NEVŞEHİR’DE GÜNÜMÜZE ULAŞAMAYAN BİR OSMANLI YAPISI: TAHTALI KAHVEHANE

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 4, 2196 - 2211, 31.12.2021

Savaş Maraşlı , Emre Becerir

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.970861

Öz

Kapadokya Bölgesi, Doğal ve Arkeolojik Sit Alanlarının yanı sıra Osmanlı’nın geç dönemine ait sivil mimari örneklerin değeri ile de ön plana çıkmaktadır. Özellikle Ürgüp, Göreme, Avanos, İbrahimpaşa, Ortahisar, Mustafapaşa ve Nevşehir Kalesinin etrafında bu tarz yapıların günümüze ulaşan varlığı gözlemlenmektedir. Ancak çoğu, doğal ya da insan faktöründen dolayı bakımsız kalmış, terkedilmiş ya da yıkılarak günümüze ulaşamamıştır. Bu yapılardan biri de Tahtalı Kahvehanedir. Tümüyle yıkılmış ve günümüze ulaşamamış, şehrin silüetinde önemli yer tutan ya da tarihi bir kompozisyon özelliği taşıyan yapıların yeniden yapılması restitüsyon, restorasyon ve rekonstrüksiyon alanlarında uygulamaya yönelik adımlar olarak görülebilir. Diğer taraftan geleneksel yapım tekniği, malzeme, plan, mimari ve bezeme özelliklerinin sürdürülebilirliği yönüyle de sanat tarihi araştırmalarına kaynak teşkil eder. Tarihe tanıklık etmiş bu türden yapıların korunması muhakkak gerekli olsa da korunamadığı durumlarda fotoğraflardan, mimari izlerinden, sözlü ve yazılı kaynak araştırmalardan yola çıkarak tekrar ayağa kaldırılması önemlidir. Bu çalışmada bahsedilecek Tahtalı Kahvehane erken örneklerini 16. yüzyılda İstanbul’da gördüğümüz kahve mekânlarının taşradaki yerel bir uygulamasıdır. Yapının aslına sadık kalınarak yeniden inşa edilmesinin kale çevresindeki tarihsel silüetin sürekliliğinin korunmasına da yardımcı olacağı kanaatindeyiz.

Anahtar Kelimeler

Nevşehir, Kahve Kültürü, Tahtalı Kahvehane

Kaynakça

• KAYNAKÇA Becerir, E. (2020). Nevşehir Kale Çevresi Kaya Mekânların Belgelenmesi ve Koruma Sorunları, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli.
• Binan, D. U. (1994). Güzelyurt Örneğinde Kapadokya Bölgesi Yığma Taş Konut Mimarisinin Korunması İçin Bir Yöntem Araştırması, Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Birincioğlu, G. (2011). Sosyalleşme Sürecine Yön Veren Kahvehaneler ve Mimarileri. A. Ö. Demirli ve N. Öztürk (Haz.) Tüm Zamanların Hatırına Sarayda Bir Fincan Kahve. (s. 61). İstanbul, Türkiye Büyük Millet Meclisi Milli Saraylar Yayınları.
• Birsel, S. (2003). Kahveler Tarihi Salâh Bey Tarihi I, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Bostan, İ. (2001). Kahve. TDV İslam Ansiklopedisi. (c. 24, s. 202-205). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Büktel, Y. (2012). Nevşehir Meryem Ana Ortodoks Kilisesinin Restorasyonu Üzerine Notlar, A. Öger (Ed.). 1. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu 16-19 Kasım 2011 Nevşehir, 8, (s. 172-173). Ankara.
• Çatak, M. E. ve diğerleri. (2020). “Nevşehir Cumhuriyet Mahallesi Tarihi”, Bilkent Üniversitesi Seminer Ödevi, Ankara 2020.
• Çöl, Ş. (1998). Kentlerimizde Kimlik Sorunu ve Günümüz Kentlerinin Kimlik Derecesinin Ölçmek İçin Bir Yöntem Denemesi, Doktora Tezi, Mimarsinan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Dinleyen, M. (2013). Kahve ve Nevşehir Kahvehaneleri. Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları Dergisi, (17), 60-66.
• De Tapia, A. A. (2016). Orthodox Christians And Muslims Of Cappadocia: Intercommunal Relations İn An Ottoman Rural Context (1839-1923), İstanbul.
• Eröz, M. (1966). Türk Köy Sosyolojisi Meseleleri ve Yörük-Türkmen Köyleri, İstanbul: Fakülte Matbaası.
• Hild, F., Restle, M. (1981). Kappadokien (Kappadokia, Charsianon, Sebastia und Lykandos), Tabula Imperii Byzantini 2, Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• İbrahim Peçevî. (1981). Peçevî Tarihi 1, (B. S. Baykal, Haz.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kaya, M. (2006). XX. Yüzyıl Başlarında Niğde Sancağı’nın Nüfusuna Dair, Türkiyat Araştırmaları Dergisi. (19), 199-200.
• Kâtip Çelebi. (1993). Mizanü’l-Hak Fi İhtiyari’l-Ahak, (O. Ş. Gökyay, Haz.).İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı
• Kırlı, C. (2000). Kahvehaneler ve Hafiyeler: 19. Yüzyıl Ortalarında Osmanlı’da Sosyal Kontrol. Toplum ve Bilim Dergisi. (83), 58-77.
• Köşklü, Zerrin. (2001) Nevşehir/Gülşehir Karavezir Mehmet Paşa Külliyesi. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, (7), 75-92.
• Maraşlı, S. (2018). Nevşehir Yamaç Yerleşim Alanında Bulunan Bezirhaneler. Arkeoloji ve Sanat. (157), 163-174.
• Maraşlı, S. (2020). Göçerlikten Yerleşiğe Nevşehir Kırsalında Kubbeli Tandır Evleri, Konya: Literatürk Academia. Oflaz, M. (2012). 16. Yüzyıl sonlarında Ürgüp Kazası, A. Öger (Ed.). I. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu 16-19 Kasım 2011, Nevşehir, 5, (s.313-330). Ankara.
• Öger, A. Özdem, O (2015). Nevşehir Mektepleri (1820-1920) Metin-Sözlük-Tıpkıbasım, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Özbek, Y. (2005). Mustafapaşa (Sinasos) Evlerinde Duvar Resimleri, Kayseri: M Grup Matbaacılık.
• Pekak, S. ( 2009). Kappadokia Bölgesi Osmanlı Dönemi Kiliseleri: Örnekler, Sorunlar Öneriler. Metu JFA, 26 (2), 249-277.
• Sağcan, F. (2008). Kapadokya’da Geleneksel Yerleşmelere Bir Bakış Yerleşim Özellikleri ve Planlama Çalışmaları. Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları Dergisi, (10), 54-57.
• Sağlık, A. ve diğerleri. (2014). Bir Şehrin Doğuşu Hikayesi Nevşehir-i Dilara Belgelerle Nevşehir’in Kuruluşu, Nevşehir.
• Saraçgil, A. (1999). Kahvenin İstanbul’a Girişi: 16. ve 17. Yüzyıllar, M. Atik, E. Özdoğan. (Çev.), Doğu’da Kahve ve Kahvehaneler (s. 27–41), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Sökmen, C. (2011). Aydınların İletişim Ortamı Olarak İstanbul Kahvehaneleri, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Şahin, İ. (2006). Osmanlı Döneminde Konar-Göçerler, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Şahin, İ. (2007). Nevşehir, İslam Ansiklopedisi, (c.33, s. 64 -67). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yaşar, A. (2005). Osmanlı Şehir Mekânları: Kahvehane Literatürü, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3, (6), 237-256.
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi (BOA) İstanbul.