EBEVEYNLERİN ÇOCUK HAKLARINA İLİŞKİN METAFORİK ALGILARI

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 2, 361 - 378, 31.12.2019

Nuray Kurtdede Fidan , Ayşe Özaydın

Öz

Bu araştırmanın amacı,
ilkokul öğrencilerinin ailelerinin “Çocuk Hakları” kavramına ilişkin algılarını
metaforlar aracılığıyla belirlemektir. Araştırma 2017-2018 öğretim yılının
bahar döneminde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın katılımcılarını çocukları
ilkokul öğrenimine devam eden 157 anne, 66 baba olmak üzere 223 aile
oluşturmaktadır. Araştırmada ailelerin “Çocuk Hakları” metaforlarını belirlemek
için nitel araştırma yöntemlerinden Fenomenoloji deseni kullanılmıştır. Veriler,
“Çocuk hakları………..gibidir. Çünkü………” şeklinde açık uçlu hazırlanan metafor
formu aracılığıyla toplanmış ve ailelerden bu formu doldurmaları istenmiştir.
Elde edilen veriler nitel veri analizi tekniklerinden içerik analizine tabi
tutulmuştur. Araştırma sonucunda aileler çocuk haklarına yönelik toplam 209
metafor geliştirmişlerdir. Bu durum ailelerin çocuk hakları konusunda farkındalığa
sahip olmaları ve bu araştırmaya katkı sağlama noktasında istekli olmalarından
kaynaklandığı şeklinde yorumlanmıştır. Geliştirilen metaforlar Çocuk Hakları
Sözleşmesinde yer alan maddelerden hareketle benzer yönlerine göre “Yaşama
Hakkı”, “Korunma Hakkı”, “Gelişme Hakkı”, “Katılım Hakkı” ve “Hakların
Uygulanması” olmak üzere 5 kategoride toplanmıştır. Aileler tüm kategoriler
içerisinden Hakların Uygulanması kategorisinde en fazla, Katılım Hakkı
kategorisinde en az metafor geliştirmişlerdir. Sonuç olarak çocuk haklarının
aileler tarafından korunması, taviz verilmemesi gereken, önemli ve gerekli bir
olgu olarak algılandığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Çocuk Hakları, Metafor, Ebeveyn Görüşleri

Kaynakça

• AKÇHS. (2016). Avrupa Konseyi Çocuk Hakları Stratejisi 2016-2021. https://cocukhizmetleri.aile.gov.tr/uploads/pages/cocuk-haklari/ak-2016-2021-cocuk-haklari-strateji-belgesi-turkce.pdf Adresinden 15.01.2019 tarihinde erişilmiştir.Aktürk, S. (2006). Avrupa Birliği Sürecinde Türkiye/de Çocuk Hakları ve Güvenliği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.Ay Zöğ, D. (2008). Öğrencilerin Çocuk Haklarını Algılama Düzeyleri İle Akademik Başarıları Arasındaki İlişki (İstanbul İli Beyoğlu İlçesi Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi, İstanbul.Banks, L. M., Kelly, S. A., Kyegombe, N. Kuper, H. and Devries, K. (2017). If He Could Speak, He Would be able to Point out Who Does Those Things to Him: Experiences of Violence and Access to Child Protection Among Children With Disabilities in Uganda and Malawi. Plos One, 12(9), 1-17. DOİ: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0183736. Adresinden 04.06.2018 tarihinde erişilmiştir.Bitensky, S. H. (1994). Every Child's Right to Receive Excellent Education. The International Journal of Children's Rights, 2, 137-147.Bülbün Aktı, B. (2014). TRT Çocuk Kanalında Yayınlanan Okulöncesi Yaş Grubu Çocuklarına Yönelik Çizgi Dizilerin Çocuk Hakları Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.Canbulut, T. (2014). Türkiye’de Çocukların Katılım Hakkı Üzerine Bir Derleme. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 1(2), 85-94. Creswell, J. W. (2009). Research Desıgn Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches (third edition), USA: Sage Publications.ÇKK. (2005). 5395 Sayılı Çocuk Koruma Kanunu. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5395.pdf Adresinden 15.01.2019 tarihinde erişilmiştir.Dağlı, S. K. (2015). Öğretmenlerin Çocuk Haklarına İlişkin Davranışlarının Öğrenciler Tarafından Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.Day, D. M., Peterson Badali, M. and Ruck, M. D. (2006). The Relationship Retween Maternal Attitudes and Young People’s Attitudes Toward Children’s Rights. Journal of Adolescence, 29, 193–207. DOİ:10.1016/j.adolescence.2005.05.002.Dinç, B. (2015). Okulöncesi Eğitim Kurumuna Devam Eden Çocukların Ailelerinin Çocuk Hakları Eğitimi Konusundaki Görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 3(1), 7-25. DOİ:10.14689/issn.2148-2624.1.3c1s1m.Dowse, S., Powell, S. and Weed, M. (2018). Mega-Sporting Events and Children’s Rights and İnterests – Towards a Better Future. Leisure Studies, 37(1), 97-108. DOİ: 10.1080/02614367.2017.1347698.Durgut, A. (2014). 2005 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programlarının Çocuk Hakları Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.Ersoy, A. F. (2011). İlköğretim Öğrencilerinin Çocuk Haklarına İlişkin Algıları. İlköğretim Online, 10(1), 20-39.Fiorvanti, C. M. and Brassard, M. R. (2014). Advancing Child Protection Through Respecting Children’s Rights: a Shifting Emphasis for School Psychology. School Psychology Review, 43(4), 349-366. DOİ: https://doi.org/10.17105/SPR-13-0115.1Gültekin, M., Gürdoğan Bayır, Ö. ve Balbağ, N. L. (2016). Haklarımız Var: Çocukların Gözünden Çocuk Hakları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(24), 971-1005.Karcı, Y. (2016). İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Çocuk Hakları Konusunda Farkındalık Düzeylerini Belirleyen Faktörler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.Kart, M. (2016). Pedagojik Formasyon Öğrencileri İle Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Öğretmen Kavramına İlişkin Metaforik Algıları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.Kaya, S. Ö. (2011). Öğretmen Adaylarının Çocuk Hakları İle İlgili Görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.Kızılırmak, K. ve Alkan Ersoy, Ö. (2015). İlkokul Birinci Sınıfa Devam Eden Çocukların Annelerinin Çocuk Haklarına Yönelik Tutumlarının İncelenmesi (Ankara Örneklemi). Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, Vol. 1. Uluslararası Katılımlı III. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongre kitabı içinde (s. 523-541), Ankara: Türkiye. Koçak, O. (2011) Okul Müdürlerinin; Öğrencilik, Öğretmenlik ve Müdürlük Dönemlerindeki Okul Yöneticiliğine İlişkin Metaforik Algıları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziosaman Paşa Üniversitesi, Tokat.Lake, K. (2011). Character Education from a Children's Rights Perspective: An Examination of Elementary Students' Perspectives and Experiences. International Journal of Children's Rights, 19, 679-690.Merriam, S. B. and Tisdell, E. J. (2016). Qualitative Research a Guide to Design and Implementation (fourth edition), San Francisco: Jossey-Bass.Miles, M. B. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook (second edition), California: SAGE Publications.Neslitürk, S. ve Ersoy, A. F. (2007). Okulöncesi Öğretmen Adaylarının Çocuk Haklarının Öğretimine İlişkin Görüşleri. Eğitimde Kuram ve Uygulama Dergisi, 3(2), 245-257.Özdemir Doğan, G. (2017). Çocuk Hakları Eğitiminde Uzman Sınıf Öğretmenlerin Perspektifinden Etkili Çocuk Hakları Eğitimi: Anlayışlar ve Uygulamalar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.Peker, R. (2012). Sınıf Öğretmenlerinin Demokratik Tutumları İle Çocuk Haklarına Yönelik Tutumlarının Değerlendirilmesi (Manisa İl Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.Phippen, A. (2017). Online Technology and Very Young Children: Stakeholder Responsibilities and Children’s Rights. International Journal of Birth & Parent Education, 5(1), 23-26.Topsakal, C. ve Ayyürek, O. (2012). Sınıf Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre Öğrencilerin Çocuk Haklarını Kullanmaları. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 37-53. Torun, F. (2011). Çocuk Hakları Öğretiminde Oyun Yönteminin Başarıya, Kalıcılığa ve Tutuma Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adıyaman Üniversitesi, Adıyaman.Turan, S. (2011). Masalların Çocuk Hakları Bağlamında Çözümlenmesi (Her Güne Bir Masal Adlı Kitap Üzerine Bir İnceleme). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.Türkyılmaz, M. ve Kuş, Z. (2014). İlköğretim 100 Temel Eserde Çocuk Hakları. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5(15), 39-63. Saban, A. (2009). Öğretmen Adaylarının Öğrenci Kavramına İlişkin Sahip Oldukları Zihinsel İmgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.Uçuş, Ş. (2009). Çocuk Hakları Sözleşmesi’ nin İlköğretim Programlarındaki Yeri ve Sözleşme’ ye Yönelik Öğretmenlerin ve Okul Yöneticilerinin Görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.Uçuş, Ş. (2013). Çocuk Hakları Eğitimi Programının Hazırlanması ve Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.Uçuş, Ş. (2016). Exploring Children’s Perceptions and Metaphors on Children’s Rights. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 811-833.UNİCEF. (2004). Çocuk haklarına dair sözleşme. Çankaya: UNICEF Türkiye. http://www.unicef.org/turkey. Adresinden 06.06.2018 tarihinde erişilmiştir.Uğurlu, Z. ve Gülsen, İ. A. (2014). Çocuk Hakları ve Hukuki Bağlamda Çocuğun İhmal ve İstismardan Korunması. International Journal of Social and Educational Sciences, 1(1), 1-24. Washington, F. (2010). 5 – 6 Yaş Grubu Çocuklarına Uygulanan Aile Katılımlı Çocuk Hakları Eğitimi Programının Etkililiğinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.Yalçın, H., Koçak, N. ve Duman, G. (2014). Anne Babaların Çocuk İstismarıyla İlgili Tutumlarının İncelenmesi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16 (1), 137-143. Yeşilkayalı, E. ve Yıldız Demirtaş, V. (2013). Ailelerin Çocuk Haklarına İlişkin Tutumları İle İlköğretim Öğrencilerinin Hoşgörü Eğilimleri Arasındaki İlişki. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 36, 12-25. Yeşilkayalı, E. ve Yıldız Demirtaş, V. (2016). İlköğretim Öğrencilerinin Ailelerinin Çocuk Haklarına Yönelik Tutumları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(13), 119 – 140.Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (onuncu baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık.