ANTİK ÇAĞDA KADIN VE HURMA İLİŞKİSİNE DAİR BAZI DÜŞÜNCELER

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 578 - 591, 26.06.2021

Bilsen Şerife Özdemir

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.900372

Öz

Bu çalışmanın çıkış noktasını -ikonografik bir değerlendirme olmaksızın- Karatepe emziren anne kabartması ve Leto’nun doğum mitosu özelinde hurma ağacının kadınlar ile olan ilişkisi oluşturur. Hurma ağacının Mezopotamya’da ortaya çıkan varlığı, onun önemli bir besin kaynağı olmasıyla güçlenmiş ve zamanla tek başına ya da tanrısal karakterle ilintili dinsel bir anlam kazanmasına da sebebiyet vermiştir. Bu bağlamda onun, Dumuzi, İnanna/İştar, Mulissu gibi tanrı ve tanrıçalarla yakın bir ilişkiye sahip olduğu anlaşılmıştır. Ne var ki, hem kutsalın kendisi hem de tanrının içinde algılandığı bir ağaç olarak hurmanın özellikle kadınlarla olan ilişkisinin ise çok daha derin bir anlam taşıdığına dair veriler mevcuttur. Mezopotamya yazılı belgelerinin aktardıklarına göre hurma zor doğumlarda kadınlara yardım eden ve aynı zamanda kadının besleyici gücüne katkı sağlayan bir ağaçtır. Diğer yandan dikkat çeken önemli bir nokta ise bu durumun bugünün modern tıp verileriyle de doğrulanmış olmasıdır. Dolayısıyla söylenebilir ki, hem Karatepe’de emziren bir anne kabartmasında, hem de bir Yunan mitosundaki doğum tasvirinde hurmanın görülme sebebi kadim halklarca bunun çoktan tecrübe edilmiş olmasından kaynaklanmaktadır

Anahtar Kelimeler

Antik Çağda Kadın, Antik Çağda Doğum, Antik Çağda Emzirme, Hurma, Hurma Ağacı, Leto, Karatepe

Kaynakça

• Aktaş E., (2016). Kerim Kur’an Türkçe Çeviri, Ankara: Dumat Ofset.
• Akurgal E., (2000). Anadolu Kültür Tarihi, Ankara: Tubitak Yayınları.
• Alkım B. U., (1948). Karatepe Kazısının Arkeolojik Sonuçları. Belleten XII, 534-547.
• Al-Kuran O., Al-Mehaisen L., Bawadi H., Beitawi S., Amarin Z., (2011). The effect of late pregnancy consumption of date fruit on labour and delivery. Journal of Obstetrics and Gynaecology, 31(1), 29–31.
• Arias P. E. ve Alfieri N., (1958). Spina. Die neuentdeckte Etruskerstadt und die griechischen Vasen ihrer Gräber, München: Hirmer.
• Boardman J., (1970). Greek Gems and Finger Rings in Early Bronze Age to Late Classical, London: Thame&Hudson
• Bober P. P., (2014). Antikçağ ve Ortaçağ’da Sanat, Kültür ve Mutfak, (Çev. Ü. Tansel) İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Boschung D., (1987). Antike Grabaltäre aus den Nekropolen Roms, Bern: Stapfli Verlag.
• Bottéro J. ve Kramer S. N., (2006). Mezopotamya Mitolojisi (Çev. A. Tümertekin) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Chao C.C. ve Krueger R.R., (2007). The Date Palm (Phoenix dactylifera L.): Overview of Biology, Uses, and Cultivation, Hort Scince, 42 (5), 1077-1082.
• Clarke J. R., (1979). Roman Black-and-White Figural Mosaics, New York:Hebook.
• Collins P., (2006). Trees and Gender in Assyrian Art, Iraq, 68, 99-107.
• Çambel H., (1949). Karatepe Heykeltraşlık Eserleri Üzerinde Bazı Mülahazaralar, Belleten XIII, 49, 21-36. Cambel, H. ve Özyar A. (2003). Karatepe-Aslantaş. Azatiwataya: Die Bildwerke, Mainz am Rhein: Verlag von Philipp von Zabern.
• Çelgin G., (2011). Eski Yunanca-Türkçe Sözlük, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Dalley S., (1993). Ancient Mesopotamian Gardens and the Identification of the Hanging Gardens of Babylon Resolved, Garden History, 21, (1), 1-13.
• Darga M., (2013). Anadolu’da Kadın On bin yıldır Eş, Anne, Tüccar, Kraliçe, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Dilek Y., (2019). Eski Mezopotamya Dini Ritüeller ve Kullanılan Objeler, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Eliade M., (2004). Dinler Tarihine Giriş (Çev. L. Arslan) İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• El-Sakka A., Salama M., ve Salama K., (2014). The Effect of Fenugreek Herbal Tea and Palm Dates on Breast Milk Production and Infant Weight, Journal of Pediatric Sciences, 6 (e202), 2-8.
• El Hadrami A., Daayf F. ve El Hadrami I., (2011). Date Palm Genetics and Breeding, Shri Mohan Jain, Jameel M. Al-Khayri, Dennis V. Johnson, (Ed.), Date Palm Biotechnology, (s. 479-512) New York: Springer
• Giovino, M., (2007). The Assyrian sacred tree: a history of interpretations. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.
• Grimal P., (1997). Mitoloji Sözlüğü Yunan ve Roma, (Çev. S. Tamgüç) İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Güveloğlu A., (2019). Antik Çağ Mutfak Sözlüğü, Aletler, Bitkiler, İçkiler, Kişiler, Mekanlar, Yazarlar ve Yemekler, İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Haspels C.,(1936). Attic black-figured Lekythoi, Paris: De Boccard.
• Hehn V., (1885). The Wanderings of Plants and Animals from Their First Home, London: Swan Sonneschein and co.
• Hellenkemper H., (1998). Die neue Welt der Griechen. Antike Kunst aus Unteritalien und Sizilien, Ausstellungskatalog Römisch-Germanisches Museum der Stadt Köln, Mainz: Verlag Philipp von Zabern
• Howgego C., (2000). Geld in der Antiken Welt. Was Münzen über Geschichte verraten, Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgeselschaft.
• Işık F., (2011). Capus Gentis Lyciae, Patara Lykia Soyunun Başkenti, İstanbul: Scala Matbaacılık. İşkan H., (2019). Patara, Kent, Liman, Kült, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Jacobsen T., (2017). Karanlığın Hazineleri, Mezopotamya Dininin Tarihi, (Çev. S. Erduman), İstanbul: Paris Yayınları.
• Jacobsthal P., (1927). Ornamente Griechischer Vasen. Aufnahmen, Beschreibungen und Untersuchungen Berlin: Frankfurter Verlag.
• Khadem, N., Sharaphy, A., Latifnejad, R., Hammod, N. ve Ibrahimzadeh, S. (2007). Comparing the efficacy of dates and oxytocin in the management of postpartum hemorrhage, Shiraz E-Medical Journal, (8) 64-71.
• Kaltsas, N. E., ve Shapiro. H. A., (2008) Worshiping Women: Ritual and Reality in Classical Athens, New York: Alexander S. Onassis Public Benefit Foundation (USA) in collaboration with the National Archaeological Museum Athens.
• Kramer N.S., (2002). Sümerler, Ankara: Kabalcı Yayınevi. Marinatos S., (1973). Kreta, Thera und das mykenische Hellas München: Hirmer. Pappalardo U., (2012). Griechische und römische Mosaiken, München: Hirmer Verlag.
• Parpola S. (1993). The Assyrian Tree of Life: Tracing the Origins of Jewish Monotheism and Greek Philosophy, Journal of Near Eastern Studies, 52(3), 161- 208.
• __________ (2000). Monotheism in Ancient Assyria, Concepts of Divinity in the Ancient World, Barbara Nevling Porter (Ed.), (s. 165-209).Transactions of the Casco Bay Assyriological Institute, (1).
• Pazske M. Z., (2019). Date palm and date palm ınflorescences ın the late Uruk perıod (c. 3300 b.c.): Botanyand archaic script, IRAQ (81) 221–239.
• Penglase C., (1997). Greek Myths AndMesopotamia, Parallels and Influence in the Homeric Hymns and Hesiod, London-Newyork: Routledge.
• Partovi-Meran H. E. Meran, Doğum Eylemini Başlatmada Doğal Yöntemlerin Etkisi: Hurma Tüketimi ve Meme Ucu Uyarısı (Yayımlanmamış Doktora Tezi) İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Publius Ovidius Naso Dönüşümler I-XV. 2020, (Çev. A. Coşkun Abuagla) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Popenoe P.,(1924). The Date-Palm in Antiquity, The Scientific Monthly, 19(3), 313-325. Pruessner A. H., (1920). Date Culture in Ancient Babylonia, The Amercian Journal of Semitic Languages and Literatures, 36(3), 213-232.
• Sevin V., (2014). Assur Resim Sanatı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Simon E., (1981). Die griechischen Vasen, München: Hirmer Verlag.
• Stoll M., (2000). Birth in Babylonia the Bible Its Mediterranean Setting, Cuneiform Monographs 14, Groningen: Styx Publications. __________ (2016) Women in the ancient Near East, 2016. Tengberg M., (2012). Beginnings and early history of date palm garden cultivation in the Middle East, Journal of Arid Environments 86, 139-147.
• Tiryaki G., (2019). Demirçağ Anadolu’sunda Çocuk/Çocukluk Temsilleri Üzerine, Colloquium Anatolicum 18, 183-209.
• Von Bothmer D., (1985). The Amasis Painter and his world. Vase-Painting in Sixth-Century B.C. Athens. Ausstellungskatalog New York - Toledo - Los Angeles.
• http://oracc.museum.upenn.edu/saao/corpus (25.02.2021)