The Effect of Foreign Direct Investments, Trade Openness and Employment on Growth: The Case of Kazakhstan (1992-2022)

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 160 - 175, 30.06.2024

Hilal Paksoy , Mehmet Alagöz

Öz

In the globalizing world, openness and foreign direct investments are considered key variables of economic growth. After the pandemic, large amounts of capital flows are experienced to developing economies as an important factor of the changing global financial architecture. This situation causes the importance of foreign direct investments to increase day by day. According to World Bank data, foreign direct investments have been increasing since 1995. Direct foreign investments in Kazakhstan, which was 100 million dollars in 1992, reached approximately 5 billion dollars in 2022. This study aims to provide a reference material for researchers by examining the effects of foreign direct investments, trade openness and employment on Kazakhstan's gross domestic product for the period 1992-2022 using Granger causality tests. As a result of the study, it was determined that while there was a bilateral causality relationship between gross domestic product (GDP) and foreign direct investments (FDI), there was no mutual influencing capacity between other variables. While there is a unilateral causal relationship from employment to gross domestic product and from foreign direct investments to trade openness (TA), no relationship was found between trade openness and gross domestic product.

Anahtar Kelimeler

Gross Domestic Product, Trade Openness, Foreign Direct Investment, Employment, Johansen Cointegration Test.

Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Ticari Açıklık ve İstihdamın, Büyüme Üzerine Etkisi: Kazakistan Örneği (1992-2022)

Öz

Küreselleşen dünyada dışa açıklık ve doğrudan yabancı yatırımlar ekonomik büyümenin anahtar değişkenleri olarak kabul edilmektedir. Pandemi sonrasında gelişmekte olan ekonomilere, değişen küresel finansal mimarinin önemli bir faktörü olarak ön plana çıkan büyük miktarlarda sermaye akışları yaşanıyor. Bu durum doğrudan yabancı yatırımların öneminin her geçen gün daha da artmasına neden olmaktadır. World Bank verilerine göre doğrudan yabancı yatırımlar, 1995’ten günümüze artış göstermektedir. Kazakistan’da 1992 yılında 100 milyon dolar olan doğrudan yabancı yatırımlar 2022 yılında yaklaşık 5 milyar dolara ulaşmıştır. Bu çalışma, Granger nedensellik testleri kullanılarak doğrudan yabancı yatırımlar, ticari açıklık ve istihdamın Kazakistan’ın 1992-2022 dönemi için gayri safi yurtiçi hasılasına etkisini inceleyerek araştırmacılara bir referans materyali sunmayı amaçlamaktadır.
Çalışmanın sonucunda gayri safi yurtiçi hasıla (GDP) ile doğrudan yabancı yatırımlar (DYY) arasında çift taraflı bir nedensellik ilişkisi bulunurken diğer değişkenler arasında karşılıklı bir etkileme kapasitesinin olmadığı tespit edilmiştir. İstihdamdan gayri safi yurt içi hasılaya ve doğrudan yabancı yatırımlardan ticari açıklığa (TA) doğru tek taraflı bir nedensellik ilişkisi mevcutken ticari açıklık ile gayri safi yurt içi hasıla arasında ise herhangi bir ilişki bulunamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla,, Ticari Açıklık,, Doğrudan Yabancı Yatırım,, İstihdam,, Johansen Eşbütünleşme Testi

Kaynakça

• Acaravci, A. ve Ozturk, I. (2012). Foreign Direct Investment, Export, and Economic Growth: Empirical Evidence from New EU Countries. Romanian Journal of Economic Forecasting, vol. 0(2), 52-67.
• https://www.researchgate.net/publication/273313845_Exports_Foreign_Direct_Investment_and_Economic_Growth_for_Five_European_Countries_Granger_Causality_Tests_in_Panel_Data
• Acet, H., ve Erkoçak, H. E. (2022). Fiziki, Beşeri ve Doğrudan Yabancı Sermayenin Ekonomik Büyümeye Etkisi: G20 Ülkeleri Üzerine Bir Uygulama (Panel Veri Analizi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 25(1), 141-155. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.1059290
• Ahmed, N. (2010). Trade liberalization and endogenous growth of manufacturing industries in Bangladesh: an empirical investigation. Applied Economics, 35 (3), 305-314 https://doi.org/10.1080/713932836
• Artekin, A.Ö. (2023). Türkiye’de İnşaat Sektörü, İstihdam ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: GMM Yaklaşımı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 26(2), 491-503. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.1382436
• Azman-Saini, W.N.W, Baharumshah, A. Z. ve Law, S.H. (2010). Doğrudan Yabancı Yatırım, Ekonomik Özgürlük ve Ekonomik Büyüme: Uluslararası Kanıtlar, Ekonomik Modelleme, cilt. 27, sayı. 5, 1079-1089. doi: 10.1016/j.econmod.2010.04.001.
• Borensztein, E, J., De Gregorio ve Lee, J.W. (1998). How Does Foreign Direct Investment Affect Economic Growth? Journal of International Economics, 45,115- 135.https://doi.org/10.1016/S0022-1996(97)00033-0
• Choe, J. (2003) Do Foreign Direct Investment and Gross Domestic Investment Promote Economic Growth? Review of Development Economics, 7, 44-57. http://dx.doi.org/10.1111/1467-9361.00174
• Çolak, O. ve Ismayilzada, E. (2021). Kaldor Yaklaşımı Çerçevesinde İmalat Sanayii ve Hizmetler Sektörünün Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi: Seçili Geçiş Ekonomileri Örneği, Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 3(1), 82-100. https://dergipark.org.tr/tr/pub/neusbf/issue/63265/902236
• Destek, M.A, Okumuş, İ. ve Yıldırım, A. (2017). Tarımsal Katma Değer Üzerinde Hollanda Hastalığı Etkileri: Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan için Bulgular. Bilig, sayı: 83, 225-239. https://bilig.yesevi.edu.tr/sayi-83-guz-039-17-avrasya-039-nin-siyasal-iktisadi-ozel-sayisi.html#
• Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1979). Distribution of the estimations for autoregressive time series with a unit root Journal of the American Statistical Association 47, 427–431.
• Elijah, S. ve Musa, A. B. (2019). Dynamic impact of trade openness on the economic growth of Nigeria. Int J Eng Adv Technol, 8(5), 2019, 609–616. https://www.ijeat.org/wp-content/uploads/papers/v8i5C/E10870585C19.pdf.
• Esen, Ö. ve Bayrak, M. (2015). Kamu Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Geçiş Sürecindeki Türk Cumhuriyetleri Üzerine Bir Uygulama. Bilig, no. 73, 231-48. https://bilig.yesevi.edu.tr/sayi-73-bahar-039-15.html#
• Hermes, N. ve Lensink, R. (2003). Foreign Direct Investment, Financial Development and Economic Growth. Journal of Development Studies, 40, 2003, 142-163.
• Hossain, S. (2011). Panel estimation for CO2 emissions, energy consumption, economic growth, trade openness and urbanization of newly industrialized countries. Energy Policy (39), 6991-6999.
• Hsiao, F. S.T., ve Hsiao M.W. (2006). FDI, exports, and GDP in East and Southeast Asia- Panel data versus time-series causality analyses. Journal of Asian Economics, 17(6), 1082-1106. http://dx.doi.org/10.1016/j.asieco.2006.09.011.
• Hussin, F. ve Saidin, N. (2012). Economic growth in Asean-4 countries: A panel data analysis. International Journal of Economics and Finance, 4(9), 119-129 DOI:10.5539/ijef. v4n9p119.
• Idris, J., Yusop, Z., ve Habibullah, M.S. (2016). Trade Openness and Economic Growth: A Causality Test in Panel Perspective”. International Journal of Business and Society, 17(2), 281-290.https://doi.org/10.33736/ijbs.525.2016
• Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economic Dynamics and Control,Volume 12, Issues 2–3,231-254. https://doi.org/10.1016/0165-1889(88)90041-3.
• Juliansyah, H., Ganesha, Y., Ichsan, İ., Nailufar, F. ve Terfiadi, S.Y. (2022). Effect of Export Import and Investment on Economıc Growth in Indonesıa (Vecm Analysıs Method), Journal of Malikussaleh Public Economics, volume 05, E-ISSN: 2614-4573
• Karagöz, K. (2007) Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırım Girişlerini Belirleyen Faktörler: 1970 – 2005. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, cilt: 2, sayı: 8,929-948. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jyasar/issue/19120/202896
• Karataş, A. R. ve Ergül, M. (2023). Türkiye’de Ekonomik Büyüme, Finansal Gelişme ve Ticari Açıklık: Genişletilmiş ARDL ile Kanıtlar, Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 5(Özel Sayı), 222-236. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3506778
• Malefane, M.R. (2020). Trade openness and economic growth in Botswana: Evidence from co-integration and error-correction modelling. Cogent Econ Finance 8(1):1783878, 1-28.https://doi.org/10.1080/23322039.2020.1783878
• Melnyk, L. H, Kubatko, O. ve Pysarenko, S. (2014). The impact of foreign direct investment on economic growth: Case of post-communism transition economies. Problems and Perspectives in Management, 12(1), 17-19. http://essuir.sumdu.edu.ua/handle/123456789/66749
• Mercan G. (2022). Covid-19 Salgınının Dünya ve Türkiye Ekonomisine Etkileri ve 2008 Krizi ile Mukayesesi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 4(2): 132-143 https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2415969
• Omar, D.A. ve Özcan, Y. (2022). Nijerya'da Uluslararası Ticaretin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri. Çalışma Kağıtları Serisi Dergisi, 3 (3), 79-93. http://workingpaperseries.ticaret.edu.tr/index.php/wps/article/view/193.
• Salami, L.A., Maku, O. E., Adelowokan A. O., Oyewole, S.A. ve Toriolas, A.K. (2022). Trade liberalization and economic growth in Nigeria: Evidence from Gauss Markov regime switching model. Rajasthali J .1(4), 1–12. fhttps://rajasthali.marudharacollege.ac.in/papers/Volume-1/Issue-4/04-01.pdf
• Saleem, H., Shabbir, M. S. ve Bilal khan, M. (2020). The short-run and long-run dynamics among FDI, trade openness and economic growth: using a bootstrap ARDL test for co-integration in selected South Asian countries. South Asian Journal of Business Studies, 9(2), 279–295. https://doi.org/10.1108/SAJBS-07-2019-0124
• Saray, M. O. (2011). Doğrudan yabancı yatırımlar-istihdam ilişkisi: Türkiye örneği. Maliye Dergisi, 161(2), 381- 403.
• Simionescu, M. (2014). The Relationship between Trade and Foreign Direct Investment in G7 Countries a Panel Data Approach. Journal of Economics and Development Studies, 2(2), 447-454. SSN: 2334-2382. Sjöholm, F.ve Lipsey, R. E. (2010). FDI and Growth in East Asia: Lessons for Indonesia. IFN Çalışma Kâğıdı No.852. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1689558.
• Statistical Agency of Kazakhstan, 2024. https://stat.gov.kz/en/
• Şimşek, M. ve Behdioğlu, S. (2006). Türkiye’de Dolaysız Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Uygulamalı Bir Çalışma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, cilt: 20, sayı: 2, 47-65. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/2690/35370
• Tarı, R. (2015). Ekonometri. Kocaeli: Umuttepe Yayınları, 14. Baskı.
• Topallı, N. (2016). Doğrudan Sermaye Yatırımları, Ticari Dışa Açıklık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye ve BRICS Ülkeleri Örneği. Doğuş Üniversitesi Dergisi. 17(1), 83-95.
• Tunay, K.B. (2017). Yükselen Ekonomilerde Makro Ekonomik Dengesizliklerin Etkileşimi: Türk Cumhuriyetleri Örneği. Bilig, sayı: 83,171-199.
• World Bank (2024). World Development Indicators [Data file]. Retrieved from https://datacatalog.worldbank.org/dataset/world-development-indicators
• Yanıkkaya, H. (2003). Ticari Açıklık ve Ekonomik Büyüme: Ülkeler Arası Ampirik Bir Araştırma. Kalkınma Ekonomisi Dergisi, 72, 57-89. https://doi.org/10.1016/S0304-3878 (03)00068-3
• Yaya, K. (2017). The impact of trade openness on economic growth: The case of Cote d’Ivoire. Cogent Econ Finance, 5(1), 1-14.