DOM KADINLARDA ENFORMEL BİR GEÇİNME STRATEJİSİ: TOPLAYICILIK

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 3, 1469 - 1480, 02.10.2022

Muhammet Fırat

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1134294

Öz

Toplayıcılık, Domlarda kadim bir geçinme stratejisidir. Bu geçinme stratejisi genel olarak kadınlar tarafından yerine getirilmektedir. Toplayıcılık, Dom kadınların ailelerinin geçimini sağlamak amacıyla başka hanelerden temel ihtiyaç maddelerini (gıda, giyim, ev eşyası vb.) ücretsiz olarak istemeleridir. Bu araştırmanın amacı Dom/Çingene kadınların toplayıcılık deneyimlerini onların gözünden anlamaktır. Nitel araştırma yöntemi kapsamında fenomenolojik desen ile tasarlanan bu araştırmada yarı-yapılandırılmış görüşme tekniğiyle veriler elde edilmiştir. Araştırmaya Elazığ’da yaşayan ve geçimini “toplayıcılık” ile sağlayan 13 (on üç) Dom kadın dâhil edilmiştir. Bu araştırmada Dom kadınların toplayıcılık işini yapmalarında etnisitenin etkili olduğu ve bu tarz enformel çalışmanın kendileri için yoksulluk, dışlanma ve damgalanma gibi sorunlara yol açtığı saptanmıştır. Araştırmada ayrıca etnisite, cinsiyet, yoksulluk ve enformalitenin kesişim alanında var olma mücadelesi veren bu kadınların, düzenli gelir ve güvenceli işlere ulaşmada zorluklar yaşadıkları ortaya çıkmıştır. Dom kadınların başkalarının yapmak istemediği pejoratif mahiyete sahip “toplayıcılık”a mecbur kaldıkları, toplayıcılığı ihtiyaç temelli bir geçinme stratejisi olarak değerlendirdikleri ve dilencilikten ayrı tuttukları sonucuna da ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Domlar, Dom Kadınlar, Enformel Sektör, Geçinme Stratejileri, Toplayıcılık

Kaynakça

• Akgül, F. İ. (2021). Roman kadını: Çoklu kimlik kesişiminde ezilenler. Ankara: Orion Yay.
• Akkan, B. E., Deniz, M. B. & Ertan, M. (2011). Sosyal dışlanmanın Roman halleri. İstanbul: Sosyal Politika Forumu.
• Baltacı, I. K., & Bülbül, O. G. (2020) İşgücü piyasasına erişim bağlamında sosyal dışlanma: Domlar üzerine bir değerlendirme. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 157-193.
• Bauman, Z. (2010). Sosyolojik düşünmek. (A. Yılmaz, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bourdieu, P. (2006). Pratik Nedenler. (H. Uğur Tanrıöver, Çev.) İstanbul: Hil Yayınları.
• Byrne, David (1999). Social exclusion, Buckingham: Open University Press.
• Creswell, J. W. (2013). Araştırma deseni: Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları. S. B. Demir (Çev. Ed), Ankara: Eğiten Kitap.
• Çelik, K. & Yüce Tar, Y. (2016). Samsun’da evlere temizliğe giden Roman kadınlar: Enformel sektörde çalışmanın yükü nelerden hafif? Çalışma ve Toplum, 1(48), 59-86.
• Erdoğan-Aras, F. (2009). Etnik (Çingene) işgücünün enformel işgücü piyasasına katılım biçimleri ve bu süreçte etkili olan faktörler: İstanbul (Çankurtaran) ve Edirne (Menzilahır) örnekleri. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 75–100.
• European Roma Rights Centre (2013). Avrupa Roman hakları merkezi raporu: Türkiye Ülke Profili 2011 – 2012.
• Fırat, M. & İlhan, S. (2019). Çingenelerde yoksulluk ve sosyal dışlanma: Malatya örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (3) , 265-277. DOI: 10.18506/anemon.449956
• Fırat, M. & Açıkgöz, R. (2020). Elazığ’da yaşayan çingenelerin değişen/ dönüşen meslekleri üzerine nitel bir araştırma. Journal of Economy Culture and Society, Supp(1), 229-248. https://doi.org/10.26650/JECS2019-0058
• Fundación Secretariado Gitano (2010). Türkiye’de Romanların durumu Türkiye’de çalışma ve insana yakışır iş koşulları sorunları raporu, http://ec.europa.eu/employment_social/progress/index_en.html.Adresinden 15 Ekim 2021 tarihinde edinilmiştir.
• Işık, O. & Pınarcıoğlu, M. (2005). Nöbetleşe yoksulluk: Sultanbeyli örneği (5. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karakaş, M. (2010). Küresel yoksulluğun öteki yüzü: Yeni yoksulluk ve dışlanma, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. XII, 2, 1-18.
• Kolukırık, S. (2006). Sosyolojik perspektiften Türk(iye) Çingeneleri: İzmir Çingeneleri üzerine bir araştırma. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 3(1), 1–24.
• Kolukırık, S. (2008). Türkiye’de Rom, Dom ve Lom gruplarının görünümü, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Yıl: 5, Cilt: 8, ss.145-153.
• Marsh, A. (2008). Etnisite ve kimlik: Çingenelerin kökeni. E. Uzpeder, S. Danova, S. Özçelik ve S. Gökçen (ed.), Biz buradayız: Türkiye’de Romanlar, ayrımcı uygulamalar ve hak mücadelesi içinde (s. 19–27). İstanbul: Mart Matbaacılık.
• Önen, Selin (2011). Çingenelerin sosyal haklara erişimindeki zorluklar: Roman ve Dom toplulukları karşılaştırması. III. Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı. Kocaeli, s. 465-481.
• Patton, M. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (Çev. Ed. M. Bütün ve S. B. Demir). Ankara: Pegem Yayınları.
• Sassen, S. (1995). Immigration and local labor markets, The Economic sociology of mmigration, (Ed.) A. Portes, The Russell Sage Foundation, Newyork.
• Sennett, Richard & Cobb, Jonathan (1972), The Hidden injuries of class, Faber and Faber, London.
• Slattery, M. (2010). Sosyolojide temel fikirler. (Ü. Tatlıcan, & G. Demiriz, Çev.) İstanbul, Sentez Yayınları.
• Standing, G. (2014). Prekarya, yeni tehlikeli sınıf, (E. Bulut, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Uzpeder, E., Danova, S., Özçelik, S. & Gökçen, S. (Ed.). (2008). Biz buradayız! Türkiye’de Romanlar, ayrımcı uygulamalar ve hak mücadelesi (E. Taboğlu ve S. Öney, Çev.). İstanbul: Mart Matbaacılık.
• Wilson, F. D. (2003). Ethnic niching and metropolitan labor markets, Social Science Research, 32(3), 429–466. https://doi.org/10.1016/S0049-089X(03)00015-2
• Vatandaş, C. (2002). Dilenciler ve dilencilik (Sosyolojik bir araştırma), AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:4, Sayı: 1, ss 170-183
• Yıldırım, A. & Şimşek, A. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri(8. Baskı) Ankara: Seçkin Yayıncılık.