Özbekistan’ın Ulusal Gazetelerinde Kadına Şiddet Haberlerinin Göstergebilimsel Analizi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 75 - 92, 30.06.2023

Gulina Yusupova , Aytekin İşman

Öz

Kadına yönelik yapılan şiddet olaylarını yansıtan gazete haberleri, topluma şiddet hakkında farklı bakış açıları sunmakta ve bu hakkında bilgilendirmektedir. Dolayısıyla araştırmada Özbekistan’ın ulusal gazetelerinde kadına şiddet haberlerinin ele alış boyutu ve onun kamuoyu ile nasıl paylaştığı incelenmiştir. Özbekistan’da ulusal gazetelerde yansıtılan kadına yönelik şiddet haberleri verilirken kamuoyu oluşturma, farkındalık yaratma, tarafsız veya taraflı olması, eğitmek, bilgilendirmek ya da eğlendirmek gibi haberin işlevsel boyutları da araştırılmıştır. Bu kapsamda Özbekistan’ın 5 ulusal gazetelerinden okunma oranlarının yüksek olduğu XXI Asr, Ishonch, Mahalla, Milliy Tiklanish ve Xalq So’zi gazeteleri 2022 senesinde 1 Ocak – 31 Aralık tarihleri arasında göstergebilim analizi yöntemiyle incelenmiştir. 2022 yılı boyunca taranan bu gazetelerde kadını konu edinen 178 haber olmakla birlikte, bunlardan 11 tanesi kadına yönelik şiddeti konu edinmiştir. Bu 11 haberin 2 tanesi cinayet içerdiğinden fiziksel, ekonomik, psikolojik ve duygusal şiddete örnek oluşturmaktadır. Bu haberlerin 6 tanesi ise ekonomik şiddet içerikli haberlerdir. Geriye kalan 3 haberde ise psikojik şiddet türünün ağırlıklı olduğu görülmüştür. Resmi bilgilere göre 2022 senensinde Ocak ve Eylül ayında 33 bin 900 kadına şiddet vakaları kaydedilmiş olup, bunlardan 18 bin 112 psikolojik şiddet, 9 bin 155 fiziksel şiddet, 340 ekonomik şiddet, 68 cinsel şiddet, 6 bin 225 taciz durumu olmuştur. Ulusal gazetelerde sadece 11 haber yer almıştır. Gazeteler sunduğu haberlerle genel olarak bilgilendirici, kamuoyu oluşturma ve farkındalık yaratma gibi bir duruş sergilemiştir. Ayrıca gazetelerde sunulan haberler arka sayfalarda verilemsi ile haberin çok önemli olduğu boyutunu vurgulamadığı, kadına yönelik şiddet haberlerinin vurgulayıcı şekilde yansıtılmayışı Özbekistan’ın ulusal gazetelerinin eksik yönü olarak bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Özbekistan, Ulusal Gazete, Kadın, Kadına Şiddet Haberleri, Şiddet Konulu Habercilik

Kaynakça

• Akkuş, S., & Yıldırım, Ş. (2018). Erkeklerin Kadına Yönelik Fiziksel Şiddet Uygulamasına Etki Eden Faktörlerin İncelenmesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17 (4), 1368-1388 . DOI: 10.21547/jss.408090.
• Aksoy, E., & Çetin, G. (2023, 05 04). Aile İçi Şiddet. Adli Tıp Ders Notları: http://www.ttb.org.tr/eweb/adli/6.html adresinden alınmıştır. (Son Erişim: Mayıs 2023)
• Al-Dulaimi, B. (2023). Sosyal Medyada Bütünleşik Pazarlama İletişim Uygulamaları: Karşılaştırmalı Bir Analiz. Öneri Dergisi, 8 (59), 243-264. DOI: 10.14783/maruoneri.1082523.
• Aslan, Ş., & Akçaray, D. (2013). Psikolojik Şiddetin Genel ve Örgütsel Sinizme Etkileri. Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi , 0 (41), 25-44. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/erciyesiibd/issue/5898/78031.
• Balcıoğlu, İ. (2000). Şiddetin Doğal ve Toplumsal Kaynakları: Biyolojik-Sosyolojik Psikolojik Açıdan Şiddet. İstanbul: Yüce Yayım.
• Bilican Gökkaya, V. (2011). Kadına Yönelik Ekonomik Şiddet: Sivas İli (Cumhuriyet Üniversitesi) Örneği. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks, 3 (3), 129-145.
• Çelik, T., & Tekin, Y. (2015). Sosyal Medyanın Bireyler Üzerindeki Olumsuz Etkilerine İlişkin Bir Örnek: Siber Zorbalık. International Journal Of Social Science, 36 (1), 343-355. DOI: 10.9761/JASSS2832.
• Connell, R. (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Connors, J. (2014). Birleşmiş Milletler’in Namus Suçlarına Yönelik Yaklaşımı,“Namus” Suçlar Paradigmalar ve Kadına Yönelik Şiddet. İstanbul: Bgst Yayınları.
• Dündar, S. (2010). Türkiye’de Kadına Yönelik Şiddetin Ulusal Gazetelerde Yer Alış Biçimi. Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi 'Uluslararası Multidisipliner Kadın Kangresi Bildiri Kitabı', 4 (1), 448.
• Ellsberg, M., Garcia-Moreno, C., Jansen, H., Heise, L., & Watts, C. (2005). Violence Against Women. Science, 310 (5752), 1282-1283, DOI: 10.1126/science.1121400.
• Erten, Y., & Ardalı, C. (1996). Saldırganlık şiddet ve terörün psikososyal yapıları. Cogito, 6 (2), 143-164.
• Fewole, O. (2008). Economic Violence to Women and Girls: Is it Receiving the Necessary Attention? Trauma, Violence and Abuse, 9 (3), 167-177. https://doi.org/10.1177/1524838008319255.
• Gök, M. (2016). Kadına Yönelik Şiddetin Kuramsal Temelleri ve Çözüm Önerileri. Turkish Studies, 11 (2), 451-472. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9468.
• Güler, N. (2005). Kadının Aile İçinde Yaşanan Şiddete Bakışı. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Dergisi, 27 (2), 51-56. Güngör, N. (2001). Medya, İletişim ve Kültür. İstanbul: Vadi Yayınları.
• Gürkan, Ö., & Cöşar, F. (2009). Ekonomik Şiddetin Kadın Yaşamındaki Etkileri. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 2 (3), 124-129.
• Hizmati, S. M. (2023, Mayıs 3). Cyenat 2030 Yilga Qadar Gender Tenglikka Erishish Strategiyasini Qabul Qildi. Gazeta.Uz. Taşkent, Taşkent Şehir, Özbekistan. https://www.gazeta.uz/oz/2021/05/28/strategy/
• İçel, K. (1983). Devletle Basın Arasındaki İlişkiler: Basın ve Basının Karşılaştığı Hukuki Sorunlar. İstanbul: Hürriyet Vakfı Eğitim Yayınları.
• Kaylı, Ş. (2011). Özgürleşme ve Kadın Bedeni. İzmir: İlya İzmir Yayınevi.
• Kınay, A., Yılmaz, G., Ayısıgı, S., & Dokulen, S. (2019). Yield and Quality Parameters of Winter and Summer - Sown Different Camelina (Camelina sativa L.) Genotypes. Turkish Journal of Field Crops, 24 (2), 164-169. DOI: 10.17557/tjfc.631133.
• Kızmaz, Z. (2006). Okullardaki Şiddet Davranışının Kaynakları Üzerine Kuramsal Bir Yaklaşım. Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (30), 47-70.
• Köse, A., & Beşer, A. (2007). Kadının Değiştirilebilir Yazgısı 'Şiddet'. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 10 (4), 114-121.
• Lewis, R., Rowe, M., & Wiper, C. (2017). Online Abuse of Feminists as an Emerging Form of Violence against Women and Girls. British Journal of Criminology, 57 (6), 1462-1481. https://doi.org/10.1093/bjc/azw073.
• Özkan, A. (2007). Siyasal İletişim Stratejileri. İstanbul: Tasam Yayınları.
• Öztünç, M. (2017). Kadına Yönelik Şiddetin Yerel Basında Temsili (Sakarya İli Örneği) Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztünç, M. (2018). Sakarya Yerel Basınında Çıkan Kadına Yönelik Şiddet Haberlerinin Farklı Boyutlardan İncelenmesi. Turkish Studies Social Sciences, 13 (26), 971-984. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.14346.
• Öztürk, A. (2004). Sosyal Kaygıya İlişkin Kendini Sunma Modeli, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü.
• Parent-Thirion, A. (2007). Fourth European working conditions survey. European Foundation for the improvement of living and working conditions. EU: Office for Official Publications of the European Communities.
• Polat, O. (2015). Şiddet. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Qosimova, N., & Alimova, N. (2022). Gender and Media. Tashkent: O'zbekiston Jahon Tillari Universiteti.
• Sayre, S., & King, G. (2003). Entertainment and Society: Audiences, Trends and Impacts. London: Sage Publications.
• Taşdemir, A. (2015). Türkiye’de Şiddetin “Kadın Yüzü”. Istanbul Journal of Sociological Studies, 0 (52), 715-753. DOI: 10.18368/IU/sk.04297.
• Tatlılıoğlu, K., & Küçükköse, İ. (2015). Türkiyede Kadına Yönelik Şiddet: Nedenleri, Koruma, Önleme ve Müdahele Hizmetleri. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (13), 194-209.
• Ünal, M. (2016). Göstergebilimin Serüveni. Mütevekkir Aksaray Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 3 (6), 376-398. https://doi.org/10.30523/mutefekkir.284572.
• UNHCR. (2014). Küresel Eğilimler Raporu. BM Mülteci Örgütü. http://www.unhcr.org.tr/?content=482.
• UZA. (2020, Mart 6). Fermer Ayollar Yuzida Kulgan Quyosh. UzA Gazetasi, Taşkent, Taşkent şehir, Uzbekistan.
• WHO. (1998). Life in the 21st Century : A Vision for All. UK: World Health Organization.
• Wolak, J., Mitchell, K., & Finkelhor, D. (2007). Close Online Relationships in a National Sample of Adolescence. Adolescence, 37 (147), 441-455.
• Yaman, E., Eroğlu, Y., & Peker, A. (2011). Okul Zorbalığı ve Siber Zorbalık. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Ybarra, M. L., & Mitchell, K. J. (2004). Youth Engaging in Online Harassment: Associations With Caregiver-Child Relationships, Internet Use, and Personal Characteristics. Journal of Adolescence, 27 (3), 319-336.
• Yurdakul, N., & Bat, M. (2011). Şirketler İçin Rekabette Sanal Farkındalık Arama Motoru Pazarlaması. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 1 (1), 44-60.
• Zorlu, Y. (2016). Medyadaki Şiddet ve Etkileri. Humanities Science, 11 (1) 13-32.