schools: no justice without trust. International journal of educational management, 18(4), 250–259. Doi:10.1108/09513540410538831
• İlgar, L. (1996). Eğitim Yönetimi-Okul Yönetimi-Sınıf Yönetimi. Beta Basım Yayım Dağıtım.
• İşcan, Ö. F. ve Sayın, U. (2010). Örgütsel adalet, iş tatmini ve örgütsel güven arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(4), 195-216.
• Kahraman, Ü. (2019). Okul yöneticilerinin yönetim tarzı, örgüt DNA’sı ve örgütsel değişimin okullardaki korku kültürüne etkisi[Yayımlanmamış DoktoraTezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Karagöz, Y. (2016). SPSS 23 ve AMOS 23 uygulamalı istatistiksel analizler. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Karataş, H. (2020). Okul müdürü yönetim tarzları ile öğretmenlerin motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi.
• Kazancı, N. (2010). İlköğretim okullarındaki yöneticilerin liderlik sitilleri ile öğretmenlerin örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki düzeyi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Konovsky, M.A. (2000). Understanding procedural justice and its impact on business organizations. Journal of management, 26(3), 489-511.
• Köklü, N., Büyüköztürk, Ş. ve Çokluk Bökeoğlu, Ö. (2006). Sosyal Bilimler için İstatistik. Pegem Yayınları.
• Kurtulmuş, M. ve Karabıyık, H. (2016). Algılanan örgütsel adaletin öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeylerine etkisi. Bartın UniversityJournal of Faculty of Education, 5(2), 459-477.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB](2022). Ortaöğretim kurumlarına yönelik merkezi sınav raporu. https://cdn.eba.gov.tr/icerik/2022/06/2022_LGS_rapor.pdf.
• Oğuz, E. (2011). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki. İnönü UniversityJournal of theFaculty of Education, 12(1), 45-65.
• Özcan, E. (2014). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi].Kocaeli Üniversitesi.
• Özgür, B. (2011). Yönetim tarzları ve etkileri. Maliye dergisi, 161, 215-230.
• Pan, X., Chen, M., Hao, Z., & Bi, W. (2018). The effects of organizational justice on positive organizational behavior: Evidence from a large-sample survey and a situational experiment. Frontiers in psychology, 8, 2315.
• Polat, S. (2007). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki[Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
• Polat, S. ve Celep, C. (2008). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel güven, örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 54(54), 307-331.
• Polat, S. ve Kazak, E. (2014). Okul yöneticilerinin kayırmacı tutum ve davranışları ile öğretmenlerin örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1), 71-92.
• Sabuncuoğlu, Z. ve Tüz, M. (2008). Örgütsel Psikoloji. Alfa Aktüel Basım Yayım
• Sağlam, A. Ç. ve Ali, E. (2018). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ile motivasyon düzeyleri arasındaki ilişki. Researcher, 6(1), 40-56.
• San, İ. (2017). Örgütsel adalet ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik ampirik bir çalışma [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Ticaret Üniversitesi.
• Sarı, M., Yıldız, E. ve Canoğulları, E. (2018). Öğretmenlerin algıladıkları müdür yönetim tarzı ile mesleki motivasyon düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(10), 188-208.
• Seçer, İ. (2013). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi: Analiz ve raporlaştırma. Anı yayıncılık.
• Selbi, A. (2019). Okul müdürlerinin kullandıkları liderlik stilleri ve örgütsel adalet davranışlarının öğretmenlerin örgütsel bağlılık ve örgütsel yabancılaşmalarını yordama derecesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi].Mersin Üniversitesi.
• Selvitopu, A. ve Şahin, H. (2013). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 171-189.
• Tahaoğlu, F. ve Gedikoğlu, T. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik rolleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 58(58), 274-298.
• Taş, A., Çelik, K. Ve Tomul, E. (2007). Yenilenen ilköğretim programının uygulandığı ilköğretim okullarındaki yöneticilerin liderlik tarzları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(22), 85-98.
• Terzi, A. R.ve Kurt, T. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinin yöneticilik davranışlarının öğretmenlerin örgütsel bağlılığına etkisi. Milli Eğitim Dergisi, 33(166), 98-112.
• Titrek, O. (2009). Employees' organizational justice perceptions in Turkish schools. Social Behavior and Personality: An international journal, 37(5), 605-620.
• Töremen, F. ve Tan, Ç. (2010). Eğitim örgütlerinde adalet: kavramsal bir çözümleme. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (14), 58-70.
• Uğurlu, C. T. ve Üstüner, M. (2011). Öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeylerine yöneticilerinin etik liderlik ve örgütsel adalet davranışlarının etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(41),434-448.
• Uysal, G. ve Tayfun, A. (2019). Otel işletmelerinde çalışan işgörenlerin örgütsel adalet algılarının motivasyon ve işten ayrılma niyeti üzerine etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(1), 597-611.
• Ünlü, Y., Hamedoğlu, M. A., & Yaman, E. (2015). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları ve örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişki. Sakarya University Journal of Education, 5(2), 140-157.
• Üstüner, M. (2016). Algılanan müdür yönetim tarzı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 22(3), 429-457. doi: 10.14527/kuey.2016.017.
• Wright, T. A. (2004). The role of “happiness” in organizational research: past, present and future directions. In exploring interpersonal dynamics (pp. 221-264). Emerald group publishing.
• Yağ, T. (2019). Okul yöneticilerinin yönetim tarzları ile hesap verebilirlik yönelimleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ahi Evran Üniversitesi.
• Yavuz, P. (2019). Mesleki ve teknik anadolu lisesi müdürlerinin yönetim tarzı ile öğretmenlerin mesleki profesyonelliği arasındaki ilişkinin incelenmesi[Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Yazıcıoğlu, İ. ve Topaloğlu, I. G. (2009). Örgütsel adalet ve bağlılık ilişkisi: konaklama işletmelerinde bir uygulama. İşletme Araştırmaları Dergisi, 1(1), 3-16. Yelboğa, A. (2012). Örgütsel adalet ile iş doyumu ilişkisi: Ampirik bir çalışma. Ege Akademik Bakış, 12(2), 171-182.
• Yılmaz, K. (2010). Devlet ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri (1), 579-616.
• Yılmaz, K., ve Taşdan, M. (2009). Organizational citizenship and organizational justice in Turkish primary schools. Journal of educational administration, 47(1), 108-126.
• Yürür, Ş. (2005). Ödüllendirme sistemleri ile örgütsel adalet arasındaki ilişkilerin analizi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi.