HACI BEKTAŞ VELİ MENAKIBNÂMELERİNDE AĞAÇ KÜLTÜ “HIRKA DAĞI ÖRNEĞİ”

Yıl 2021, Sayı: Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı, 49 - 57, 22.12.2021

Kürşat Koçak

Öz

Hacı Bektaş Veli Türkistan’da dünya’ya gelmiştir ve İslam dini öğretileri çerçevesinde bir eğitim almıştır. Hacı Bektaş Veli eski Türk Alperen geleneği içerisine Anadolu’ya gazi olarak gelmiş ve buradaki inanç boşluğunu doldurmuştur. Anadolu’ya ayak basmasından sekiz yüzden fazla yıl geçmesine rağmen etkisi günümüzde devam etmekte ve türbesi Türkiye’deki en önemli ziyaret merkezlerinden birisidir. Ancak Hac Bektaş Veli’nin menkıbelere göre ilk Semâ’ya durduğu ve çile çıkardığı yer Hırka dağıdır. Hırka dağ Nevşehir’in Hacıbektaş ilçesi ile Gülşehir ilçesinde bulunan ve zamanında bol miktarda ardıç ağaç’ının yetiştiği bir dağdır. Eski Türk inancında hem dağ hem de ağaç kültü mevcuttur. Ardıç ağacı ise Eski Türk kült inancında kayın ağacından sonra ikinci kutsal ağaçtır. Hırka dağı Hacı Bektaş Veli Menakıpnamelerinde dağ Ağaç Kültü’nün geçtiği mekândır ancak günümüzde bu durum yeterince bilinmemektedir. Hırka dağı Gülşehir halkı tarafından bilinen ve zaman zaman çıkılan bir mesire alanıdır. Ancak bu durumun kökünde yüzyıllar öncesinden gelen kült inançlar etkili olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Hacı Bektaş Veli, Hırka dağı, Ardıç Ağacı, Gülşehir

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Aşıkpaşaoğlu Tarihi, Hazırlayan: H. Nihal Atsız, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1970.
• BAPAEVA, Janyl Myrza; Tuva Şamanizmi, Kömen Yayınları, Konya 2013.
• BORATAV, Pertev Naili; Türk Mitolojisi, (Oğuzların-Anadolu, Azerbaycan ve Türkmenistan Türklerinin Mitolojisi) Bilge Su Yayıncılık, Ankara 2012.
• GÖKALP, Ziya; Türk Medeniyet Tarihi, Toker Yayınları, İstanbul 1995.
• İNAN, Abdülkadir; Makaleler Ve İncelemeler, II. Cilt, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1998.
• KÖPRÜLÜ, Fuad; Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 1991.
• MÉLİKOFF, I. ; Hacı Bektaş Efsaneden Gerçeğe, (Terc. Turan ALPTEKİN), Cumhuriyet Yayınları, İstanbul 2009.
• OCAK, Ahmet Yaşar; Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İletişim Yayınları, İstanbul 2020.
• OCAK, Ahmet Yaşar; Türk Sufîliğine Bakışlar, İletişim Yayınları, İstanbul 2012.
• Oğuz Kağan Destanı; Haz. W. BANG ve G. R. RAHMETİ, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1970.
• ÖGEL, Bahaeddin; Türk Mitolojisi II, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2002.
• SELÇUK, Hava; Türk Kültür Tarihine Dair Notlar (Selenge’den Tuna’ya), Kitaparası Yayınları, İstanbul 2019.
• TANYU, Hikmet; “Ağaç” Maddesi, TDV, İslam Ansiklopedisi, 1. Cilt, (sayfa 456-457).
• ULUDAĞ, Süleyman; “Hırka” Maddesi, TDV, İslam Ansiklopedisi, 17. Cilt, (sayfa 373-374).
• Vilâyet-Nâme; (Manâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Veli), Haz. Abdülbâki GÖLPINARLI, İnkılâp Kitapevi, İstanbul 1995.
• YAVUZER, Hasan; Alevi-Bektaşilikte Ölüm Ritüeli, Şiir Vakti Yayınları, Kayseri 2015.
• Kaynak Kişiler KÜRKÇÜ, Salim; Nevşehir, Gazeteci.
• ÜRGENÇ, Tayfur; Nevşehir, Gülşehir 1981 doğumlu, Tarih Öğretmeni.