Ticari İşlerde Birlikte Borç Altına Girilmesi ve Ticari Bir Borca Kefil Olunmasının Sonuçları

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 326 - 373, 30.06.2023

Aytekin Çelik

Öz

TTK m. 7’nin başlığı “teselsül karinesi” olmasına rağmen söz konusu düzenlemede müteselsil borçluluk ve müteselsil kefalet karinelerinin dışında kefillerin temerrüt faizinden sorumluluğu konusunda da hükümlere yer verilmiştir. Dolayısıyla ticari işlerde birlikte borç altına girilmesi ve ticari bir borca kefil olunmasının iki ayrı sonucu bulunmaktadır. Bunlardan ilki kanun veya sözleşmede aksi öngörülmemişse birlikte borç altına giren kişilerin müteselsil borçlu, borçlu açısından ticari iş niteliğindeki bir borca kefil olan kişilerin ise müteselsil kefil olarak kabul edilmesidir. Söz konusu sonuç, teselsül karinesi olarak adlandırılmaktadır. Diğer sonuç ise borçlu açısından ticari iş niteliği taşıyan bir borca kefil olunması halinde borçlunun taahhüdünü yerine getirmediği veya ödemeyi yapmadığı hususu ihbar edilmeden kefillere temerrüt faizi yürütülememesidir.
Birlikte borçlulukta işin sadece alacaklı açısından ticari iş niteliği taşıdığı durumlarda teselsül karinesinin uygulanıp uygulanmayacağı konusunda farklı görüşler ileri sürülmektedir. Aynı şekilde birlikte borçlulukta borçluların aynı anda ve aynı işlemle borç altına girmelerinin gerekli olup olmadığı hususu da tartışmalıdır. Teselsül karinesinin kefiller açısından uygulanması konusunda da farklı görüşler bulunmaktadır. Bu konuda özellikle kefalet sözleşmesinde müteselsil sorumlu olma konusundaki iradenin kefilin kendi el yazısıyla yazılmasına ilişkin TBK m. 583/1’deki düzenlemenin TTK m. 7/2’de düzenlenen teselsül karinesinin kefiller açısından uygulanması konusunda da aranıp aranmayacağı hususunda doktrinde farklı görüşler ileri sürülmüştür.
Aynı şekilde TTK m. 7/1’de düzenlenen kefillere temerrüt faizi yürütülmesi için ihbar şartı arayan düzenlemeye genel hükümlerde yer verilmemesi söz konusu düzenlemenin ticari iş niteliği taşımayan borçlarda uygulanıp uygulanmayacağı hususunda farklı görüşlerin ileri sürülmesine sebep olmuştur.
Bu çalışmada öncelikle birlikte borçluluk halinde teselsül karinesinin uygulanması konusunda açıklamalara yer verilecektir. Akabinde ise ticari bir borca kefil olunması halinde teselsül karinesinin uygulanması ve kefillere temerrüt faizi yürütülebilmesi için ödemenin veya taahhüdün yerine getirilmediği hususunda yapılacak ihbar konusunda değerlendirmeler yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ticari iş, Ticari hüküm, Teselsül karinesi, Müteselsil borçluluk, Müteselsil kefalet

Consequences Of Jointly Incurring A Debt In Commercial Affairs And Being A Guarantor For A Commercial Debt

Öz

The first consequence regulated under Article 7 of the Turkish Commercial Code (TCC) titled “Presumption of Solidarity” is that, unless otherwise stipulated by law or contract, the persons who incur debt together are considered as joint debtors, and the persons who guarantor for a debt that is a commercial affair for the debtor are considered as joint guarantors. The second consequence is that in the case of a guarantor for a debt that is a commercial affair for the debtor, default interest cannot be charged to the guarantors without notice of the debtor’s failure to fulfill its commitment or to make the payment. Different opinions have been put forward as to whether the presumption of solidarity should be applied in cases where the work in joint indebtedness has the characteristics of a commercial affair only for the creditor. Likewise, it is also controversial whether it is necessary for the debtors to incur debts at the same time and with the same transaction in joint indebtedness. Also different opinions have been put forward in the doctrine, especially on whether the requirement under Art. 583/1 of the Turkish Code of Obligation (TCO) that the guarantor’s intention to be jointly liable in the contract of surety must be written in the guarantor’s own handwriting should also be sought for the surety in commercial affairs regulated under Art. 7/2 of the TCC. Likewise, the fact that the regulation under Art. 7/1 of the TCC, which requires a notice condition for the execution of default interest to the guarantors, is not included in the general provisions has led to different opinions on whether the said regulation should be applied to debts that do not have the characteristics of commercial affair.

Anahtar Kelimeler

Commercial affair, Commercial clause, Presumption of solidarity, Indebtedness, Jointguarantees

Kaynakça

• Acar, Özlem. Türk Borçlar Hukukunda Müteselsil Kefalet Sözleşmesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• Ağca Toplandı, Pınar. “Teselsül Karinesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Y. 2010, Sa. 90, s.379-394.
• Aker, Halit. “Avusturya İşletmeler Kanunu'nun Ticari İşletme ve Şahıs Şirketleri Hukuku Alanında Getirdiği Yenilikler”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C.25, Y. 2009, s. 270-273.
• Akıntürk, Turgut. Müteselsil Borçluluk, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1971.
• Akipek Öcal, Şebnem/Uzun Kazmacı, Özge/ Hamamcıoğlu, Esra. “Bankacılık Sektöründe Kefalet”, Bankacılık Sektöründe Tüketici Hukuku Uygulamaları, 2. Baskı, Ed. TOKBAŞ, Hakan/KURŞUN, Ali Suphi, Aristo Yayınevi, İstanbul, 2017, s. 123-159.
• Altop, Atilla. “Kefalet Sözleşmesine İlişkin Olarak Türk Borçlar Kanunu’nda ve Türk Ticaret Kanunu’nda Yer Alan ve Birbirleri ile Çeliştikleri Düşünülen Bazı Hükümlere İlişkin Bir Değerlendirme”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Sa.2, Y. 2017, s. 55-66.
• Aral, Fahrettin/Ayrancı, Hasan. Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 15. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2022.
• Arat, Ayşe. “Müteselsil Borçlarda Alacaklı ile Borçlular Arasındaki İlişkinin Hüküm ve Sonuçları”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.26, Sa.2, Y. 2018, s. 325-366.
• Arkan, Sabih. Ticari İşletme Hukuku, 25. Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 2019. Arslanlı, Halil. Kara Ticareti Hukuku Dersleri, Umumi Hükümler, 3. Baskı, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1960.
• Ayan, Serkan.“Kefalet Sözleşmesi m. 583-588”, İstanbul Şerhi Türk Borçlar Kanunu, Yürürlük Kanunu, C. 2, Özel Borç İlişkileri, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2018, s. 2511-2616 (Şerh).
• Ayan, Serkan. Kefalet Sözleşmesi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018 (Kefalet).
• Ayan, Serkan.“Kefalet Sözleşmesinden Doğan Uyuşmazlıklarda Görevli ve Yetkili Mahkeme”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.9, Sa.2, Y. 2018, s. 665-692 (Yetki).
• Aydoğdu, Murat/Ayan, Serkan. Türk Borçlar ve Türk Ticaret Hukuku’nda yer Alan Faiz ile İlgili Düzenlemelerin Değerlendirilmesi, 2.Baskı, Adalet Yayıncılık, Ankara, 2014.
• Aydoğdu, Murat/Kahveci, Nalan. Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 3. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2017.
• Ayhan, Rıza/ Çağlar, Hayrettin/ Özdamar, Mehmet. Ticari İşletme Hukuku, 15. Baskı, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2022 (Ticari İşletme).
• Ayhan, Rıza/ Çağlar, Hayrettin/ Özdamar, Mehmet. Şirketler Hukuku, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2019 (Şirketler).
• Bahtiyar, Mehmet. Ticari İşletme Hukuku, 20. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• Barlas, Nami. Adi Ortaklık Temeline Dayalı Sözleşme İlişkileri, Beta Yayıncılık, İstanbul, 1998.
• Baş, Ece.“6098 sayılı TBK’nın Kefalet Sözleşmesinin Geçerlilik Şartlarına İlişkin Bazı Yenilikler”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. LXX, Sa.2, s. 115-144.
• Baştuğ, İrfan/Erdem, Ercüment. Ticari İşletme Hukuku, DEÜHF Yayınları, Ankara, 1993.
• Bilgen, Mahmut. Öğreti ve Uygulamada Kefalet ve Yargılama Hukukuna İlişkin Uyuşmazlıklar, Adalet Yayıncılık, Ankara, 2013.
• Bilgişin, Şevket Memedali. Ticaret Hukuku Prensipleri, C. I, 2. Baskı, İÜHF Yayınları, İstanbul, 1948.
• Bozer, Ali/Göle, Celal. Ticari İşletme Hukuku, 5. Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 2018.
• Bozkurt, Tamer. Ticari İşletme Hukuku, 3. Baskı, Legem Yayıncılık, Ankara, 2019.
• Çağa, Tahir. “Özel Hüküm Genel Hükmü Daima Bertaraf Eder mi?”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 1991, Sa.3, s. 366-375.
• Can, Mehmet Çelebi/ Kaşak, Fahri Erdem. “Ticari Borçlara Kefalet Halinde Ticari İşlerde Teselsül Karinesinin (TTK m. 7), Müteselsil Kefil Sıfatının El Yazısıyla Belirtilmesini Arayan TBK m. 583 Hükmü Karşısında Uygulanabilirliği”, Terazi Hukuk Dergisi, C. 15, Sa. 162, s. 266-277.
• Çelik, Aytekin. “Ticari İşlerde Faiz Konusundaki Hükümlerin Tüketici İşlemlerinde Uygulanması”, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.7, Sa.2, Temmuz 2021, s. 259-290.
• Develioğlu, H. Murat. Kefalet Sözleşmesini Düzenleyen Hükümler Işığında Bağımsız Garanti Sözleşmeleri, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2009.
• Doğanay, İsmail. Türk Ticaret Kanunu Şerhi, C.1, 4. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2004.
• Domaniç, Hayri. Ticaret Hukukunun Genel Esasları, 4. Baskı, Temel Yayınları, İstanbul, 1998 (Esaslar).
• Domaniç, Hayri. Türk Ticaret Kanunu Şerhi, C.I, Temel Yayınları, İstanbul, 1988 (Şerh).
• Eren, Fikret. Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 21. Baskı, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2017 (Genel).
• Eren, Fikret. Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 10. Baskı, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2022 (Özel).
• Eriş, Gönen. Ticari İşletme ve Şirketler, C.I, 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
• Furrer, Andreas/ Muller-Chen, Markus/Çetiner, Bilgehan. Borçlar Hukuku Genel Hükümler, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• Göktürk, Hüseyin Avni. “Kefalet Hukukumuzun Kifayetsizliği ve Yeni İsviçre Kefalet Hukuku”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.7, Sa.3, Y. 1950, s.325-352 (Göktürk, H.A.).
• Göktürk, Kürşat. “Ticari İş Kavramı, Sınırlandırılması ve Faiz Meselesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2015, C.XIX, s. 3-44.
• Gözler, Kemal. Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, C.1, Ekin Yayıncılık, Bursa, 2020.
• Gümüş, Mustafa Alper. Borçlar Hukuku Özel Hükümler, C. II, 3. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014 (Borçlar).
• Gümüş, Mustafa Alper. 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Şerhi, C. I, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014 (Şerh).
• Gündüz, Şefika Deren. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Kefalet Sözleşmesinin Şekli, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2015.
• Hatemi, Hüseyin/ Gökyayla, K.Emre. Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 3. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2015. Hirş, Ernst. Ticaret Hukuku Dersleri, Hak Kitabevi, İstanbul, 1948.
• Kapancı, Kadir Berk. “Türk Ticaret Kanunu’nun 7. Maddesinde Öngörülen “Ticari İşlerde Teselsül Karinesi” Tam Anlamıyla Uygulanabilir Durumda mıdır?,” İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7, Sa.2, Y.2016, s. 131-170.
• Karayalçın, Yaşar. Ticaret Hukuku, I-Giriş-Ticari İşletme, 3. Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1968.
• Kendigelen, Abuzer. Türk Ticaret Kanunu Değişiklikler, Yenilikler ve İlk Tespitler, 3. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• Kendigelen, Abuzer/ Kırca, İsmail. Şirketler Hukuku, C.I, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• Kılıçoğlu, Ahmet. Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 26. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2022.
• Kırca, İsmail. “Ticari İş ve Ticari Hükme Dair”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Y. 2018, C. XXXIV, Sa.3, s. 5-17. Koç, Ömer Cemre. Üçüncü Kişinin Fiilini Üstlenmede Üstlenenin Hukuki Konumu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• Midyat, Nuri Aziz. “Türk Ticaret Kanunu’nda Düzenlenen Teselsül Karinesinin Müteselsil Kefaletin Şekil Koşuluna Etkisi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. LXXV, Sa.2, Y. 2017, s. 681-706.
• Oğuzman, Kemal/ Öz, Turgut. Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C.2, 17. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2022. Özdoğan, Nurcihan Dalcı. Müteselsil Sorumluluk, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015.
• Özen, Burak. Kefalet Sözleşmesi, 3. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014 (Kefalet).
• Özen, Burak. “Tüketici Kredilerinde Muacceliyet Koşullarının Kefile Etkisi”, Sektörel Bazda Tüketici Hukuku ve Uygulamaları 2015-2016, Ed. TOKBAŞ, Hakan/ÜÇIŞIK, Fehim, Bilge Yayınevi, Ankara, 2016, s. 34-40 (Tüketici).
• Poroy, Reha/ Yasaman, Hamdi. Ticari İşletme Hukuku, 19. Baskı, Vedat Kitapçılık, Ankara, 2022.
• Reisoğlu, Seza. Türk Hukukunda ve Bankacılık Uygulamasında Kefalet, Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1992 (Kefalet).
• Reisoğlu, Seza. “Kefalet Kavramı ve Muteberlik Şartları”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 1962, C.19, Sa. 1-4, s. 327-392 (Muteberlik).
• Ruhi, Ahmet Cemal/ Ruhi, Canan. Türk Kefalet Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
• Şahin, Ayşenur Caner. Türk Borçlar Kanunu'nda Müteselsil Borçluluk, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• Şeker, Muzaffer. Kefalette ve Avalde Eşin Rızası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• Şener, Oruç Hami. Adi Ortaklık, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2008.
• Şener, Oruç Hami. Ticari İşletme Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.
• Tandoğan, Haluk. Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, C. II, 5. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2010.
• Tekil, Fahiman. Ticari İşletme Hukuku, 3. Baskı, Tekil Yayıncılık, İstanbul, 1997.
• Tekinay, Selahattin Sulhi. “Ticari İşlerde Teselsül Karinesi”, Ord.Prof.Dr.Ernst E. Hirsch’e Armağan, Ankara, 1964, s. 509-518.
• Tekinay, Selahattin Sulhi. Borçlar Hukuku, 4. Baskı, Sermet Matbaası, İstanbul, 1979.
• Tercier, Pierre/ Pichonnaz, Pascal/ Develioğlu, Hüseyin Murat. Borçlar Hukuku Genel Hükümler, On İki Levha Yayıncılık, Ankara 2016.
• Tunçomağ, Kenan. Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. I, 3. Baskı, İÜHF Yayınları, İstanbul, 1968.
• Uygur, Turgut. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Şerhi, C.II, Madde 237-649, 3. Baskı Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2013.
• Ülgen, Hüseyin/ Helvacı, Mehmet/ Kaya, Arslan/ Ertan, Füsun Nomer. Ticari İşletme Hukuku, Kısaltılarak Güncellenmiş 8.Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• Von Tuhr, Andreas. Borçlar Hukuku Umumi Kısmı, C. 1-2 (Çev. Edege, Cevat,), Yargıtay Yayınları, Ankara, 1983.
• Yağcı, Kürşat. “Anapara Faizi ve Temerrüt Faizine Üst Sınır Getiren TBK. m. 88 ve TBK. m. 120 Hükümlerinin Ticari Faizler Bakımından Uygulanabilirliği”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Mecmuası, C. LXXI, Sa. 2, s. 421-438.
• Yalman, Macit/ Taylan, Erbay. Adi Ortaklık, Olgaç Matbaa, Ankara, 1976.
• Yaşar, Sevgi Bozkurt. “TTK m. 7/2 Bağlamında Ticari Borca Kefalet Sözleşmesinin Özellikleri-Kefilin Sorumluluğu ve Takibi”, Bursa Uludağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.14, Sa. 175-178, s. 433-527.
• Yavuz, Cevdet. “Genel Olarak Kefalet Sözleşmesi, Geçerliliği ve Türleri”, Avrupa Araştırmaları Dergisi, C. 12, Sa. 1-2, 2004, s. 17-61.
• Yavuz, Cevdet/ Acar, Faruk/ Özen, Burak. Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 10. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• Yazıcı, Burçin. “Borçlar Hukuku ve İcra İflas Hukuku Çerçevesinde İcra Kefaletnameleri”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVIII, Sa. 1-2 (2014), s. 211-236.
• Yıldırır, Efe Can. Birlikte Kefalet, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• Zevkliler, Aydın/ Gökyayla, K. Emre. Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 21. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2021.