PSİKOLOJİK TEFSÎR

Yıl 2015, Cilt: 40 Sayı: 40, 0 - , 16.01.2016

Ferruh Kahraman

Öz

Öz

 

Psikolojik tefsîr alanındaki çalışmalar tecziî olmaktan ziyade, konulu-bilimsel tefsîr grubuna girmektedir. Konulu-bilimsel psikolojik tefsîrin tarihi ise çok yenidir. Ancak psikoloji alanında yapılan Kur’ânî çalışmaların sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Artan bu ilgi ve eser sayısına rağmen metodolojisi hakkında yeterince çalışma yoktur. Bu çalışma genel tefsîr kurallarını ve psikolojik tefsîr alanında yapılan çalışmaları göz önünde bulundurarak psikolojik tefsîrin usulünü ele almaktadır. Bu makalede, psikolojik tefsîrin tanımı, konusu, gerekliliği ve eksik yönleri ele alınmış en sonda da Kur’ân’dan bazı örnekler sunulmuştur. Klasik tefsir geleneğinde psikolojik tefsire az ya da çok yer verilse de, mezkur tefsirin önemi son yıllarda daha da artmıştır. Bu çeşit tefsîrlerin yazılması günümüzde zorunlu hale gelmiştir.     

Anahtar Kelimeler: Kur’ân, tefsîr, psikoloji, yöntem, konulu, bilimsel tefsir

 

 

PSYCHOLOGICAL TAFSEER

 

Abstract

 

A psychological tafseer of Quran has not been wholly written yet. Until now, the studies concerning psychological tafseer would be regarded as topical-scientific tafseer. The history of that kind of tafseer is very much new. However, day after day, the number of Quranic studies in the field of psychology increases. While the interest and number are going up, there is no so much studies concerning the methodology. The present study addresses the methodology of psychological tafseer by regarding the general tafseer rules and the studies in the field of psychological tafseer. This article covers the definition, subject and essentiality of psychological tafseer and then gives some verses in the Quran. Even psychological tafseer was taken place in classical tafseer tradition, aforementioned tafseer’s significance has been increasing in recent years. Thus, editing this kind of tafseer studies became inevitable.

 

Key Words: Qur’an, tafseer, psychology, methodology, topical-sceintific tafseer

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Abdulfettah Tabbâra, İlmin Işığında İslâmiyet, çev. Mustafa Öz, Kalem Yayınevi, İstanbul 1977.
• Abdulfettah Tabbâra, Kur’ân ve Modern İlim, çev. Celal Yıldırım, Uysal Kitabevi, Konya tsz.
• Ahmed b. Hanbel, Müsned, Dâru sadr, Beyrut ts.
• Ardoğan, Recep, Kur’ân ve İnsan Psikolojisi, İlkadım Kitapları, Ankara 1998.
• Arvasi, S. Ahmed, Diyalektiğimiz ve Estetiğimiz, Burak Yay., İstanbul, tsz.
• Ateş, Süleyman, İslâm’a İtirazlar ve Kur’ân-ı Kerim’den Cevaplar, Emel Matbaası, Ankara 1971.
• Ay, Mehmet Emin, Din Eğitiminde Mükâfat ve Ceza, Nil Yay., İzmir 1994.
• Aydüz, Davut, Tefsîr Tarihi, Çeşitleri ve Konulu Tefsîr, Işık Yayınları, İstanbul 2004.
• Aygün, Abdullah, “Şâtıbî’nin Kur’ân’ın Ümmiliği ve İlmî Tefsîr Görüşleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Usûl: İslâm Araştırmaları, sayı: 7, 2007.
• Bayraklı, Bayraktar, “Kur’ân ve Eğitim”, Kur’ân ve Tefsîr Araştırmaları - I Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi, İstanbul, 2000.
• Beydâvî, Ömer b. Muhammed, Envâru’t-tenzîl ve esrârut-te’vîl, thk. Muhammed Abdürrahman, Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, Beyrut h. 1418, I, 42.
• Buhârî, Ebû Abdillâh b. İsmail, Sâhîhu’l-Buhârî, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, İstanbul t.s.
• Cemal Mâdî, Ebu’l-Azâim, el-Kur’ân ve’s-sıhhatü’n-nefsiyye, Kahire 1994.
• Cengil, Muammer, Kur’ân-ı Kerim’deki Nefs Kavramına Psikolojik Bir Açıdan Yaklaşım, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Samsun 1996.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Tarihi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara 2005, s 744.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsîr Usulü, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2006.
• Certel, Hüseyin, Din Psikolojisi, Andaç Yay., Ankara 2003.
• Cevdet Said, Değişim Rüzgârları, çev. Muzaffer Marangozoğlu, Pınar Yay., İstanbul 2005.
• Cevherî, İsmail b. Hammâd, es-Sıhah, (thk. Ahmed Abdülğafur), y.s., y.s.
• Çamdibi, H. Mahmut, Şahsiyet Terbiyesi ve Gazali, Marmara Üniversitesi İlah. Fak. Vakfı Yay., İstanbul 1994.
• Çiçek, Halil 20. Asırda Kur’ân İlimleri Çalışmaları, Timaş Yay., İstanbul 1996.
• Çiçek, Halil, 20. Asırda Kur’ân İlimleri Çalışmaları, Timaş Yay., İstanbul 1996.
• Demirci, Muhsin Kur’ân’ın Ana Konuları, Marmara Üniversitesi İlah. Vakfı Yay., İstanbul 2008.
• Demirci, Muhsin, Konulu Tefsîr’e Giriş, Ensar Neşriyat, İstanbul 2006.
• Ebû Ya‘lâ el-Mevsılî, Müsnedü Ebî Ya‘lâ el-Mevsılî, (thk. Hüseyin Selim Esed), Dâru’l-me‘mûn li’t-türâs, Dımeşk 1984.
• Ebussuud, İrşadü aklı’s-selim ila mezay-ı kitabi’l-kerim, Dâru ihyâi’t-trâsi’l-Arabî, Beyrut tsz.
• el-Ânî, Nizâr, el-İslâm ve İlmu’n-nefs, Mektebu’t-tevzî’ fi’l-âlemi’l-Arabî, Beyrut 2008.
• Emin el-Hûlî, Kur’ân Tefsîrinde Yeni Bir Metot, çev. Mevlüt Güngör, Kur’ân Kitaplığı, İstanbul 1995.
• Eren,Cüneyt, “Kur’ân-ı Kerîm’in İ’câz Çeşitleri”, Diyanet İlmi Dergi, sayı: 46/3, Ankara 2010.
• Erich Fromm, ed-Dîn ve tahlîlü’n-nefs, çev. Fuat Kamil, Mektebetü garîb, Beyrut 1977.
• Fazlur Rahman, Ana Konularıyla Kur’ân, çev. Alparslan Açıkgenç, Ankara Okulu Yay., Ankara 1996.
• Fersahoğlu, Yaşar, Kur’ân’da Zihin Eğitimi, Marifet Yay., İstanbul 1996.
• Feyrûzabâdî, el-Kâmûsu’l-Muhît, Müessesetür’r-risâle, Beyrut 1987.
• Gülçür, Musa Kâzım, Kur’ân’da Karakter Eğitimi, Işık Yay., İzmir 1994.
• Gürses, İbrahim, “Elmalılı Tefsîrinde Psikoloji Konuları” (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa1990.
• Güven, Şahin, Çağdaş Tefsîr Araştırmalarında Konulu Tefsîr Metodu, Şûrâ Yay., İstanbul 2001.
• Hâzin, Alaüddîn Ali b. Muhammed b. İbrahim, Lübâbü’t-te’vîl, thk. Muhammed Ali Şahin, Dâru’l-kütübi’l-ılmiyye, Beyrut 1415h.
• Hökelekli, Hayati, İslâm Psikolojisi Yazıları, Dem Yay., İstanbul 2009.
• Hökelekli, Hayati, Din Psikolojisi, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1993.
• İbn Aşûr, et-Tahrîr ve’t-tenvîr, ed-Dâru’t-Tunûsiyye, Tunus 1984.
• İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, Dâru’l-fikr, Beyrut 1990.
• İbrahim Gürses, “Elmalılı Tefsîri’nde İnsan ve Davranışı”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 2, 2001.
• İsfehânî, Râğıb, Müfredâtu elfâzi’l-Kur’ân, (Muhammed Seyyid Keylânî), Dâru’l-ma’rife, Beyrut t.s.
• James, William, The Prenciples of Psychology, Cosimo Classic İnc., New York 2007.
• Kahraman, Ferruh, Kur’ân’da Karakter Tasvîri, Tibyan Yay., İzmir 2014.
• Kardavi, Yusuf ,Müslümanın Temel Kültürü, çev. Mehmet Ali Seraceddin, Risale Yay., İstanbul 2007.
• Kasapoğlu, Abdurrahman, “Kur’ân’ın Psikolojik Tefsîri”, İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. II, sa. 1, Malatya 2011.
• Kasapoğlu, Abdurrahman, Kur’ân’da İman Psikolojisi, Yalnızkurt Yay., İstanbul 1996.
• Kâsimî, Muhammed Cemâluddîn, Tefsîru’l-Kâsimî, Dâru ihyâi’t-turâsi’l-Arabî, Beyrut 1994.
• Katip Çelebi, Keşfüzzünûn, el-Mektebetü’l-faysâliyye, Mekke 1941.
• Kılıç, Sadık, Fıtratın Dirilişi, Nehir Yayınları, İstanbul 1991.
• Kırca, Celal, İlimler ve Yorumlar Açısından Kur’ân’a Yönelişler, Tuğra Neşriyat, İstanbul 1993.
• Kırca, Celâl, Kur’ân ve Bilim, Marifet Yayınları, İstanbul 1996.
• Kırca, Celâl, Kur’ân-ı Kerîm’de Fen Bilimleri, Marifet Yay., İstanbul 1989.
• Koç, Ahmet, Kur’ân’da İnsan ve Hz. Muhammed, Rağbet Yay., İstanbul 2005.
• Köse, Ayhan, Türkiye’de Psikoloji ve Din Psikolojisi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 2008.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed İbn Ahmed, el-Câmiu li Ahkâmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1993.
• Kutub, Muhammed, İnsan Psikolojisi Üzerine Etütler, çev. Bekir Karlığa, İşaret Yay., İstanbul 1992.
• M. F. Abdülbakî, Mu’cem, “kfr” Dâru’l-kütübi’l-mısriyye, Beyrut 1945.
• Mâtürîdî, Te’vîlâtü ehli’s-sünne, Müessetü’r-risâle, (thk, Fatma Yusuf el-Haymî), Beyrut 2004.
• Mehmetoğlu, Yurdagül, Erişkin Bireyin Kendilik Bilinci ve Din Eğitimi, Rağbet Yay., İstanbul 2001.
• Merâğî, Ahmed Mustafâ, Tefsîru’l-Merâğî, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1998,
• Muhammed Gazali, Kur’ân’ı Anlamada Yöntem, çev. Emrullah İşler, Sor Yay., Ankara 1993.
• Mustafa Müslim, Kur’ân Çalışmalarında Yöntem, çev. Salih Özer, Fecr Yay., Ankara 1998.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn, Sahîhi Müslim, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, İstanbul tsz.
• Nasr, Seyyid Hüseyin Bilgi ve Kutsal, çev. Yusuf Yazar, İz Yay., İstanbul 1999.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, Bir Kutsal Bilim İhtiyacı, çev. Şehabeddin Yalçın, İnsan Yay., İstanbul tsz.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, İslâm İdealler Gerçekler, çev. Ahmet Özel, İz Yay., İstanbul 2009.
• Nesefî, Abdullah İbn Ahmed, Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl, Dâru’n-nefâis, Beyrut 1996.
• Nesefî, Ebü’l-Berekat Medârikü’t-tenzîl ve hakaikü’t-te’vîl, Dâru’l-kelimi’t-tayyip, Beyrut 1998, I, 47.
• Peker, Hüseyin, Din Psikolojisi, Aksiseda Matbaası, Samsun 2000.
• Plotnik, Rodtabei, Psikolojiye Giriş, çev. Tamer Geniş, Kaknüs Yay., İstanbul 2009.
• Râzî, Fahruddîn, Mefâtîhu’l-ğayb, Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, Beyrut h.1420.
• Sâbûnî, Muhammed Ali, Safvetü’t-tefâsîr, Dâru’l-fikr, Beyrut, tsz.
• Sânî, Hasan Muhammed “İlmü’n-nefsi’l-İslâm: Beyne’l-ilmi ve’d-dîn”, Mecelletü külliyeti’t-terbiye: et-Terbiyetü ve ilmü’n-nefs, sayı: 17/2, Kâhire 1993.
• Seber, Abdulkerim, “Konulu Tefsîr Metodunun Teorik ve Pratik Problemlerine Dair Bazı Çözüm Önerileri”, D.E.Ü.İ.F. Dergisi, sayı: 30, 2009.
• Sert, Hüseyin Emin, Kur’ân’da İnsan Tipleri ve Davranışları, Bilge Yayınları, İstanbul 2003.
• Seyyid Kutub, Fî zılâli’l-Kur’ân, Dâru’ş-şurûk, Kahire 1997.
• Seyyid Kutub, Kur’ân’da Edebî Tasvir, çev. Mehmet Yolcu, Çizgi Yayınları, İstanbul 1991.
• Sinanoğlu, Mustafa, DİA, “İmân” İsam Yay., İstanbul 2000.
• Soysaldı, Mehmet, Nüzûlünden Günümüze Kur’ân ve Tefsîri, Fecr Yayınevi, Ankara 2001, s. 310.
• Şanver, Mehmet, “Dinî Tebliğ ve Eğitim Açısından Kur’ân’da İnsan Psikolojisi ve Özellikleri”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: I, Bursa 2001.
• Şanver, Mehmet, Kur’ân’da Tebliğ ve Eğitim Psikolojisi, Pınar Yay., İstanbul 2001.
• Şarâvî, Muhammed Mütevelli, Kur’ân Mucizesi, çev. M. Sait Şimşek, Esra Yay., Konya 1993.
• Şen, Asiye, Kur’ân-ı Kerim'e Göre İnsanın Psikolojik Yapısı (Razi'nin Mefatihu'l-Gayb Tefsîri Çerçevesinde), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2003.
• Şerif Cürcânî, Kitâbü’t-tâ’rîfât, Dâru’l-irşâd, Kahire t.s.
• Taberânî, Eyyûb el-Lâhî, el-Mu‘cemü’l-evsat, (thk. Muhammed b. Ahmed Tahhan), el-Mektebetü’l-meârif, y.s. 1985.
• Tarhan, Nevzat, “Modern Psikoloji ve Din”, İslâmî Araştırmalar Dergisi, sayı: 3, İstanbul 2006.
• Tehânevî, Muhammed b. A’la b. Ali el-Fârûkî, Keşşâfü ıstılahâti’l-fünûn ve’l-ulûm, Mektebetü Lübnan, Beyrut 1996.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, Sünen-ü Tirmîzî, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, İstanbul ts.
• Tûfî, Süleyman b. Kavî, el-İksîr fî ilmi’t-tefsîr, (thk. Abdülkadir Hüseyin), Mektebetü’l-âdab, Kahire 1977.
• Uludağ, Süleyman, İslâm’da Emir ve Yasakların Hikmeti, Diyanet Vakfı Yay., Ankara 2007.
• Vehbi Efendi, Hülâsatü’l-beyân, Üçdal Neşriyat, İstanbul 1966.
• Watson, John, Psychological Review, “Psychological As The Behaviorist Views İt”, Washington, sayı 20.
• Wensinck, A. J. Mu’cem, “kfr” Matbatü Brill, Leiden Hollanda 1943.
• Yılmaz, Ali “Kur’ân’a Göre İnkârın Psikolojik Tezâhürleri”, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi, sayı: 20, Erzurum 2003.
• Yılmaz, Hasan, “Kur’ân’da Her Konu ve Bilgi Var mı? –Genel Bir Bakış-” Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 26, Erzurum 2006.
• Zebidî, Tâc’ul-Arûs, Dâru’l-fikr, Beyrut 1994.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin, et-Tefsîru ve’l-müfessirûn, Dâru’l-hadîs, Kahire 2005.
• Zehebî, Muhammed Hüseyn, et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn, Dâru’l-Kalem, Beyrut, tsz.
• Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdillah, Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân, (Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim), Dâru’l-ma’rife, Beyrut 1990.
• Zindanî, Abdulmecid, Kur’an ve Kâinat Âyetleri Işığında Tevhid, çev. Abdulhadi Timurtaş, Nida Yay. İstanbul 2009.
• Zindanî, Abdulmecid, Kur’an’da İlmî Mucizeler, çev. Resul Tosun, Kayıhan Yay., İstanbul tsz.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm, Menâhilü’l-irfân, Dâru ihyâi ‘l-kütübi’l-Arabiyye, Mısır h. 1370.