Fransa’da Mahkeme Kararlarına Karşı Yasal Geçerlilik Uygulaması ve Ülkemizde Uygulanabilirliği

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 24, 30.06.2023

Ahmet Ziya Çalışkan

Öz

Özellikle Fransız Hukukunda uygulamasını bulan dava edilmiş idari tasarruflara yasal geçerlilik kazandırma uygulamasıyla, genellikle iptal edilme ihtimali bulunan veya yerine göre ilk derece yargılamasında iptal edilmiş bir idari tasarrufun, hatta idarenin bazı özel hukuka tabi tasarruflarının, çıkarılan bir kanunla, ceza ve yaptırım uygulamaları hariç olmak üzere, geçmişe etkili bir şekilde, kamu yararı amacıyla yasal koruma altına alınması söz konusudur. Bu şekilde davanın konusuz kalması sağlanmaktadır. Mahkemelerce de karar vermeye yer olmadığına karar verilmektedir. Burada tamamen adil yargılanma hakkı ve yargı bağımsızlığı denkleminde, kuvvetler ayrılığı ile kamu yararı kavramları arasında bir denge güdülerek bir karara varılmaktadır. Gerek Fransız Danıştayı (Conseil d’Etat) gerekse Anayasa Konseyi ölçü olarak bu gibi kriterler kullanmaktadır. Kamu yararı ölçütüne başvurulan en yaygın örnek olarak bir kamu hizmetinin işleyişinin ve sürekliliğinin sağlanması veya kamu personelinin kariyer yapmasının sağlanması, sosyal güvenlik sistemindeki dengeyi bozup buna zarar verecek içtihat farklılıklarının önlenmesi gibi ihtimaller verilebilir.
Ülkemizde benzer bir uygulama Anayasa’nın “Mahkemelerin Bağımsızlığı” başlıklı 138. maddesine göre çok da mümkün gözükmüyor. Söz konusu maddeye göre; “Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez”.
Ülkemizde mahkeme kararlarına yasal geçerlilik kazandırma anlamına gelebilecek bir uygulama olarak, 2012 yılında 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun’a bir madde eklenerek, özelleştirme uygulamalarının mahkemelerce iptali üzerine oluşacak fiili imkansızlık karşısında geri dönülemeyecek bir yapının ortaya çıkması halinde yargı kararlarının uygulanmasına yönelik olarak, Bakanlar Kurulu tesis edilecek iş ve işlemler konusunda karar almaya yetkilidir, şeklinde bir düzenleme yapılıp kanunlaşmıştı. Anayasa Mahkemesi 2013 yılında verdiği kararla söz konusu düzenlemenin Anayasa’nın 138. maddesine aykırı olduğuna karar verdi ve bu yönteme başvurulmasının önünü kapatmış oldu. Anayasa’nın 138. maddesinde bir değişiklik yapılmadığı veya Anayasa Mahkemesi bu konudaki tutumunu değiştirmediği takdirde, ülkemizde böyle bir uygulamaya gitmek çok mümkün gözükmüyor.

Anahtar Kelimeler

yasal geçerlilik, idari yargı, iptal kararı, kamu yararı., yasal geçerlilik, idari yargı, iptal kararı, kamu yararı.

Kaynakça

• Akyılmaz, Bahtiyar/Sezginer, Murat/Kaya, Cemil. Türk İdare Hukuku, 14. Bası, Savaş Yayınevi, Ankara 2021.
• Akyılmaz, Bahtiyar/Sezginer, Murat/Kaya, Cemil. Türk İdari Yargılama Hukuku, 6. Bası, Savaş Yayınevi, Ankara 2021.
• Broyelle, Camille. Contentieux Administratif, 2. Bası, L.G.D.J., Paris 2013.
• Chapus, René. Droit du Contentieux Administratif,, 10. Bası, Montchrestien, Paris 2001.
• Çağlayan, Ramazan. İdari Yargı Kararlarının Sonuçları ve Uygulanması, 3. Bası, Asil, Ankara 2004.
• Çağlayan, Ramazan. İdari Yargılama Hukuku, 14. Bası, Seçkin, Ankara 2022.
• Çağlayan, Ramazan. İdari Yargıda Kanun Yolları (Kararlara Karşı Başvuru Yolları), 1. Bası, Seçkin, Ankara 2002.
• Çal, Sedat. Anayasa Değişikliği Sonrasında Kamu Hizmeti Kavramının İrdelenmesi AÜHF, C. 51, S. 2, Y. 2002, s. 163-197.
• Déal, Emilie. “La Controverse des Validations Législatives en France, Vecteur de Constitutionnalisation du Contentieux Judiciaire”, R.G.D., C. 36, no. 2, Y. 2006, s. 157-188, https://www.erudit.org/en/journals/rgd/1982-v13-n1-rgd01561/1027108ar/ (E. T. 15.9.2022).
• Debbasch, Charles/Ricci, Claude. Contentieux Administratif, 8. Bası, Dalloz, Paris 2001.
• Fransız Anayasa Konseyi, Le contrôle des validations législatives, 2014, https://www.conseil-constitutionnel.fr/la-qpc/mars-2014-le-controle-des-validations-legislatives, (E. T. 15.9.2022).
• Fransız Senatosu Hukuki Araştırmalar Birimi, Le Régime Juridique des Validations Législatives, 2006, (Senato Çalışması), https://www.senat.fr/ej/ej_validation/ej_validation.pdf, s. 10, (E.T. 10.9.2022).
• Gicquel, Jean. Droit Constitutionnel et Institutions Politiques, 19. Bası, Montchrestien, Paris 2003.
• Günler, Zeynep. “Özelleştirme ve İdari Yargı”, TAAD, C. 1, S. 44 (Ekim 2020), Y. 11, s. 1-22.
• Kaplan, Gürsel. İdari Yargılama Hukuku, 7. Bası, Ekin Yayınları, Bursa 2020.
• Karahanoğulları, Onur, İdari Yargı, İdarenin Hukuka Zorlanması, 1. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2019.
• Karahanoğulları, Onur. Özelleştirme İşlemlerinin Yargısal Denetimi, AÜHFD, C. 45, S. 1, Y. 1996, s. 279-322.
• Richer, Laurent. Droit des Contrats Administratifs, 4. Bası, L.G.D.J., Paris 2004.
• Rosoux, Géraldine. Le contrôle juridictionnel des « validations législatives » en France et en Belgique: un conflit de légitimités, Liege 2005, https://orbi.uliege.be/bitstream/2268/4371/1/GR-Validations%202005.pdf, s. 2, (E. T. 06.9.2022).
• Roux, Jérôme. “La jurisprudence du Conseil constitutionnel-mise en perspective avec la CEDH-sur les validations législatives et les autres lois rétroactives”, https://www.conseil-constitutionnel.fr/publications/titre-vii/la-jurisprudence-du-conseil-constitutionnel-mise-en-perspective-avec-la-cedh-sur-les-validations, (E.T. 14.05.2022).
• Fransız Mevzuat Bilgi Sistemi https://www.legifrance.gouv.fr/jorf/id/JORFTEXT000029307742/, (E.T. 24.6.2022).