KÜLTÜREL MİRAS BAĞLAMINDA HACI BEKTAŞ VELİ TÜRBESİ VE ÇEVRESİNİN PEYZAJ ANALİZİ

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 3, 1863 - 1875, 02.10.2022

Aslihan Tırnakçı , Meliha Aklıbaşında , Esra Özhancı , Murat Yücekaya

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1160276

Öz

Toplumlar kültürel birikimlerine sahip çıkarak gelişirler ve var olurlar. Birçok medeniyete ev sahipliği yapmış Anadolu’nun her yerinde, bu köklü kültürün derin izlerine rastlanmaktadır. Bu izleri taşıyan kültürel miras alanları; toplumların kültür birikimleriyle şekillenmiş, geçmiş ile bugün arasında bağlantı kuran tarihi, kültürel somut ve soyut değerlerin tümüdür. Hiç şüphesiz Hacı Bektaş Veli’de yaşadığı yüzyıla iz bırakırken sahip olduğu misyonu ve değerleriyle günümüze kadar gelmiş kültürel miraslarımızda önemli bir yer tutan mutasavvıf ve İslam filozofudur. 13. yüzyılda Nevşehir ili Hacıbektaş ilçesinde kurduğu külliye, vefatından sonra türbenin de aynı alan içine inşa edilmesiyle birlikte kültürel misyonunu daha da genişletmiştir. Kendi adıyla özdeşleşen Bektaşilik ve Ahilik geleneğinin de beslendiği sevgi, hoş görü, toplumsal eşitlik gibi insani değerleriyle bu kültürel miras ve çevresi, sadece yerel değil evrensel ölçekte de büyük bir öneme sahiptir.

Hacı Bektaş Veli Külliyesi UNESCO geçici kültürel miras listesinde yer alan ve Kapadokya turizm rotası içerisinde önemli bir yeri olan tarihi önemli bir tarihi ve kültürel merkezdir. Tarihi yapı ve çevresinin tarihi ve kültürel değerlerinin korunması, alan ve çevresinin iyileştirilmesi, fiziksel ve sosyo-kültürel açıdan bütünleşmiş uyumlu bir alana dönüştürülmesi gerekmektedir. Bu noktadan hareketle bu çalışmada tarihi yapı ve çevresi tarihi çevrelerde peyzaj tasarım ilkeleri çerçevesinde tarihi yapı ve çevre ilişkisi, ulaşım (araç/yaya sirkülasyonu), kentsel donatı, görsel kirlilik, mevcut bitkisel düzenlemeler başlıkları altında analiz edilmiştir. Sonuç olarak mevcut durum ortaya konmuş, tarihi dokuyla uyumun sağlanması ve kültür/turizm yaşamının geliştirilmesine yönelik öneri ve değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Miras, Peyzaj Tasarımı, Nevşehir, Hacı Bektaş Veli

Kaynakça

• Anonim, (2022). Kültür ve Turizm Bakanlığı-Türkiye Kültür Portalı resmi web sitesi. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/nevsehir/gezilecekyer/hacibektas-vel-muzesi Arabacıoğlu, F.P. & Aydemir, I. (2007). Tarihi Çevrelerde Yeniden Değerlendirme Kavramı. MEGARON, 2(4):204-212.
• Bayrakal, S. (2010). Nevşehir’in Hacı Bektaş İlçesindeki Bektaşi Kültürüyle İlişkili Türk Eserleri, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 17(55), 281-310
• Çelik, D. (2004). Kentsel Peyzaj Tasarımı Kapsamında Tarihi Çevre Yenileme Çalışmalarının Peyzaj Mimarlığı Açısından Araştırılması: Beypazarı Örneği. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Çelik, D. & Yazgan, M.E. (2009). Kentsel Peyzaj Tasarımı Kapsamında Tarihi Çevre Yenileme Çalışmalarının Araştırılması: Beypazarı Örneği. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 6(3): 235-244.
• Doratlı, N., Hoşkara, Ş.Ö., Faslı, M. (2004). An Analytical Methodology For Revitalization Strategies İn Historic Urban Quarters: A Case Study Of The Walled City Of Nicosia, North Cyprus. Cities, 21(4), 329-348.
• Durak, Ş. (2014). Tarihi Çevrelerde Sürdürülebilir Turizm Planlaması: Diyarbakır Tarihi Sur İçi Bölgesi Örneği. Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır.
• Emekli, G. (2006). Coğrafya, Kültür ve Turizm: Kültürel Turizm. Ege Coğrafya Dergisi, 15: 51-59. Güley,K., Abbasoğlu, M.S. (2005). Proposal for Revitalization and Conservation of the Famagusta. WSEAS Int. Conf. on Environment, Ecosystems and Development, pp. 90-95, Italy.
• Harmanşah, R., Tanyeri-Erdemir, T., Hayden, R.M. (2014). Secularizing the Unsecularizable: A Comparative Study of the Hacı Bektaş and Mevlana Museums in Turkey. in: Choreographies of Shared Sacred Sites, edited by Elazar Barkan and Karen Barkey. Columbia University Press. 336-367, 2014.
• Koçan, N. (2012). Kütahya-Eskigediz Tarihi Kent Dokusunun Peyzaj Mimarlığı Açısından Değerlendirilmesi. Ordu Üniv. Bil. Tek. Derg., 2(1): 81-96
• Ocak, A. Y. (1996). Hacı Bektâş-ı Velî, TDV İslam Ansiklopedisi, C.14, İstanbul: Türkiye Diyanet Yayınları, 455-458.
• Özcan, K. (2009). Sürdürülebilir Kentsel Korumanın Olabilirliği Üzerine Bir Yaklaşım Önerisi: Konya Tarihi Kent Merkezi Örneği. METU JFA, 26 (2), 1-18Skea, R. 1996. The strengths and weaknesses of conservation areas. Journal of Urban Design, 1(2), 215-28.
• Özdemir, H. (2007). Tarihi Çevrelerde Kentsel Peyzaj Tasarım İlkelerinin Belirlenmesi, İstanbul-Zeyrek Örneğinde Bir İrdeleme. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Bartın.
• Sürmegöz, K. (2010). Tarihi Çevrelerin Yeniden Değerlendirilmesine Araç Olarak Kentsel Tasarım; Beşiktaş Akaretler Sıraevleri Örneği. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Tanman, M. B. (1996). Hacı Bektâş-ı Velî Külliyesi, TDV İslam Ansiklopedisi, C.14, İstanbul: Türkiye Diyanet Yayınları, 459-471.
• Ter, Ü.Ö. (2002). Konya Kenti Açık ve Yeşil Alan Varlığı İçinde Tarihi Kent Merkezinin Kentsel Tasarımı Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Tırnakçı, A. & Aklıbaşında, M. (2018). Tarihi Çevrelerde Kentsel Peyzaj Tasarımın Kayseri Mimar Sinan Parkı Örneğinde İncelenmesi. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 34(3):1-16.
• UNESCO, (2022). UNESCO resmi web sitesi. http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5735/)