MATEMATİK BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİNİN TÜKENMİŞLİKLERİNİN KARİYER STRESLERİ BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 2, 786 - 797, 30.12.2020

Mustafa Pamuk , Yunus Yumak

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.674185

Öz

Bu araştırmanın amacı Türkiye’de iki devlet üniversitesinin fen fakültelerinin matematik bölümlerinde öğrenim gören öğrencilerin tükenmişliklerini kariyer stresleri bağlamında incelemektir. Araştırmada gerekli izinler alındıktan sonra her iki üniversiteden toplamda 245 öğrenciye uygulama yapılmış ve veri toplamak amacıyla tükenmişlik envanteri-kısa versiyonu ve kariyer stresi ölçeği uygulanmıştır. Elde edilen verilerin analizinde öncelikle ölçekler için basıklık ve çarpıklık katsayıları ve Cronbach Alpha güvenirlik katsayıları hesaplanmıştır. Ardından verilerin analizinde Pearson korelasyon katsayısı ve aşamalı regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre matematik bölümü öğrencilerinin tükenmişliklerinin cinsiyet değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde bir farklılaşmanın olmadığı bulunmuştur. Diğer elde edilen bulguya göre matematik bölümü öğrencilerinin tükenmişliklerini kariyer stresinin alt boyutlarından olan iş bulma baskısı ve dışsal çatışma değişkenlerinin anlamlı bir şekilde yordadıkları bulunmuştur. Elde edilen bulgular alanyazın kapsamında ele alınmış, tartışma yapılmış ve bazı önerilerde bulunulmuştur

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik, İş Bulma Baskısı, Dışsal Çatışma, Cinsiyet

MATEMATİK BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİNİN TÜKENMİŞLİKLERİNİN KARİYER STRESLERİ BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Öz

Bu araştırmanın amacı Türkiye’de iki devlet üniversitesinin fen fakültelerinin matematik bölümlerinde öğrenim gören öğrencilerin tükenmişliklerini kariyer stresleri bağlamında incelemektir. Araştırmada gerekli izinler alındıktan sonra her iki üniversiteden toplamda 245 öğrenciye uygulama yapılmış ve veri toplamak amacıyla tükenmişlik envanteri-kısa versiyonu ve kariyer stresi ölçeği uygulanmıştır. Elde edilen verilerin analizinde öncelikle ölçekler için basıklık ve çarpıklık katsayıları ve Cronbach Alpha güvenirlik katsayıları hesaplanmıştır. Ardından verilerin analizinde Pearson korelasyon katsayısı ve aşamalı regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre matematik bölümü öğrencilerinin tükenmişliklerinin cinsiyet değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde bir farklılaşmanın olmadığı bulunmuştur. Diğer elde edilen bulguya göre matematik bölümü öğrencilerinin tükenmişliklerini kariyer stresinin alt boyutlarından olan iş bulma baskısı ve dışsal çatışma değişkenlerinin anlamlı bir şekilde yordadıkları bulunmuştur. Elde edilen bulgular alanyazın kapsamında ele alınmış, tartışma yapılmış ve bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik, İş Bulma Baskısı, Dışsal Çatışma, Cinsiyet

Kaynakça

• Akbaşlı, S., Arastaman, G., Gün, F., & Turabik, T. (2019). School engagement as a predictor of burnout in university students. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 45(45), 293-309.
• Akdeniz, A. (2019). Fen bilgisi öğretmen adaylarının tükenmişlik ve KPSS kaygı düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zonguldak.
• Akpınar, B. (2013). Öğretmen adaylarının stres düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından analizi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi,21, 229-241.
• Arabacı, İ.B., & Akar, H. (2010). Eğitim müfettişlerinin bazı sosyal, demografik ve mesleki özelliklerine göre mesleki tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi,15, 78-91.
• Ardiç, K., & Polatci, S. (2008). Tükenmişlik sendromu akademisyenler üzerinde bir uygulama (GOÜ Örneği). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 69-96.
• Atlandı, D. (2010). Çağrı merkezi çalışanlarında tükenmişlik ve iş doyumu düzeylerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Avşaroğlu, S., Deniz, M. E., & Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 115-129.
• Ay, M., & Avşaroğlu, S. (2010). Muhasebe çalışanlarının mesleki tükenmişlik, iş doyumu ve yaşam doyumlarının incelenmesi 1-Mesleki tükenmişlik düzeyleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 1170-1189.
• Balkıs, M., Duru, E., Buluş, M., & Duru, S. (2011). Tükenmişliğin öğretmen adayları arasındaki yaygınlığı, demografik değişkenler ve akademik başarı ile ilişkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(29), 151-165.
• Breso´, E., Salanova, M., & Schaufeli, W. B. (2007). In search of the ‘third dimension’ of burnout: Efficacy or inefficacy? Applied Psychology: An International review, 56, 460–478.
• Büyüköztürk, S., Kılıç Çakmak, E., Akgün, O.E., Karadeniz, S., & Demirel, F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Can, S., & Can, Ş. (2011). Kamu personeli seçme sınavı öncesinde öğretmen adaylarının stres düzeyleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(3), 765-778.
• Cecil, J., McHale, C., Hart, J., & Laidlaw, A. (2014). Behaviour and burnout in medical students. Medical education online, 19(1), 1-9.
• Cengiz, Ö. (2018). Okul öncesi öğretmen adaylarının tükenmişlik ve yabancılaşma düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ceyhan, A. A., & Siliğ, A. (2005). Banka çalışanlarının tükenmişlik düzeyleri ile uyum düzeyleri arasındaki ilişkiler. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2), 43-56.
• Choi, B. Y., Park, H. R., Nam, S. K., Lee, J., …, & Lee, S. M. (2011). The development and initial psychometric evaluation of the Korean Career Stress Inventory for college students. Career Development Quarterly, 59, 559-572.
• Clark,K. H., Murdock, N. L., & Koetting, K. (2009). Predicting burnout and career choice satisfaction in counseling psychology graduate students. The Counseling Psychologist, 37(4), 580-606.
• Çam, Z., Deniz, K.Z., & Kurnaz, A. (2014). Okul tükenmişliği: Algılanan sosyal destek, mükemmeliyetçilik ve stres değişkenlerine dayalı bir yapısal eşitlik modeli sınaması. Eğitim ve Bilim, 39(173),312-327.
• Çalgan, Z., Yeğenoğlu, S., & Aslan, D. (2009). Eczacılarda mesleki bir sağlık sorunu: Tükenmişlik. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi, 29(1), 61-74.
• Çapri, B. (2006). Tükenmişlik ölçeğinin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 62-77.
• Çapri, B. (2013). Tükenmişlik ölçeği-kısa formu ile eş tükenmişlik ölçeği-kısa formu’nun türkçe uyarlaması ve psikoanalitik-varoluşçu bakış açısından mesleki ve eş tükenmişlik ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1393-1418.
• Çapulcuoğlu, U., & Gündüz, B. (2013). Öğrenci tükenmişliğini yordamada stresle başa çıkma, sınav kaygısı, akademik yetkinlik ve anne-baba tutumları. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(1), 201-218.
• Demirci, N., Engin, A. O., Bakay, İ., & Yakut, Ö. (2013). Stres ve stresi ortaya çıkaran durumların öğrenci üzerindeki etkisi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(3), 288-296.
• Denat, Y., Dikmen, Y., Yılmaz, G., & Karalar, D. (2018). Hemşirelik öğrencilerinin tükenmişlik düzeyi ve etkileyen etmenlerin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 11(3),218-223.
• Ertekin-Pınar, Ş. E., Bilgiç, D., Demirel, G., Akyüz, M. B., Karatepe, C., & Sevim, D. (2015). Sağlık alanlarında okuyan üniversite öğrencilerinin tükenmişlik ve yaşam doyumları arasındaki ilişki. TAF Preventive Medicine Bulletin, 14(4), 284-292.
• Gardner, R. L., Cooper, E., Haskell, J., Harris, D. A., Poplau, S., Kroth, P. J., & Linzer, M. (2018). Physician stress and burnout: The impact of health information technology. Journal of the American Medical Informatics Association, 26(2), 106-114.
• Girgin, G. (2011). Bir grup ilköğretim öğretmeninde tükenmişlik sendromu. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 31(3), 602-608.
• Gold, Y., & Bachelor, P. (1988). Signs of burnout are evident for practice teachers during the teacher training period. Education, 108(4), 546–555.
• Gündüz, B., Çapri, B., & Gökçakan, Z. (2012). Üniversite öğrencilerinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 38-55.
• Gündüz, B., Erkan, Z., & Gökçakan, N. (2007). Polislerde tükenmişlik ve görülen psikolojik belirtiler. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 283-298.
• Hurst, C. S., Baranik, L. E., & Daniel, F. (2013). College student stressors: A review of the qualitative research. Stress and Health, 29(4), 275-285.
• İkİz, E. F. (2010). Psikolojik danışmanların tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Journal of Kirsehir Education Faculty, 11(2),25-43.
• İnanç, N., Savaş, H. A., Tutkun, H., Herken, H., & Savas, E. (2004). Gaziantep Üniversitesi Mediko-Sosyal Merkezi'nde psikiyatrik açidan incelenen ögrencilerin klinik ve sosyo-demografik özellikleri. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 5(4), 222-230.
• Kağıtçıbaşı, C., & Ataca, B. (2005). Value of children and family change: A three‐decade portrait from Turkey. Applied Psychology, 54(3), 317-337.
• Kalaycı, Ş. (2010), “SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri”, 5. Baskı, Asil Yayınevi, Ankara.
• Kömürcü, İ. (2018). Sanat eğitimi alan öğrencilerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi: Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Örneği. International Journal of Social Science Research, 7(2), 238-253.
• Kutsal, D., & Bilge, F. (2012). Lise öğrencilerinin tükenmişlik ve sosyal destek düzeyleri. Eğitim ve Bilim, 37(164), 283-297.
• Lee, H. S., & Bae, S. Y. (2019). Analysis of convergent influence of job seeking stress, academic burnout and anxiety on depression among college students using structural equation model. Journal of the Korea Convergence Society, 10(5), 71-78.
• Lehto, J. E., Kortesoja, L., & Partonen, T. (2019). School burnout and sleep in Finnish secondary school students. Sleep Science, 12(1), 10-14.
• Maslach, C., & Leiter, M. P. (2016). Understanding the burnout experience: Recent research and its implications for psychiatry. World Psychiatry, 15(2), 103-111.
• May, R. W., Bauer, K. N., & Fincham, F. D. (2015). School burnout: Diminished academic and cognitive performance. Learning and Individual Differences, 42, 126-131.
• Özay-Köse, E., Diken, E.H., & Gül, Ş. (2017). Biyoloji öğretmen adaylarındaki tükenmişlik ve KPSS kaygı düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(3), 991-1012.
• Özden, K., & Sertel-Berk, Ö. (2017). Kariyer stresi ölçeği’nin (KSÖ) türkçe'ye uyarlanması ve psikometrik özelliklerinin sınanması. Psikoloji Çalışmaları/Studies in Psychology, 37(1), 35-51.
• Pamuk, M., & Durmuş, E. (2015). Investigation of burnout in marriage. Journal of Human Sciences, 12(1), 162-177.
• Pamuk, M., Kutlu, M., & Kuloğlu, A. (2016, Kasım). Üniversite öğrencilerinde cep telefonunun problemli kullanımı ve öğrenci tükenmişliği. International Academic Research Congress’te sunulan bildiri, Antalya, 1545-1549.
• Peterka-Bonetta, J., Sindermann, C., Sha, P., Zhou, M., & Montag, C. (2019). The relationship between Internet Use Disorder, depression and burnout among Chinese and German college students. Addictive behaviors, 89, 188-199.
• Pines, A. M. (2005). The burnout measure short version (BMS). International Journal of Stress Management, 12(1), 78-88.
• Roskam, I., Raes, M. E., & Mikolajczak, M. (2017). Exhausted parents: Development and preliminary validation of the parental burnout inventory. Frontiers in psychology, 8, 163, 1-12.
• Salmela-Aro, K., Savolainen, H., & Holopainen, L. (2009). Depressive symptoms and school burnout during adolescence: Evidence from two cross-lagged longitudinal studies. Journal of youth and adolescence, 38(10), 1316-1327.
• Şahin, İ., Zoraloğlu, Y. R., & Fırat, N. Ş. (2011). Üniversite öğrencilerinin yaşam amaçları, eğitsel hedefleri üniversite öğreniminden beklentileri ve memnuniyet durumları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3(3), 429-452.
• Seçer, İ. (2015). Okul tükenmişliği ile akademik güdülenme arasındaki ilişkinin yapısal eşitlik modeli ile incelenmesi. Journal of Research in Education and Teaching, 4(1), 424-433.
• Tuna-Oran, N., İçke, S., Bay, H., & Yüksel, E. (2019). Ebelik öğrencilerinin kamu personeli seçme sınavına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(2), 10-18.
• Tümkaya, S., Çam. S., & Çavuşoğlu, İ. (2009). Tükenmişlik ölçeği kısa versiyonu’nun Türkçe’ye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 387-398.
• Uzun, K., & Karataş, Z. (2019). Okul tükenmişliğinin yordayıcısı olarak akran zorbalığı ve siber mağduriyet. Journal of International Social Research, 12(62), 1108-1118.
• Üngören, E., Doğan, H., & Özmen, M. (2010). Otel çalişanlarinin tükenmişlik ve iş tatmin düzeyleri ilişkisi. Journal of Yaşar University, 17(5), 2922-2237.
• Vahey, D. C., Aiken, L. H., Sloane, D. M., Clarke, S. P., & Vargas, D. (2004). Nurse burnout and patient satisfaction. Medical care, 42(2 Suppl), II57.
• Yang, Hui-J. (2004). Factors affecting student burnout and academic achievement in multiple enrollment programs in Taiwan’s technical–vocational colleges. International Journal of Educational Development, 24, 283-301.
• Yıldız Akyol, E., & Demir, A. (2019). Burnout as a predictor of senior students’ mindfulness. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 29(2), 256-265.