Azerbaycan’da Yerel Yönetim Geleneğinin Gelişimi Sürecinde Belediyelerin Yönetsel ve Mali Yapıları

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 448 - 462, 31.12.2024

Seymur Abbasov , Erdal Bayrakcı , Erhan Örselli

Öz

Yerel yönetimler, dünya üzerinde bulunan ülkelerin siyasal sistemleri içerisinde merkezi yönetimin yanında önemli bir yapı olarak bilinmektedir. Ülkelerin sahip oldukları politik, ekonomik, tarihsel, kültürel ve sosyal yapılar, yerel yönetim yapılarının kapasitesini, konumunu, yönünü ve gelişimini önemli derecede değiştirmektedir. Bunun yanında yerel yönetimlere merkezi yönetim tarafından tanınmakta olan görev ve yetki genişliği, yerel yönetim birimlerinin yerel düzeydeki hizmet gösterimindeki gücünü, etkisini ve sorumluluğunu da etkilemektedir. Azerbaycan’da yerel düzeydeki kamu hizmetleri, merkezi hükümetin taşra birimi icra hâkimiyetleri ile ülkede tek yerel özyönetim birimi olan belediyeler tarafından gerçekleştirilmektedir. Yerel hizmetlerin sağlanması açısından icra hâkimiyeti organlarına tanınmakta olan görev ve yetki genişliği, icra hâkimiyetlerini belediyeler karşısında bir adım öne çıkarmaktadır. Merkezi yönetimin taşrada bir parçası olan icra hâkimiyetlerinden farklı olarak, yeni kurulmuş bir yapı olan belediyelerin yaşamakta olduğu mali sıkıntılar, yerel hizmetlerinin sağlanması bakımından önemli sorun ve zorluklar doğurmaktadır. Fakat, belediyelerin yaşamakta olduğu mali sıkıntıların giderilmesi için Anayasa gereği birtakım düzenlemeler yapılmaktadır. Bütçede yaşanan mali sıkıntıların giderilmesi için gerektiğinde merkezden yerele doğru kaynak aktarımının sağlanmaktadır. Buna ek olarak, yerel belediye bütçesinin merkezi bütçeden bağımsız olması, belediyeler için büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada, Azerbaycan Cumhuriyeti’nde yerel özyönetim organı olan belediyelerin temel yapısı, kamu hizmetlerinin sağlanmasında karşılaştıkları mali sorunlar ile görev ve yetki genişliği analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Yerel Yönetimler, Belediye, İcra Hakimiyeti, Yerel Yönetimlerin Mali Yapısı

Kaynakça

• Alçiçek, A.B. (2019). Azerbaycan'da Yerel Yönetimler ve Yerel Yönetimlerin Mali Yapısı. Ekonomi İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 1(3): 217 – 226.
• Aliyev, E. (2022). Sürdürülebilir Kalkınma Politikalarının Uygulanmasında Merkezi Yönetimin Rolü: Azerbaycan Örneği. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 5(2): 294 – 306.
• Azerbaycan Belediye Bilgi Sistemi (2014). Belediye Seçimleri. Erişim Adresi: https://belediyye.gov.az/municipal-elections Erişim Tarihi: 15.07.2024.
• Azerbaycan Belediye Bilgi Sistemi (2022). Belediyelerin Tarihi. Erişim Adresi: https://belediyye.gov.az/municipality-history Erişim Tarihi: 12.08.2024.
• Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası (1995). Erişim Adresi:https://e-qanun.az/framework/897 Erişim Tarihi: 19.07.2024.
• Azerbaycan Republikasının Devlet Statistika Komtiesi (2016). Belediye Bütçesinin İcrası Raporu. Erişim Adresi:https://www.stat.gov.az/source/finance/ Erişim Tarihi: 12.08.2024.
• Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi (2000). Belediyelerin Daimi ve Diğer Komisyonları Hakkında. Erişim Adresi: https://e-qanun.az/framework/506 Erişim Tarihi: 22.07.2024.
• Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi (2004). Belediyelerin Maliyesinin Temelleri Hakkında. Erişim Adresi: https://e-qanun.az/framework/5231 Erişim Tarihi: 15.08.2024.
• Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi (2011). Belediyelerin Statüsü Hakkında. Erişim Adresi: https://e-qanun.az/framework/4770#_edn2 Erişim Tarihi: 22.07.2024.
• Elma, F. (2007). Demokrasinin Kurumsallaşmasında Yerel Yönetimlerin Rolü (Azerbaycan Örneği). Doktora Tezi. Sakarya Universitesi: Sakarya
• Elma, Y.D.D.F. (2013). Azerbaycan’da Yerel Yönetişim ve Belediye: Bakü ve Yakın Havzası Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2): 163-186.
• Garibli, E. & Azimzadeh, A. (2018). Azərbaycanda Yerli Özünüi darəetmə Orqanlarının Maliyyə Mənbələrinin Müasir Vəziyyəti və Təkmilləşdirilməsi Yolları. Azerbaijan State University of Economics Scientific Reviews, 6(1): 40 – 52.
• Hasanoğlu, M. (2008). Azerbaycan Cumhuriyeti’nde Devletin Yeniden Yapılandırılması ve Yerel Yönetimlerin Güçlendirilmesi Çabaları. Sayıştay Dergisi, 69:73 – 90.
• Hasanoğlu, M. (2019). Kamu Yönetiminin Değişimi ve Azerbaycan Yerel Yönetimler Sistemi Üzerindeki Etkisi. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 2(1): 111 – 133.
• Hasanov, E. (2009). Yerel Yönetimlerin Gelir ve Harcama Yapısı: Azerbaycan Örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul
• Hekimoğlu, M.M. (2013). Mahalli İdarelerin Azerbaycan ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasalarındaki Düzenlenişine Karşılaştırmalı Bir Bakış. Bilig, 67: 49-72
• Heydərov,X. (2013). Qloballaşma Prosesinin Yerli Özünüidarəetmə Orqanlarına Təsiri və Azərbaycanda Yerli Özünüidarəetmənin İnkişafı. Journal of Qafqaz University, 1(1):84-91
• Hüseyn, R., Ünal, Ö.F. & Akman, E. (2013). Azerbaycan'da Yerel Yönetimlerin Gelişimi: Merkezi Yönetim-Yerel Yönetim İlişkileri ve Bakü Kentinin Statüsü Hakkında Bir Değerlendirme. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 5(1): 163 – 172.
• Huseynov, S. (2024). European Charter of Local Self-Government and its Implementation in Azerbaijan: Assessing Legal Compliance and Institutional Adaptation. Path of Science, 10(3): 3001- 3006.
• Kheybat, S.N. & Mikayil, M.F. (2022). Legal Position of the Plenum of the Constitutional Court of the Republic of Azerbaijan on Local Self-Government. Universidady Sociedad, 14(1): 134-139.
• Mecek, M. (2018). Azerbaycan'ın Devlet Yapısı ve Taşra Yönetiminde Merkez-Yerel İlişkileri. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1): 51 – 77.
• Özel, M. & Allahverdiyev, A. (2015) Azərbaycan Yerli İdarəetmə Sisteminin Konstitusiyonal Təməlləri və Mövcud Sistemin İnkişaf Etdirilmə Şərtləri. Üniversitelerarası Bilimsel Makale Koleksiyonu. Erişim Adresi: https://acikerisim.nevsehir.edu.tr/bitstream/handle/20.500.11787/2023/%c3%96ZEL-AL%c4%b0%20ALLAHVERD%c4%b0EV-MAKALE%20kapak.pdf?sequence=1&isAllowed=y, Erişim tarihi: 19.07.2024. Parlak, B. &Caner, C. (2013). Karşılaştırmalı Siyasal ve Yönetsel Yapılar, Orion Yayınları: Ankara
• Rehimli, R., Negiz, N. & Akman, E. (2013). Azerbaycan Cumhuriyeti’nde Yerel Yönetimler. Dünyada Yerel Yönetimler: Örnekler-Uygulamalar (Ed: Murat Okçu ve Hüseyin Özgür), Seçkin Yayıncılık: Ankara
• Rehimli, R. (2020). Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Devlet Yönetimi Yapısı ve Siyasal Sistemi. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3(2): 364 – 384.
• Taştekin, A. & Akca, H. (2020). Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’na Türkiye’nin Koyduğu Çekincelerin Yeniden Değerlendirilmesi. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3(3): 594 –609.
• Yerel İcra Hâkimiyetleri Hakkında Esasname (2012). Erişim Adresi: https://e-qanun.az/framework/23701 Erişim Tarihi: 26.07.2024.
• Yıkıcı, A. & Salman, T. (2021). Farklı Yerel Yönetim Modelleri Işığında Azerbaycan’daki Belediyeler ve Merkez-Yerel İlişkisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (47): 1-17.
• Yılmaz, V. & Telsaç, C. (2021). Yerel Yönetimler ve Katılım. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(40): 235 – 254.
• Yusifov, S., İsmayılov, V. & Hüseyn, A. (2016). Yerli Özünüidarəetmə. Hüquqi və Maliyyə Əsasları, Ləman Nəşriyyat Poliqrafiya. Azərbaycan Texnologiya Universitesi: Bakı.
• Zengin, E. & Üregen, A. (2004). Azerbaycan Belediyelerinin Mali Sistemi Üzerine Düşünceler. Ed. Yerel Yönetimler, Desantralizasyon ve Azerbaycan Belediyeleri.BelediyecilikAraştırmaları Merkezi Yayını: 358-364.