KADINLARIN KARİYER YOLCULUKLARINDAKİ ENGELLERE METAFORİK BİR BAKIŞ

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 4, 2048 - 2062, 31.12.2021

Ömer Faruk Coşkun

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.988872

Cited By: 4

Öz

Örgütsel düzeyde cinsiyet eşitsizliği denilince ilk akla gelen grup olan kadın çalışanlar, sadece kadın olmalarından dolayı örgüt yaşamında adaletsiz uygulama ve süreçler sonucu kariyer yolculuklarında haksızlığa uğrayabilmekte ve kariyerlerini inşa ederken birçok engel ile karşı karşıya kalabilmektedir. Bu engelleri vurgulamak için yönetim literatüründe çeşitli metaforlar üretilmiştir. Bu derleme çalışmanın amacı, literatür ışığında kadınların örgüt yaşamında karşılaştıkları engellere yönelik üretilen bu metaforları incelemek ve bu metaforların benzerlikleri ve farklılıkları üzerinden değerlendirmeler yapmaktır.
Bu çalışmada, “cam tavan”, “beton tavan”, “cam yürüyen merdiven”, “sızdıran boru”, “cam duvar”, “yapışkan zemin”, “cam kapı”, “kraliçe arı sendromu” ve “cam uçurum” olmak üzere dokuz metafor incelenmektedir. Yapılan değerlendirme sonucu, kadın çalışanların örgüt yaşamında karşılaştıkları engellerin farklı hiyerarşik basamaklarda ve farklı uygulamalarda ortaya çıktığını ve bu nedenle bütün engelleri kapsayan tek bir metafor bulunmadığını göstermektedir. Bunun yerine her engel için farklı bir metafor üretilmiştir. Metaforlarda yer alan kelimelere bakıldığında, üretilen metaforlarda sıklıkla görünmeyen ama var olan engelleri vurgulamak amacı ile “cam” kavramının kullanıldığı görülmektedir. Ayrıca örgütün organizasyon yapısı bir binaya benzetilerek “tavan”, “kapı”, “zemin”, “duvar” ve “merdiven” gibi bir binaya ait unsurlar üzerinden metaforlar geliştirilmiştir. Metaforlar genellikle işe alım süreci ücret sistemi ve terfi mekanizmaları olmak üzere üç uygulamadaki engellerde yoğunlaşmaktadır. Bununla birlikte, metaforların geliştirildiği engeller ile farklı özellik ve niteliklere sahip kadın çalışanlar karşı karşıya kalmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kadın Çalışanlar, Engeller, Metaforlar, Cinsiyet Eşitsizliği, Kariyer

Kaynakça

• Ahlas, F. (2020). Ataerkil Kültürün ve Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğinin Bir Sonucu: Cam Uçurum. Türkiye Mesleki ve Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 83-95.
• Akbaş, G. ve Korkmaz, L. (2017). Kadın Yöneticiler: Görünmez Engellerin Gölgesinde Yükselme Çabası. İş ve İnsan Dergisi, 4(2), 73-86.
• Akbaş, G. ve Uyar, E. (2017). Çalışan Kadınların Önündeki Görünmez Engeller. PİVOLKA, 7(24), 13-16.
• Akbaş, N. ve Taner, B. (2017). Yönetim ve Cinsiyet: Cam Uçurum’un Ötesi. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 193-214.
• Akdağ, G. ve Üçyıldız, U.H. (2020). Seyahat Acentası Çalışanlarının Cam Tavan Sendromu Algılamaları: Ege Bölgesi Seyahat Acentalarında Bir Uygulama. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(3), 2640-2654.
• Akdemir, B. ve Çalış Duman, M. (2017). Kadın Çalışanların Performansında Cam Tavan Sendromu Engeli!. International Journal of Academic Value Studies, 3(15), 517-526.
• Akdemir, S., Özaktaş, F.D. ve Aksoy, N. (2019). Türkiye’de ve Seçilmiş Ülkelerde Kadının İşgücü Piyasasındaki Yeri. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 43(Güz), 184-202.
• Akdöl B. ve Menteş S.A. (2017). Kadınların Yönetici Pozisyonlarında Yaşadıkları Zorluklar ve Lider Üye Etkileşiminde Cinsiyetin Rolü. BMIJ, 5(3), 859-879.
• Albrecht, J., Björklund, A., ve Vroman, S. (2003). Is There a Glass Ceiling in Sweden?. Journal of Labor Economics, 21(1), 145-177.
• Arulampalam, W., Booth, A.L. ve Bryan, M.L. (2007). Is There A Glass Ceiling Over Europe? Exploring The Gender Pay Gap Across The Wage Distribution. ILR Review, 60(2), 163-186.
• Baykal, E. (2018). Sosyal Kimlik Teorisi Perspektifiyle Kraliçe Arı Sendromu. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 159-176.
• Bielby, W.T. ve Baron, J.N. (1986). Men and Women at Work: Sex Segregation and Statistical Discrimination. American Journal of Sociology, 91(4), 759-799.
• Blickenstaff, J.C. (2005). Women and Science Careers: Leaky Pipeline or Gender Filter?. Gender and Education, 17(4), 369-386.
• Booth, A.L., Francesconi, M. ve Frank, J. (2003). A Sticky Floors Model of Promotion, Pay, and Gender. European Economic Review, 47(2), 295-322.
• Bruckmüller, S. ve Branscombe, N.R. (2010). The Glass Cliff: When And Why Women Are Selected as Leaders in Crisis Contexts. British Journal of Social Psychology, 49(3), 433-451.
• Budig, M.J. (2002). Male Advantage and The Gender Composition of Jobs: Who Rides The Glass Escalator?. Social Problems, 49(2), 258-277.
• Cabrera, E.F. (2009). Fixing The Leaky Pipeline: Five Ways to Retain Female Talent. People & Strategy, 32(1), 40-46.
• Candan, H., Oktay, E. ve Kaya, T.P. (2017). Cam Tavan Sendromunun Örgütsel Güven Üzerine Etkisi: Karaman İli Kamu Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma. The Journal of Academic Social Science, 13(4), 889-917.
• Catalyst. (2020). How Women CEOs Are Selected & Succession (List). https://www.catalyst.org/research/women-ceos-selection-succession/ adresinden 13.07.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Catalyst. (2021). Women CEOs of The S&P 500 (List). https://www.catalyst.org/research/women-ceos-of-the-sp-500/ adresinden 13.07.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Cotter, D.A., Hermsen, J.M., Ovadia, S. ve Vanneman, R. (2001). The Glass Ceiling Effect. Social Forces, 80(2), 655-681.
• Dalla Chiara, E., Matteazzi, E. ve Petrarca, I. (2014). From The Glass Door to The Glass Ceiling: An Analysis of The Gender Wage Gap by Age Groups, ECINEQ, 347, 1-48.
• Derks, B., Van Laar, C., Ellemers, N. ve De Groot, K. (2011). Gender-Bias Primes Elicit Queen-Bee Responses Among Senior Policewomen. Psychological Science, 22(10), 1243-1249.
• Ellemers, N., Van den Heuvel, H., De Gilder, D., Maass, A. ve Bonvini, A. (2004). The Underrepresentation of Women in Science: Differential Commitment or The Queen Bee Syndrome?. British Journal of Social Psychology, 43(3), 315-338.
• EUROSTAT. (2021). Gender Pay Gap in Unadjusted Form. https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/sdg_05_20/default/table?lang=en adresinden 07.07.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Galloway, B.J. (2016). Shattering The Concrete Ceiling: Exploring The Moderating Effects of Mass Media Messages as Itrelates to The Perceived Self-Efficacy of African-American Women, Yüksek Lisans Tezi, The University of Alabama, Alabama.
• Gasser, C.E. ve Shaffer, K.S. (2014). Career Development of Women in Academia: Traversing The Leaky Pipeline. The Professional Counselor, 4(4), 332–352.
• Gönç, T. (2017). Türkiye'de Erkek Hemşire Olmak: Avantajlar ve Dezavantajlar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72(1), 35-76.
• Gül, H. ve Oktay, E. (2009). Türkiye ve Dünya’da Kadınların Çalışma Hayatında Yaşadıkları Cam Tavan Algıları Üzerine Kavramsal Bir Çalışma. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(18), 421-436.
• Hassink, W.H.J. ve Russo, G. (2010). The Glass Door: The Gender Composition of Newly-Hired Workers Across Hierarchical Job Levels, IZA Discussion Papers, 4858, 1-27.
• Henley, W.R. (2010). Concrete Ceiling Phenomena: Senior Leadership Progression of African American Women Within The Intelligence Community, University of Phoenix, Phonix.
• Hultin, M. (2003). Some Take The Glass Escalator, Some Hit The Glass Ceiling? Career Consequences of Occupational Sex Segregation. Work and Occupations, 30(1), 30-61.
• Johnson, Z. ve Mathur-Helm, B. (2011). : Experiences with Queen Bees: A South African Study Exploring The Reluctance of Women Executives to Promote Other Women in The Workplace, South African Journal of Business Management, 42(4), 47-56.
• Karakuş, H. (2016). Delik Boru: Türkiye’deki Akademisyen Kadınlar Üzerine Bir Analiz. The Journal of Academic Social Science Studies, 53(Winter II), 533-556.
• Karatepe, S. ve Arıbaş, N.N. (2017). İş Hayatında Kadın Yöneticilere İlişkin Cinsiyet Ayrımcılığı: Türkiye İçin Bir Değerlendirme. Yasama Dergisi, (31), 7-23.
• Kee, H.J. (2006). Glass Ceiling or Sticky Floor? Exploring The Australian Gender Pay Gap. Economic Record, 82(259), 408-427.
• Murat, G. (2017). Sürdürülebilir Kalkınma 2030 Gündemi Bağlamında Çalışma Hayatında Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 7-36.
• Murrell, A.J., Blake Beard, S., Porter, D.M. ve Perkins Williamson, A. (2008). Interorganizational Formal Mentoring: Breaking The Concrete Ceiling Sometimes Requires Support From The Outside. Human Resource Management, 47(2), 275-294.
• Pell, A.N. (1996). Fixing The Leaky Pipeline: Women Scientists in Academia. Journal of Animal Science, 74(11), 2843-2848.
• PWC. (2021). Çalışma Hayatında Cinsiyet ve Ücret Eşitliği. https://www.pwc.com.tr/tr/Hizmetlerimiz/insan-yonetimi-ve-organizasyon-danismanligi/yayinlar/calisma-hayatinda-cinsiyet-ve-ucret-esitligi.pdf adresinden 13.07.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Ragins, B.R., Townsend, B. ve Mattis, M. (1998). Gender Gap in The Executive Suite: Ceos and Female Executives Report On Breaking The Glass Ceiling. Academy of Management Perspectives, 12(1), 28-42.
• Ryan, M.K. ve Haslam, S.A. (2005). The Glass Cliff: Evidence That Women Are Over‐Represented in Precarious Leadership Positions. British Journal of Management, 16(2), 81-90.
• Sabharwal, M. (2013). From Glass Ceiling to Glass Cliff: Women in Senior Executive Service. Journal Of Public Administration Research and Theory, 25(2), 399-426.
• Sneed, B.G. (2007). Glass Walls in State Bureaucracies: Examining The Difference Departmental Function Can Make. Public Administration Review, 67(5), 880-891.
• TÜİK. (2021). Toplumsal Cinsiyet İstatistikleri. https://kutuphane.tuik.gov.tr/yordambt/yordam.php# adresinden 01.07.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Tükeltürk, Ş.A. ve Perçin, N.Ş. (2008). Turizm Sektöründe Kadın Çalışanların Karşılaştıkları Kariyer Engelleri ve Cam Tavan Sendromu: Cam Tavanı Kırmaya Yönelik Stratejiler. Yönetim Bilimleri Dergisi, 6(2), 113-128.
• Williams, C.L. (1992). The Glass Escalator: Hidden Advantages for Men in The “Female” Professions. Social Problems, 39(3), 253-267.
• Wingfield, A.H. (2009). Racializing The Glass Escalator: Reconsidering Men's Experiences with Women's Work. Gender & Society, 23(1), 5-26.
• WSJ. (2020). Where Are All the Women CEOs?. https://www.wsj.com/articles/why-so-few-ceos-are-women-you-can-have-a-seat-at-the-table-and-not-be-a-player-11581003276 adresinden 07.07.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Yap, M. ve Konrad, A. (2009). Gender and Racial Differentials in Promotions: Is There a Sticky Floor, a Mid-Level Bottleneck, or a Glass Ceiling?. Industrial Relations, 64(4), 593–619.
• Yıldız, S. (2017). Toplumsal Cinsiyetin Şirketlere Yansımasında Ortaya Çıkan Ayrımcılık Kavramlarının Ardılları Üzerine Bir Model Önerisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 121-138.
• Yılmaz, S.E. (2020). Eğitim Kurumlarındaki Kadınların İdari Pozisyonlarda Başarısızlık Algısını Yaratan Engeller Üzerine Nitel Bir Araştırma”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(3), 310-333.