Vicdani Red ve Türkiye Açısından Uygulanabilirliği

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 93 - 120, 28.12.2018

Bayram Doğan

Öz

İnsan hakları hukukunda vicdani red konusu son
yıllarda tartışılan ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne göre inanç özgürlüğü
bağlamında korunması gereken bir konudur. Dar anlamda vicdani red, savaş karşıtlığı
ve zorunlu askerlik uygulamalarına karşı girişilen bir “haktır”. Vicdani reddi destekleyenler retçiler için zorunlu
askerlik hizmetine alternatif olarak sivil kamu hizmeti olması gerektiği
düşüncesi doğrultusunda “vicdani red
hakkı” mücadelesi vermektedirler. Vicdani reddi bir hak olarak doğrudan
tanıyan, Türkiye’nin taraf olduğu bir insan hakları sözleşmesi yoktur. 1982
Anayasası’nın vatan hizmeti kenar başlıklı 72. Maddesinde esasen askerlik
hizmetine alternatif, sivil kamu hizmetinin de uygulanabileceğine imkân
tanınmıştır. Ancak 1111 Sayılı Yasa, Türkiye’de askerliği zorunlu tutarak
Anayasa’da tanınan bir hakkı
engellemiş durumdadır.

Anahtar Kelimeler

Vicdani red, zorunlu askerlik, sivil kamu hizmeti, insan hakları, 1982 Anayasası

Kaynakça

• 1- Altundiş Mehmet, “Avrupa Konseyi ve AİHM Kararlarına Göre Türk Hukukunda Vicdani Red Hakkı”, Yasama Dergisi, S. 20, Ocak-Şubat-Mart-Nisan 2012.
• 2- Altınay Ayşe Gül, Tanıl Bora, “Ordu, Militarizm ve Milliyetçilik”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik (iç.), C. 4, 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003.
• 3- Anayurt Ömer, “Avrupa’da Vicdani Ret Sorunu: İstemden Normatif Düzleme”, Mülkiye Dergisi, C. 31, S. 254, 2007.
• 4- Aydın Suavi, “Toplumun Militarizasyonu: Zorunlu Askerlik Sisteminin ve Ulusal Orduların Yurttaş Yaratmadaki Rolü”, Çarklardaki Kum: Vicdani Red Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler (iç.), der., Özgür Heval Çınar, Üsterci Coşkun, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• 5- Avrupa Komisyonu, (14 Kasım 2009), “2009 Türkiye Düzenli İlerleme Raporu”, SEC (2009) 1334/3, S. 10 ve Avrupa Komisyonu, (9 Kasım 2010), “2010 Türkiye Düzenli İlerleme Raporu”, SEC (2010) 1327, S. 24.
• 6- Bröckling Ulrich, “Çarklardaki Kum? 21. Yüzyılın Başında Vicdani Ret”, Çarklardaki Kum: Vicdani Red Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler (iç.), der., Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• 7- Bozatay Şeniz Anbarlı, “Türkiye’de Vicdani Ret Tartışmalarının Toplumsal ve Hukuki Boyutları”, ÇKÜİİBFD, C. 1, S. 1, Güz 2011.
• 8- Can Osman, “Vicdani Red ve Anayasa”, Çarklardaki Kum: Vicdani Red, Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler (iç.), der., Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• 9- Cankur A. Serra, Demokratikleşme Sürecinde Vicdani Red: Türkiye Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2009.
• 10- Çınar Özgür Heval, “Avrupa Konseyi Ülkelerinden Vicdani Red Hakkına Genel Bir Bakış”, der. Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci), Çarklardaki Kum: Vicdani Red, Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimleri çinde, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• 11- Çınar Özgür Heval, “Uluslararası Hukuk Çerçevesinde Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de Vicdani Ret”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 72, 2007.
• 12- Eren Abdurrahman, “Türk Hukukunda Vicdani Red”, AÜSBFD, S. 61/3, Temmuz-Eylül 2006.
• 13- Eminağaoğlu Ömer Faruk, “Özgürlük ve Vatan Hizmeti”, Radikal, 22.08.2005.
• 11- Mızrak Dilan, Zorunlu Askerlik Hizmetine Karşı Vicdani Ret, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2008.
• 14- Esmer Barış, Türkiye’de ve Dünyada Vicdani Ret, Propaganda Yayınları, İstanbul, 2012.
• 15- Gürcan Ertuğrul Cenk, “Zorunlu Askerlik Hizmeti Karşısında Vicdani Ret: Bir İnsan Hakkı (mı)?”, AÜSBFD, S. 62, Ocak- Mart 2007, Ankara.
• 16- Kafkaslı Zehra, “Her Şey Vatan İçin (!)”, Güncel Hukuk Dergisi, S. 3, Mart 2006.
• 17- Kardaş Ümit, “Modern Devlet, Ordu ve Vicdani Ret İtirazı”, Birikim Dergisi, S. 207, Temmuz 2006.
• 18- Kasımoğlu Alper, “Türk Hukuku’nda ve Mukayeseli Hukukta Vicdani Ret”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, S. 6, Nisan- Ekim 2013.
• 19- Kaya Ersin, “Vicdani Ret Uygulaması ve Türkiye”, Stratejik Araştırmalar Dergisi, Eylül 2006.
• 20- Kırıt Emrah, Reşat Volkan Günel, Ulusal ve Uluslararası Hukukta Vicdani Ret, Marmara Üniversitesi Yayınları, 2006.
• 21- Kıvrıkoğlu Hüseyin, “Sunuş”, 2000’li Yıllara Girerken Türk Ordusu (iç.), der., Mehmet Özel, Ankara Ticaret Odası ve T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara.
• 22- Kuzu Burhan, Türk Anayasal Metinleri ve Ilgili Mevzuat, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1999.
• 23- Major Marie France, “Conscientious Objection and International Law: A Human Right?”, Case Western Reserve Journal of International Law, Vol. 24, 1992.
• 24- Parla Taha, “Vicdani Reddin Felsefi Gerekçeleri”, Çarklardaki Kum: Vicdani Red Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler (iç.), der., Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• 25- Semiz Yasemin, Türk Hukuku’nda ve Karşılaştırmalı Hukukta Vicdani Ret, Seçkin Yayınları, Ankara, 2010.
• 26- Sevinç Murat, “Türkiye’de ve Batı Demokrasilerinde Vicdani Ret, Zorunlu Askerlik ve Kamu Hizmeti Seçeneği”, AÜSBFD, S. 61/1, Ocak-Mart 2006, Ankara.
• 27- Toker Nilgün, “Vicdani Red, Sivil İtaatsizlik ve Antimilitarizm: İtaat Etmeme ve Direnme”, Çarklardaki Kum: Vicdani Ret Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler (iç.), der., Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• 28- Tok Hıdır, Bir Eylem ve Toplumsal Hareket Yöntemi Olarak Anti Militarizm ve Vicdani Red, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2009.
• 29- Üçpınar Hülya, “Türkiye’de Vicdani Reddin Suç ve Ceza Konusu Olması ve Sonuçları”, Çarklardaki Kum: Vicdani Red, Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler (iç.), der., Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• 30- Üsterci Coşkun, Uğur Yorulmaz, “Türkiye’de Vicdani Red”, Çarklardaki Kum: Vicdani Red, Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler (iç.), der., Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• 31- Speck Andres, “Dünyada Çağdaş Red ve Red Hareketlerinin Ana Hatları: Savaş Karşıtı Uluslararası Hareket İçinde Red”, Birikim Dergisi, S. 207, Temmuz 2006.
• 32- Zürcher Erik Jan, “Hizmet Etmeyi Başka Biçimlerde Reddetmek: Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Dönemlerinde Asker Kaçakçılığı”, Çarklardaki Kum: Vicdani Red Düşünsel Kaynaklar ve Deneyimler (iç.), der., Özgür Heval Çınar, Coşkun Üsterci, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• 33- Zürcher Erik Jan, Devletin Silahlanması: Ortadoğu’da ve Orta Asya’da Zorunlu Askerlik (1775-1925), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2003.
• 34- Zürcher Erik Jan, “The Ottaman Conscription System 1844-1914”, International Review of Social History, C. 43, S. 3, 1998.