VERGİLENDİRMEDE GEÇMİŞE YÜRÜMEZLİK İLKESİNİN TÜRK VERGİ HUKUKUNDAKİ YERİNİN ANAYASA MAHKEMESİ KARAR ÖRNEKLERİ İLE ANALİZİ

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 3, 1487 - 1505, 30.09.2021

Hüseyin Uslu

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.893322

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada, temel bir hukuk kaidesi olan kanunların geçmişe yürümezliği ilkesi, vergi kanunları açısından ele alınmıştır. Bu ilke temel olarak vergi kanunlarının, sadece yürürlüğe girmelerinden itibaren meydana gelen gelir ve işlemleri kapsaması gerektiğini ifade etmektedir. Ancak çıkarılan vergi kanunlarının bazılarında bu norma uyulmadığı da gözlenebilmektedir. Özellikle ekonomik kriz ve askeri darbe dönemlerinde çıkarılan vergi kanunlarında bu duruma daha sık rastlanmaktadır. Türkiye’de Anayasa Mahkemesi vergi kanunlarını, hukuk devletinin güvenlik ilkesi açısından, denetleyici en üst mercidir. Bu çalışma kapsamında yapılan incelemelerde; Anayasa Mahkemesi’nin geçmişe yürüme yaşanan kanunlardan bazılarını; “kamu yararının olması”, “ülkenin içinde bulunduğu ekonomik zorluklar” ve “haksız kazançların vergilendirilmesi” gibi gerekçelerle, gerçek anlamda geçmişe yürüme olarak kabul etmediği, bir kısmını ise “Anayasaya aykırılık” veya “geçmişe yürümenin sabitliği” değerlendirmesiyle reddettiği görülmüştür. Gerek ilk derece mahkemeler, gerekse Danıştay ve AYM gibi yüksek mahkemeler yurttaşların hukuk yoluyla haklarını arayabilecekleri çok önemli kurumlar olup, bu kurumların verebilecekleri yanlış kararlar, kişilerin hukuka ve devlete olan güvenlerini sarsabilir. Onlarda vergiden kaçınma ve vergi kaçırma eğilimini artırabilir. Bu nedenle vergi kanunlarının, tarihsel süreçte olgunlaşan ve modern ülkelerde yaygın biçimde uygulanan şekilde adil, dengeli ve herkesi kapsayıcı biçimde düzenlenmesi ve çok önemli bir gerekçe olmadıkça geriye doğru yürütülmemesi yararlı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Vergi Hukuku, Vergi Kanunlarında Geçmişe Yürümezlik, Türk Vergi Sistemindeki İstisnalar, Anayasa Mahkemesi Kararları

ANALYSIS OF THE PLACE OF THE PRINCIPLE OF NON-RETROSPECTIVE TAXATION IN TURKISH TAX LAW WITH EXAMPLES OF CONSTİTUTIONAL COURT DECISIONS

Öz

In this study, the principle of non-retroactivity of laws, which is a fundamental principle of law, is discussed in terms of tax laws. This principle basically states that tax laws should only cover the income and transactions that have occurred after their enactment. However, it can be observed that some of the tax laws that have been issued do not comply with this norm. This situation is more common especially in tax laws enacted during economic crisis and military coup periods. The Constitutional Court in Turkey is the highest supervisory authority of tax laws in terms of security principle of the state of law. In the investigations conducted within the scope of this study; it was observed that the Constitutional Court did not consider some of the laws as retroactive, although they were, due to reasons such as “public interest”, “economic difficulties of the country” and “taxation of unfair profits”, while rejected some of them with the evaluation of “unconstitutionality” or “retroactivity”. Both the courts of first instance and the supreme courts such as the Council of State and the Constitutional Court are very important institutions where citizens can seek their rights through law, and the wrong decisions of these institutions can undermine the trust of the people in the law and the state. It can increase the tendency for tax avoidance and tax evasion. Therefore, it would be beneficial to regulate tax laws in a fair, balanced and inclusive manner, as they have evolve in the historical process and are widely applied in modern countries, and not to be implemented retroactively unless there is a very important reason.

Anahtar Kelimeler

Tax Law, Non-Retrospective Tax Laws, Exceptions in the Turkish Tax System, Constitutional Court Decisions

Kaynakça

• Ak, A. (2004). Yasaların Zaman Bakımından Uygulanması ve Vergi Yasalarının Geriye Yürümezliği İlkesi. E-Yaklaşım Dergisi, 8, 1-17.
• Akarca, A. ve Şafak, M. (2013). Hukukta Geriye Yürümeme İlkesi ve Vergi Yasaları. Erişim adresi: https://www.dunya.com/kose-yazisi/hukukta-geriye-yurumeme-ilkesi-ve-vergi-yasalari/17530, Erişim Tarihi: 23.11.2020.
• Akkaya, Ş. (1997). Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Vergi Sisteminin Değerlendirilmesi ve Bu Ülkelerdeki Vergi Yapısının Kantitatif Analizi. İ.Ü. İktisat Fakültesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 37, 213-267.
• Aktan, C.C. ve Gencel, U. (2003). Türkiye’de Geriye Doğru Vergilenme ve Verginin Hukukiliği İlkesinin İhlali. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 1-22.
• Altunakar Mercan, S.Ş. (2020). Gelir Düzleştirme Hipotezi Bağlamında Türkiye’de Vergi, Enflasyon ve Nominal Faiz İlişkisinin Değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(25), 258-269.
• Altundiş, M. (2008). Hukuki Güvenlik İlkesi. Yasama Dergisi, 10, 60-94.
• Arvas, S. (2018). Kılıç Hakkı Ayasofya. IQ Kültür-Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• Aykın, H. (2017). Vergi Kanunlarının Geriye Yürümezliği İlkesi. Erişim adresi: https://vergidosyasi.com/2018/04/09/danistay-karari-vergi-kanunlarinin-geriye-yurumezligi-hakkinda/, Erişim Tarihi: 23.10.2020.
• Ayyıldız, Y. ve Ayyıldırım, K. (2015). Vergilendirmede Geçmişe Yürümezlik İlkesinin Türk Vergi Hukukundaki Yeri. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 57-72.
• Batun, M. (2018). BA–BS Bildirim Formları ve Özellikli Durumlar. Erişim adresi: http://www.neksymm.com/ba-bs-bildirim-formlari-ve-ozellikli-durumlar_i378/, Erişim Tarihi: 21.11.2020.
• Bentley, R. (2007). A Model of Taxpayers Rights as a Guide to Best Practice in Tax Administration. Bond University, Unpublished Doctoral Thesis. Bilici, N. ve Candan, T. (2017). Vergi Hukukunda Geriye Yürüme Sorunu. 32. Maliye Sempozyumu, 10-14 Mayıs, Antalya, Türkiye.
• Çağan, N. (2005). Türk Anayasası Açısından Vergilendirme Yetkisi. Erişim adresi: https://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/anayasa_yargisi/anyarg1/namicagan.pdf, Erişim Tarihi: 25.11.2020.
• Deak, D. (2000). Right to Right Tax Laws. Intertax, 28(3), 110-132.
• Durankev, B. (2017). Taxation and Social Justice. Bulgarian Journal of Business Research, 22(2), 46-55.
• Erkin, G. (2012). Vergilendirme Yetkisinin Tabi Olduğu Anayasal İlkeler. Ankara Barosu Dergisi, 3, 334-349.
• Erkin, G. (2013). Türk Hukuku'nda Vergilendirme Yetkisi. Journal of Yaşar University, 8, 1111-1153.
• Gemalmaz, H.B. (2009). Mülkiyet Hakkı. Beta Yayınları, İstanbul.
• Gerçek, A., Bakar, F., Mercimek, F. Çakır, E.U. ve Asa, S. (2014). Vergilemenin Anayasal Temellerinin Çeşitli Ülkeler Açısından Karşılaştırılması ve Türkiye İçin Çıkarımlar. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (AÜHFD), 63(1), 81-130.
• Güneş, G. (1998). Verginin Yasallığı İlkesi. Alfa Basım Yayım Dağıtım, İstanbul
• Karim, N.A. (2018). Tax Justice and Sustainable Development in the Arab Region: Lessons from Tax Systems in Four Countries. AID Working Paper, December.
• Kaya, F. (2019). Vergi Hukukunda Geriye Yürümezlik İlkesi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Küçük, F. (2019). Hukuk Devleti. Erişim adresi: https://www.muhamilaw.com/%EF%BB%BF anayasa-mahkemesi-kararlarinda-hukuk-devleti-ilkesi/#_ftn94, Erişim Tarihi: 29.11.2020.
• Laffer, A. (2004). The Laffer Curve: Past, Present, and Future. Erişim adresi: https://web.archive.org/web/20071201225944/http://www.heritage.org/Research/Taxes/bg1765.cfm, Erişim Tarihi: 08.11.2020.
• MEB (2011). Muhasebe ve Finansman. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Memiş, E.(2006). Anayasanın “Vergi, Resim, Harç ve Benzeri Mali Yükümlülükler Kanunla Konulur, Değiştirilir ve Kaldırılır” Kuralı Bağlamında, Vergi Kanunlarında Hükümete Tanınan “Alt ve Üst Sınırları Belirleme” ve “Usul ve Esasları Maliye Bakanlığınca Belirlenir” Hükümlerinin Değerlendirilmesi. Danıştay ve İdari Yargı Günü 138. Yıl Sempozyumu, 11-12 Mayıs.
• Öncel, M., Kumrulu, A., Çağan, N. ve Göker, C. (2020). Vergi Hukuku. (29. Baskı). Turhan Kitabevi, Ankara.
• Öz, E. (2004). Vergilendirmede Kanunilik ve Türk Vergi Sistemi. Gazi Kitabevi, Ankara
• Öz, E. ve Akçay, F. (2012). Uygulama Örnekleriyle Türk Vergi Hukukunda Gerçek ve Gerçek Olmayan Geriye Yürümeler ve Hukuki Güvenlik İlkesine Etkisi. Vergi Sorunları Dergisi, 288, 1-20.
• Özbey, Ö. (2004). İnsan Hakları Evrensel İlkelerinin Avrupa Mahkemesinde Uygulaması. Adalet Yayınevi, Ankara.
• Özdemir, M. (2005). Vergi Hukukunda Kıyas Yasağı ve Yorum. Erişim adresi: https://www.alomaliye.com/2005/12/12/vergi-hukukunda-kiyas-yasagi-ve-yorum/, Erişim Tarihi: 12.11.2020.
• Özgüven, A.V. (2006). Türk Vergi Hukukunda Geriye Yürümezlik İlkesi. Ankara Üniversitesi Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Pehlivan, O. (2011). Vergi Hukuku. Celepler Matbaacılık, Trabzon.
• Resmi Gazete (2005). Anayasa Mahkemesi Kararı. Sayı: 26029, Tarih: 20/12/2005
• Resmi Gazete (2010). Anayasa Mahkemesi Kararı. Sayı: 27565, Tarih: 28/04/2010
• Saban, N. (2003). Vergi Hukuku Genel Kısım. Der Yayınları, İstanbul.
• Sağbaş, İ. ve Saruç, N.T. (2017). Vergi Teorisi. İstanbul Üniversitesi, Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, Maliye Lisans Programı Yayınları.
• Sepra (2018). Merkezi Yönetim Yeni Bütçe Hazırlama Süreci. Erişim adresi: https://sepra.com.tr/wp-content/uploads/2018/08/116.pdf, Erişim Tarihi: 29.11.2020.
• Smith, A. (1776). Ulusların Zenginliği. (Çevirenler: Ayşe Yunus ve Mehmet Bakırcı). Yeni Alan Yayıncılık (2003), İstanbul
• Şen, H. ve Sağbaş, İ. (2019). Vergi Teorisi ve Politikasına Giriş. Barış Arıkan Yayınları, Ankara.
• Şenyüz, D., Yüce, M. ve Gerçek, A. (2011). Vergi Hukuku. (2. Baskı), Ekin Yayınları, Bursa.
• Uluatam, Ö. ve Methibay, Y. (2001). Vergi Hukuku. (5. Baskı), Imaj Yayıncılık, Ankara.
• Uyanık, A. (2008). Vergi Teorisi, Hukuku ve Tekniği. TSEV Yayınları, İstanbul.
• Yıldız, Y. (2018). 7061 Sayılı Kanun ve Vergi Hukukundaki Geçmişe Yürümezlik İlkesi. Vergi Raporu, 222, 9-17.
• Yıldız, Y. (2020). Turizm Payı; Yeni Bir Vergi mi? Erişim adresi: https://vergiraporu.com.tr/AuthorProfile.aspx?ArticleId=b55ed541-272a-4d5e-a434-a048daa3118a, Erişim Tarihi: 18.11.2020.