KUR’AN-I KERİM’DE MATAR KELİMESİNİN ANLAM ALANI (Vücûh ve Nezâir Bağlamında)

Yıl 2020, Cilt: 49 Sayı: 49, 209 - 230, 30.06.2020

Şemsettin Işık

Öz

Yüce Allah, rahmeti gereği bozulan hayat
akışını düzeltmek için sürdürdüğü yasasını Hz. Muhammed ve onun dilinde
gönderdiği Kur’an-ı Kerim ile nihayete erdirmiştir. Bundan dolayı başta vahyin
ilk muhatapları olmak üzere, bütün insanlara hitap dili olarak Arapça seçilmiş
ve onunla seslenilmiştir. Böylece cihanşümul bir hitaba vasıta kılınan bu dil
üzerinde her türlü iyileştirme ve geliştirme yapılmış ve kazandırılan yeni bir üslup
ile beyanda rahatlık, verilen mesajı anlamada kolaylık sağlanmıştır. Bu
bağlamda harften kelimeye, ayetten sureye varıncaya kadar lafız ve mânâ
ilişkisi çeşitli edebî sanatlar eşliğinde son derece büyük bir uyum içerisinde takdim
edilmiştir. Aynı şekilde vücûh ve nezâir gibi çeşitli ifade biçimleri de ‘matar’
kelimesi örneğinde olduğu gibi yer almıştır. Böylelikle Kur’an-ı Kerim’in ayet
ve sureleri arasındaki lafız ve mânâ münasebeti en üst düzeye çıkarılmış ve bir
benzerinin ortaya konulmasına da imkân verilmemiştir. Hatta eşanlamlı
kelimelerin, birbirinin yerine kullanılması hâlinde bile anlamda daralma ve
ahenkte bozulma söz konusu olacak tarzda bir icaza sahip kılınmıştır. Bu
çalışmada ‘matar’ kelimesi ve anlamdaşlarına yüklenen anlamların vücûh ve
nezâir yönünden ayrı ayrı anlam alanlarına sahip oldukları ve lafız-mânâ
ilişkisindeki ahenkten dolayı birbirlerinin yerlerine de kullanılamayacakları
ortaya konulmak istenmiştir. Bu sayede onun her bir kelimesinin ne kadar itina
ile seçildiği ve bulunduğu yere ne denli bir renk kattığı gerçeği de
vurgulanmış olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Vucûh ve Nezâir, Matar, Yağış

Kaynakça

• Abdülbâki, Muhammed Fuad, Mu’cemu’l-Müfehres li Elfâzı’l-Kur’ani’l-Kerîm, el-Mektebetü’l-İslamiyyeh, İstanbul, 1982.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsîr Usûlü, TDV Yayınları, (3. Basım), Ankara, 1979.
• Dağdeviren, Alican, Kur’an’ın Fonetik İ’câzı, Sakarya Ünv. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2009.
• Işık, Şemsettin, Rahman Sûresi 7-9. Ayetlere Dair Bağlamsal Çerçevede Bir Meal Çalışması, Ekev Akademi Dergisi, Erzurum, 2014.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-Arab, Dâru Sâdır, (1. Baskı), Beyrut, H. 1414.
• İsfehanî, er-Ragıb, el-Müfredât fi Garibi’l-Kur’ân, (Tah. ve Dabt. M. Halil Aytânî), Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1998.
• Kar’âvî, Süleyman b. Salih, el-Vucûh ve’n-Nezâir fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Mektebetü’r-Rüşd li’n-Neşri ve’t-Tevzi’, Riyad, H. 1408.
• Ḳutub, Seyyid, et-Tasvîru’l-Fennî fi’l-Kur’ân, Dâru’ş-Şurûk, Mısır, 2002.
• Mertoğlu, Mehmet Suat, “Vücûh ve Nezâir”, TDVİA., İstanbul, 1998.
• Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmud, Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl, (Tahk. Yusuf Ali Büdeyvî), Dâru’l-Kelimi’t-Tayyibi, Beyrut, 1998.
• Nurbâki, Halûk, Kur’an Mucizeleri, Damla Yayınları, İstanbul, 2005.
• Özek, Ali ve Ark., Kur’an-ı Kerim ve Türkçe Açıklamalı Meâli, TDV Yayınları, Ankara, 1993.
• Râzî, Fahruddin, Mefâtîhu’l-Gayb (Tefsîr-i Kebîr), Dâru ihyai’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut, H. 1420.
• Türkmen, Sabri, Arapçada Çok Anlamlılık ve Kur’an-ı Kerim, Kur’an’ın Nüzûlünün 1400. yılı Armağanı Kur’an -Özel Sayısı-, DİB Yay., (2. Basım), Ankara, 2012.
• Yıldız, Mustafa, Kur’an-ı Kerim’de Yağmur, Konya Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Yücel, Osman, Kur’an’da Su, K. Maraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. Abdurrezzak el-Huseynî, Tâcu’l-Arûs min Cevahiri’l-Kâmûs, (Tahk. Hey’et), Dâru’l-Hidaye, (ys ve ts).