NEBEVÎ TIP ARASINDA ZİKREDİLEN HACAMATIN FIKHİ HÜKMÜ

Yıl 2019, Cilt: 48 Sayı: 48, 197 - 226, 31.12.2019

Mehmet Ali Aytekin

Öz

Kandan kaynaklı bazı hastalıkların tedavisinde kullanılan hacamatın
çok eski bir geçmişi vardır. Arap toplumunda da yaygın bir şekilde uygulanan
hacamat, Hz. Peygamberin, bazı rahatsızlıklarından dolayı kullanması ve
kullanılmasına teşvik etmesi ile müslüman toplumlarda daha önemli bir hale
gelmiştir. Bazı eserlerde, rivayet edilen hadislerin lafzından hareketle
hacamatın nerede ise tüm hastalıklara şifa olduğu bilgisi yer almıştır. Ancak
hadis âlimleri umum lafızların husus ifade ettiğini, dolayısıyla hacamatın
kandan kaynaklı bazı hastalıklara şifa olabileceğini söylemişlerdir. Yine
hacamatın sünnet olduğu dile getirilerek hiçbir hastalık olmasa da sık sık
hacamatın yapılmasının bir sünneti canlandırmak olduğu dile getirilmiştir.
Ancak fıkıh kitaplarımızda diğer tedavi yöntemleri gibi hacamatın da mubah olan
bir tedavi yöntemi olduğu vurgulanmış; bu uygulama sünnet kapsamında ele
alınmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık, Nebevi Tıp, Hacamat, Tedavi, Sünnet

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh eş-Şeybânî (v. 241/855), el-Müsned, Thk. Şuayb Arnavût, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 2001/1421, I-L.Altun, Ahmet, Hz. Peygamberin Sünnetinde Koruyucu Hekimlik, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2017.Aydemir, F. Humeyra Yerlikaya ve Diğerleri, “Baş, Sırt ve Bel Ağrısı Olan Kadınlarda İnterskapular Bölge Hacamat Kanında Sialik Asit Düzeylerinin Araştırılması”, Uluslararası Geleneksel ve Tanımlayıcı Tıp Kongresi Bildiriler Kitabı, s. 449-453; Nisan, 2018, İstanbul.Azîmâbâdî, Muhammed Eşref b. Emîr (v. 1911), Avnu’l-Maʽbûd şerhu Sünen-i Ebî Dâvûd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1415, I-XIV.Azizova, Elnura, “İlk Dönem İslam Toplumu Sektöründe Hacamatçılık”, Bakü Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İlmi Mecmuası, Nisan-2011, s. 151-159.Bâcî, Ebu’l-Velîd Süleyman b. Halef (v. 474/1081), el-Müntekâ Şerhu’l-Muvatta’, Matbaatü’s-Seâde, Mısır, 1332, I-VII. Buhârî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmâîl (v. 256/870), el-Câmiu’s-sahîh, Thk. Muhammed Züheyr Nâsır, Dâru Tavkı’n-Necât, yy., 1422, I-IX. Buhûtî, Mansûr b. Yûnus el-Hanbelî (v. 1051/), Keşşâfü’l-gınâʽ an metni’l-İknâʽ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, tsz., I-VI. Cüveynî, Ebu’l-Meâlî İmâmü’l-Harameyn (v. 478/1085), el-Burhân, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1997/1418, I-II.Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî el-Ezdî (v. 275/889), es-Sünen, Thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut, tsz, I-IV.Ebu’ş-Şebâb, Ahmed Avad, et-Tedâvî bi’l-hıcâmeti fi’t-tıbbi ve’ş-şerîati, Dâru’n-Nefâis, Beyrut, 2007/1428. Erdoğan, Bahar, Multiple Sklerozlu Bireylere Uygulanan Kupa Terapisinin Bireylerin Yorgunluk Düzeyi ve Yaşam Kalitesine Etkisi (Kafkas Üniversitesi, Sağlık Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kars, 2018).Eskîşehrî, Osman b. Mûsâ, Hıcâmat Risâlesi, tsz., yy.Fîzurâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb (v. 817/1415), el-Kâmûsü’l-muhît, Dâru’l-Maʽrife, Beyrut, 2011/1432.Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (v. 505/1111), el-Müstasfâ, Thk. Muhammed Abdurrahman Marʽaşlî, Dâru’n-Nefâis, Beyrut, 2011/1432, I-II.Hâkim, Ebû Abdullâh Muhammed en-Nîsâbûrî (v. 405/1014), el-Müstedrek, Thk. Mustafa Abdülkâdir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1995/1411, I-IV.Hattâbî, Ebû Süleyman el-Büstî (v. 388/998), Aʽlâmü’l-hadîs fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî, Thk. Muhammed b. Saʽd, Nşr. Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, Mekke, 1988/1409, I-IV. …………..., Meâlimü’s-sünen, el-Matbaatü’l-İlmiyye, Halep, tsz., I-IV.Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr (v. 807/1405), Mecmeu’z-zevâid, Thk. Hüsâmüddîn el-Kudsî, Mektebetü’l-Kudsî, Kahire, 1994/1414, I-X.Hıraşî, Muhammed b. Abdullah (v. 1101/ 1690), Şerhu Muhtasarı Halîl, Dâru’l-Fikr, Beyrut, tsz., I-VIII. İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdullâh (v. 463/1071), et-Temhîd limâ fi’l-Muvattai mine’l-meânî ve’l-esânîd, Thk. Mustafa b. Ahmed el-Alevî, Nşr. Vizâratü Umûmi’l- Evkâf ve’ş-şüûni’l-İslâmiye, Mağrib, 1387, I-XXIV.İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî (v. 852/1449), Fethü’l-bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru Taybe, Riyat, 2011/1432, I-XVII.İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr (v. 751/1350), Zâdü’l-meâd, Dâru’l-Fikir, Beyrut, 2006/1428.İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullah el-Makdîsî (v. 620/1223), el-Muğnî alâ Muhtasari’l-Hırakî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2008, I-VIII.İbn Mâce, Ebû Abdullâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (v. 273/887), es-Sünen, Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Dâru İhyâü’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut, I-II, tsz.İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrahim el-Mısrî (v. 970/1563), el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik, Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, tsz., I-VIII.İbn Raslân, Şihâbüddîn Ebu’l-Abbâs Ali el-Makdîsî (v. 844/), Şerhu Sünen-i Ebî Dâvûd, Nşr. Hâlid er-Rabât ve Diğerleri, Dâru’l-Felâh, Mısır, 2016/1437, I-XX.İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd el-Cedd (v. 520/ 1126), El-Beyân ve’t-tahsîl, Thk. Muhammed Hacî, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut, 1988/1408, I-XX.İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed (v. 595/1198), Bidâyetü’l-müctehid, Dâru’l-Hadîs, Kahire, 2004/1425, I-IV.İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn el-Harrânî (v. 728/1328), Mecmûʽu’l-Fetâva, Thk. Abdurrahman b. Muhammed, Nşr. Mücemmeʽu’l-Melik Fehd, Medine, 1995/1416, I-XXXV.İbnü’l-Kattân, Ali b. Muhammed (v. 628/1231), el-İknâʽ fî mesâili’l-icmâʽ, Thk. Hasen Fevzî es-Saîdî, Nşr. el-Fârûku’l-Hadîse li’t-Tıbâati ve’n-Neşr, 2004/1424, I-II. İbrahim, Muhammed Mahsûb el-Hedyü’n-nebevî fi’l-istişfâi bi’l-hıcâme, Dâru Zehrati’l-Müstakbel, 2012/1433, Halep.Kâdı İyâz, Ebü’l-Fazl el-Yahsubî (v. 544/1149), İkmâlü’l-Muʽlim bi fevâidi Müslim (Şerhu Sahih-i Müslim), Thk. Yahyâ İsmail, Daru’l-Vefâ, Mısır, 1998/1419, I-VIII. Karâfî (v. 684/ 1285), Zehîra, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut, 1994, I-XIV.Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd (v. 587/1191), Bedâiʽu’s-sanâiʽ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1986/1406, I-VII.Kaynak, Mahmut Fırat ve Diğerleri, “Islak Kupa Tedavisi (Hacamat) Konusunda Yapılan Akademik Yayınların Analizi”, Uluslararası Geleneksel ve Tanımlayıcı Tıp Kongresi Bildiriler Kitabı, s. 249-251, Nisan, 2018, İstanbul.Kılınç, Sümeyra Merve, “Anadolu Halk Tıbbında Kuru ve Islak Kupa Tedavisi”, Uluslararası Geleneksel ve Tanımlayıcı Tıp Kongresi Bildiriler Kitabı, s. 60-68, Nisan, 2018, İstanbul.Komisyon, Hadislerle İslam, Diyanet İşleri Başkanlığı, Damla Ofset, Konya, 2015, I-VII.Köşe, Abdullah, “Hacamat”, DİA, İstanbul, 1996, XIV/422. Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh Âmir el-Asbahî el-Yemenî (v. 179/795), el-Muvatta’, Nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1985/1406, Beyrut, I-II.Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullâh b. Mahmûd (v. 683/1284), el-İhtiyâr li taʽlîli’l-Muhtâr, Dâru’l-Kalem, Beyrut, tsz., I-V.Molla Fenârî, Şemsüddîn Muhammed b. Hamze (v. 834/1431), Füsûlü’l-bedâiʽ fî usûli’ş-şerâiʽ, Thk. Muhammmmed Hasen, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2006/1427, I-II.Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf el-Haddâdî (v. 1031/1622), Feyzü’l-kadîr, el-Mektebetü’t-Ticâriyyetü’l-Kübrâ, Mısır, 1356, I-VI.Müslim, Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî (v. 261/875, el-Câmiu’s-sahîh, Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Dâru İhyâü’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut, tsz, I-V.Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref (v. 676/1277), Şerhu Sahihi Müslim, Thk. Halîl Me’mûn Şeyhâ, Dâru’l-Marife, Beyrut, 2010/1431, I-XVIII. ……………., Ravzatü’t-Tâlibîn, Thk. Züheyr eş-Şâvîş, el-Mektebü’l-İslâmî, Beyrut, 1991/1412, I-XII. …………….., el-Mecmûʽ şerhu’l-Mühezzeb, Dârul’l-Fikr, Beyrut, tsz., I-XX. Okumuş, Müyesser, “Kupa Tedavisi ve Hacamat”, Ankara Medical Journal, 2016; sayı: 4, s. 370‐382. Özcan Mustafa, Hekimlerin Kupa Tedavisi Hakkında Bilgi, Tutum ve Düşünceleri (Sağlık Bilimleri Üniversitesi Keçiören Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi Aile Hekimliği Kliniği, Uzmanlık Tezi, Ankara, 2018).Pormann, E. Peter, “Tıp”, DİA, İstanbul, 2012, XXXXI/89-100.Saʽdî, Muhammed b. Ahmed b. Yahya b. Carullah el-Yemenî, el-Menhelü’r-revî fi’t-tıbbı’n-nebevî, Thk. Abdullah b. Abdülazîz eş-Şibrâvî, Dâru’l-Muktebes, yy., 2014/1435.Serahsî, Şemsüddîn Ebû Bekir Muhammed (v. 483/1090), el-Mebsût, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 2010/1432, I-XXX. ……………, el-Usûl, Thk. Ebu’l-Vefâ el-Afgânî, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 2005/1426.Şaʽbân, Zekiyyüddîn, İslam Hukuk İlminin Esasları (Trc. İ. Kâfi Dönmez), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1996.Şeker, Necmettin, “Hz. Peygamberin Hadislerinde Koruyucu Hekimlik: Hacamat Örneği”, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 21, yıl: 2013, s. 156-188.Şevkânî, Muhammed b. Ali (v. 1250/1834), Neylü’l-evtâr min esrâri Münteka’l-ahbâr, Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut, 2004/1424.Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed (v. 977/1570), Muğni’l-muhtâc, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1994/1415.Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed (v. 360/971), el-Muʽcemü’l-kebîr, Thk. Hamdî b. Abdülmecîd, Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî, Beyrut, 1983, I-XXV.Tamam, Cüneyt ve Tamam, Yusuf, “Farklı Bir Bozucu Alan Nedeni: Hacamat”, Bilimsel Tamamlayıcı Tıp, Regülasyon ve Nöralterapi Dergisi, Cilt 12, Sayı 1: 2018, s. 27.Tekineş, Ayhan, “Tıbb-ı Nebevi”, DİA, İstanbul, 2012, XXXXI/85-88.Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ (v. 279/892), es-Sünen, Thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Mektebetü Mustafa el-Bâbî’l-Halebî, Mısır, 1975/1395, I-V.Tümer, Turanşah, Tıbbi Hacamat, Hayykitap, İstanbul, 2019.Unat, Berivan, Farklı Yaş Gruplarında Hacamat Yaptıran Kadınlarda Oksidatif Stres ile İlgili miRNA’ların Araştırılması, (Necmettin Erbakan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, Konya, 2018).Zebîle, Ahmed b. Muhammed b. Yahya, Ehâdîsü’t-tıbbi’n-nebevî fi’l-kütübi’s-sitte, Dâru’l-Kâsım, Riyat, 1434.