A Survey on Küçük Efendi (Hadji Kerim Sunguroğlu-Dönerler) Mansion renovation and Usage

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 56 - 77, 31.10.2024

Şahabettin Öztürk

Öz

Küçük Efendi (Hacı Kerim Sunguroğlu-Dönerler) Mansion which was built in the characteristics of traditional Harput housing architecture is located on east side of Elazığ-Harput highway. The Mansion had been built as a two-storey attached building with flat soil roof by regional constructors using local construction materials.
Küçük Efendi Mansion is in the Provincial Archaeological Site and accessed by east to ground and upper floors. The building which were used as a mansion until 1995, is nationalized by Elazığ Municipality in 2006. The mansion’s ground floor is designed for services and stable while upper floor is for living space. Küçük Efendi Mansion which was built in mid-XIXth century is registered in the year.1985. Main constructional materials which were used for mansion are freestone, rubblestone, adobe, wood and metal. The major restoration works of Küçük Efendi Mansion were started in 2009 by the Municipality of Elazığ. Documentation and preservation projects of the building (Assessment, Restitution and Restoration), which is the first stage of the implementation, have been prepared. In the second phase of the implementation, the repair works specified in the conservation project were completed. It was made by local craftsmen using traditional construction techniques and methods during the application. By examining all the data related to Küçük Efendi Mansion, the plan, façade typologies, architectural ornamentation features as well as the local architectural technical methods and methods in the repair stages were examined within the framework of the disciplines of art and architectural history.Küçük Efendi Mansion is in service today as KUDEB unit by Elazığ Municipality.

Anahtar Kelimeler

Traditional Harput Architecture, Renovation, Yard, Flad soil, Adobe

Elazığ-Harput Küçük Efendi (Hacı Kerim Sunguroğlu-Dönerler) Konağı Onarım ve Kullanımı Hakkında Bir Araştırma

Öz

Geleneksel Harput konut mimarisi özelliğinde inşa edilen Küçük Efendi Konağı, Elazığ-Harput giriş yolunun doğu yakasında yer almaktadır. Konak, bitişik nizamda iki katlı olarak yöresel yapım malzemesi kullanılarak bölge ustaları tarafından toprak düz dam olarak inşa edilmiştir. Kentsel Sit Alanı içerisinde bulunan Küçük Efendi Konağı’nın zemin ve üst katlarının girişleri doğudan sağlanır. 1995 yılına kadar özel konak olarak kullanılan yapı, 2006 yılında Elazığ Belediye Başkanlığı tarafından kamulaştırılmıştır. Konağın zemin katı, servis ve ahır üst katı ise yaşam bölümü olarak tasarlanmıştır. XIX. yüzyılın ortalarında inşa edilen Küçük Efendi Konağı, 1985 yılında tescil edilmiştir. Konağın inşasında kullanılan ana yapı malzemesi; yonu taş, moloz taş, kerpiç, ahşap ve metaldir. Küçük Efendi Konağı’nın esaslı onarım çalışmaları 2009 yılında Elazığ Belediyesi tarafından başlatılmıştır. Uygulamanın ilk aşaması olan belgeleme ve yapının koruma projeleri (Rölöve, Restitüsyon ve Restorasyon) hazırlanmıştır. Uygulama ikinci aşamasında koruma projesinde belirtilen onarım çalışmaları tamamlanmıştır. Uygulama esnasında geleneksel yapım teknik ve yöntemleri kullanılarak yerel ustalar tarafından yapılmıştır. Bu bağlamda konağa ilişkin tüm veriler incelenerek, sanat ve mimarlık tarihi disiplinleri çerçevesinde plan, cephe tipolojileri, mimari süsleme özelliklerinin yanı sıra, onarım aşamalarındaki yerel mimari teknik ve yöntem uygulamaları incelenmiştir. Küçük Efendi Konağı, günümüzde Elazığ Belediyesi tarafından KUDEB birimi olarak hizmet vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Harput Mimarisi, Onarım, Avlu, Düz Toprak Dam, Kerpiç

Kaynakça

• Akkoyunlu, Z. (1989). Geleneksel Urfa Evlerinin Mimari Özellikleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Arseven, C. E. (1983). Sanat Ansiklopedisi (Evler), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Berk, C. (1951). Konya Evleri, İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Demirkol, A. (2005). Geleneksel Harput Evlerinin Korunması ve Yaşatılması, Dünü ve Bugünüyle Harput I, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Eldem, S. H. (1984). Türk Evi Osmanlı Dönemi I, İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası.
• Erzen, A. (1984). Doğu Anadolu ve Urartular, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Karpuz, H. (1984). Erzurum Evleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Köker, O. (2008). 100 Yıl Önce Türkiye’de Ermeniler, İstanbul: Aras Yayıncılık.
• Öztürk, Ş.&Coşkun, M. (2014). Geleneksel Harput ve Elazığ Evleri, Elazığ: Grafikkent Dijital Baskı.
• Öztürk, Ş. (2009). Geleneksel Harput Evlerinin Korunması ve Yaşatılması, TMMOB Mimarlar Odası Geçmişten Günümüze Harput Mimarisi, 91-94.
• Öztürk, Ş. (2021). Harput Sağır Müftü Konağı Onarımı Hakkında Bir Değerlendirme, Amisos Dergisi, 6(11), 254-266. https://doi.org/ 10.48122/amisos.940386
• Öztürk, Ş. (2013). The Use of Mud Brick in Architecture of Elazığ and Harput, kerpiç’13 İnternational Conference New Generation Earthen Architecture: Learning from Heritage, 11-15 September, 219.
• Öztürk, Ş. (2014). Harput Hacı Kerim Sunguroğlu Konağı Kazı ve Restorasyonu, Cumhuriyet Üniversitesi XVI. Ortaçağ Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyum Bildirileri (18-20 Ekim 2012), 633-650.
• Olğun, T. N. (2022). Geleneksel Konutların Korunmasına Yönelik Bir İnceleme: Elazığ Evleri Örneği, İdealKent Dergisi, 13(38), 2330-2364. https:// doi.org/ 10.31198/ idealkent.1137408
• Raymond H. K. & Paul B. P., (2012). 1915 Öncesinde Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermeniler, İstanbul: Aras Yayıncılık.
• Sayan, Y. & Öztürk, Ş. (2001). Bitlis Evleri, Ankara; Türk Tarih Kurum Yayınevi.
• Sözen, M. (1984). Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı (1923-1983), Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sunguroğlu, İ. (1958), Harput Yollarında C. I, II, III, IV, İstanbul: Elazığ Kültür ve Tanıtma Vakfı Yayınları.