NEO-KLASİK YAKLAŞIMIN KATKILARI: MODERN İŞ DÜNYASINDA HÂLÂ GEÇERLİ Mİ?

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 4, 2151 - 2173, 25.12.2023

Fettah Kayra

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1289195

Öz

İnsan üzerine spot ışıkları tutan neo-klasik akım, yönetim araştırmalarında bireyi merkeze alarak birçok örgütsel soruna çözüm aramış ve bu konuda hem bilim insanlarına hem de örgüt yöneticilerine çeşitli çözüm reçeteleri sunmuştur. Son dönemde, neo-klasik akımın güncelliğini önemli ölçüde yitirdiği, örgütsel problemler konusunda yetersiz kaldığı ya da fazla bireyci olduğu konularında eleştiriler göze çarpmaktadır. Bu çalışmada ise, kavramsal bir çerçeve çizilerek söz konusu akımın günümüzde başta insan kaynakları konusunda olmak üzere örgütlere hâlâ önemli katkılar sunduğu ve güncel operasyonel değerini koruduğu savunulmaktadır. Çalışmada, Büyük Buhran yıllarından II. Dünya Savaşı sonrasına, hatta 60’lı yıllara uzanan bir zaman aralığında neo-klasik alana önemli katkılar sunmuş olan bazı bilim insanlarının önemli çalışmalarından faydalanarak günümüz yöneticilerine hem bireysel hem de örgütsel başarı için çeşitli önerilerde bulunulmuştur. Ayrıca, neo-klasik yaklaşıma yönelik eleştirel bakış eleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Neo-klasik Kuram, İnsan Kaynakları, Örgütsel Başarı, Yönetim

CONTRIBUTIONS OF THE NEO-CLASSICAL APPROACH: ARE THEY STILL VALID IN THE MODERN BUSINESS WORLD?

Öz

The neo-classical movement, which keeps the spotlight on people, has sought solutions to many organizational problems by centering the individual in management research and has offered various solution prescriptions to both scientists and organizational managers. Recently, there have been criticisms that the neo-classical movement has lost its currency to a great extent, that it is inadequate in addressing organizational problems, or that it is too individualistic. In this study, by drawing a conceptual framework, it is argued that the movement in question still makes significant contributions to organizations, especially in the field of human resources, and maintains its current operational value. In the study, by benefiting from the important studies of some scientists who made significant contributions to the neo-classical field in a period extending from the Great Depression to the Second World War and even into the 60s, various suggestions were made to today's managers for both individual and organizational success. Additionally, the critical view towards the neo-classic approach has been criticized.

Anahtar Kelimeler

Neo-classical Theory, Human Resources, Organizational Success, Management

Kaynakça

• Abrahamson, E. (1996a). Technical and aesthetic fashion. B. Czarniawska ve G. Sevón (Editörler), Translating Organizational Change içinde (ss. 117-137). Berlin: Walter de Gruyter & Co.
• Abrahamson, E. (1996b). Management fashion. Academy of Management Review, 21(1), 254-285.
• Acquah, A., Nsiah, T. K., Antie, E. N. A., & Otoo, B. (2021). Literature review on theories of motivation. EPRA International Journal of Economic and Business Review, 9(5), 25-29.
• Akar, N., & Dirlik, O. (2021). Chester Irving Barnard’ın yönetim tarihindeki izleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 587-599.
• Alderfer, C. P. (1967). Convergent and discriminant validation of satisfaction and desire measures by interviews and questionnaires. Journal of Applied Psychology, 51(6), 509–20.
• Alderfer, C. P. (1969). An empirical test of a new theory of human needs. Organizational Behaviour and Human Performance, 4(2), 142–175.
• Alshmemri, M., Shahwan-Akl, L., & Maude, P. (2017). Herzberg’s two-factor theory. Life Science Journal, 14(5), 12-16.
• Argyris, C. (1957). Personality and Organization; The Conflict Between System and the Individual. New York: Harper & Brothers.
• Arnolds, C. A., & Boshoff, C. (2002). Compensation, esteem valence and job performance: An empirical assessment of Alderfer's ERG theory. International Journal of Human Resource Management, 13(4), 697-719.
• Atkinson, J. W. (Editör). (1958). Motives in fantasy, action, and society: A method of assessment and study. Van Nostrand.
• Astley, W. G., & Van de Ven, A. H. (1983). Central perspectives and debates in organization theory. Administrative Science Quarterly, 28(2), 245-273.
• Baba, M. L. (2009). W. Lloyd Warner and the anthropology of institutions: An approach to the study of work in late capitalism. Anthropology of Work Review, 30(2), 29-49.
• Ball, B. (2012). A summary of motivation theories. (Erişim adresi: https://studylib.net/doc/8112742/a-summary-of-motivation-theories-by-benjamin-ball)
• Baransel, A. (1979). Çağdaş Yönetim Düşüncesinin Evrimi (Cilt 1). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, İşletme Fakültesi Yayınları.
• Barley, S. R., & Kunda, G. (1992). Design and devotion: Surges of rational and normative ideologies of control in managerial discourse. Administrative Science Quarterly, 37(3), 363-399.
• Barnard, C. I. (1938). The Functions of the Executive. Cambridge: Harvard University Press.
• Baruch, Y. (2001). Global or North American? A geographical based comparative analysis of publications in top management journals. International Journal of Cross Cultural Management, 1(l), 109-126.
• Benligiray, S. (2015). Tarihsel Süreç İçinde İnsan Kaynakları Yönetiminin Gelişimi. Eskişehir: Nisan Kitabevi Yayınları.
• Bozak, M. G. (2003). Using Lewin’s force field analysis in implementing a nursing information system. CIN: Computers, Informatics, Nursing, 21(2), 80-85.
• Bouzenita, A. I., & Boulanouar, A. W. (2016). Maslow’s hierarchy of needs: An Islamic critique. Intellectual Discourse, 24(1).
• Burke, W. W. (2006). Where did OD come from? J. V. Gallos (Editör), Organization Development: A Jossey-Bass Reader içinde (ss. 16-17). San Francisco: Jossey-Bass/Wiley.
• Burnes, B. (2004). Kurt Lewin and the planned approach to change: A re-appraisal. Journal of Management Studies, 41(6), 977–1002.
• Burnes, B. (2007). Kurt Lewin and the harwood studies: The foundations of OD. Journal of Applied Behavioral Science. 43(2), 213-231.
• Burnes, B. (2018). Kurt Lewin (1890–1947): The practical theorist. D.B. Szabla et al. (Editörler), The Palgrave Handbook of Organizational Change Thinker içinde (ss. 937-950).
• Collin, S. C., Johansson, U., Svensson, K., & Ulvenblad, P. O. (1996). Market segmentation in scientific publications: Research patterns in American vs. European management journals. British Journal of Management, 7, 141-154.
• Daft, R. L. (2014). The Leadership Experience. Cengage Learning.
• Deniz, Ü. (2020). Verimlilik ve insan ilişkileri söylemleri arakesitinde eğitim yönetiminin bilgi temeli oluşumu: Chester Barnard ve etkileri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(3), 1209-1219.
• Drucker, P. F. (1955). Management science and the manager. Management Science, 1(2), 115-126.
• Efil, İ. (2010). İşletmelerde Yönetim ve Organizasyon, (Genişletilmiş 11. Baskı). Bursa: Dora Yayınları.
• Erdemir, E. (2009). Türkiye’de yönetim/örgüt alanının gelişimi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 7-12.
• Eren, E. (1996). Yönetim ve Organizasyon, (3. Baskı). İstanbul: Beta Yayınları.
• Eren, E. (2013). Yönetim ve Organizasyon (Çağdaş ve Küresel Yaklaşımlar), (1. Baskı). İstanbul: Beta Yayınları.
• Fernández, S. (2010). Re-discovering Barnard: The functions of the… leader? Highlighting Chester Barnard's contributions for the twenty-first century business executive. Journal of Management History. 16(4), s. 468-488.
• Ferris, G. R., Hochwarter, W. A., Buckley, M. R., Harrell-Cook, G., & Frink, D. D. (1999). Human resources management: Some new directions. Journal of Management, 25(3), 385-415.
• Fındıkçı, İ. (2000). İnsan Kaynakları Yönetimi. İstanbul: Alfa Aktüel Kitabevi.
• Fox, W. (1990). An interview with Eric Trist, father of the sociotechnical systems approach. Journal of Applied Behavioral Science, 26(2), 259–279.
• Gabor, A., & Mahoney, J. T. (2010). Chester Barnard and the systems approach to nurturing organizations. M. Witzel (Editör), Oxford Handbook of Management Theorists içinde (ss. 134-151). Oxford: Oxford University Press.
• Genç, N. (2007). Yönetim ve Organizasyon (Çağdaş Sistemler ve Yaklaşımlar), (Gözden Geçirilmiş 3. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• George, H. (1950). The Human Group. New Brunswick: Transaction Publishers.
• Guest, D. E. (1987). Human resource management and industrial relations [1]. Journal of Management Studies, 24(5), 503-521.
• Guest, D. E. (1990). Human resource management and the American dream. Journal of Management Studies, 27(4), 377-397.
• Guest D. E. (2001). Human resource management: When research confronts theory, The International Journal of Human Resource Management, 12(7), 1092-1106.
• Güler, B. K. (2015). Geçmişten günümüze çalışma psikolojisi. Karatahta İş Yazıları Dergisi, 3, 1-26.
• Güney, S. (2007). Yönetim ve Organizasyon, (Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş 2. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Hellriegel, D., Slocum, J. W., & Woodman, R. W. (1995). Organizational Behavior. New York: West Publishing.
• Herzberg, F. , Mausner, B., & Snyderman, B. (1959). The Motivation to Work. New York: John Wiley and Sons.
• Hindle, T. (2014). Yönetimde Çığır Açan Fikirler ve Gurular, (1. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• http1.http://www.actforlibraries.org/book-review-psychology-and-industrial-efficiency-by-hugo-munsterberg/ (Erişim Tarihi: 21.11.2022)
• Hodgetts, R. (1997). Yönetim (Teori, Süreç ve Uygulama), (1. Baskı). İstanbul: Der Yayınları.
• Homans, G. C. (1950). The Human Group. 2. Painos.
• Ibietan, J. (2010). Theories of personnel motivation in organisations. Multidisciplinary Journal of Research Development, 15(2), 1-10.
• JoséAcedo González, F., Barroso Castro, C., Carlos Casillas Bueno, J., & Luis Galán González, J. (2001). Dominant approaches in the field of management. The International Journal of Organizational Analysis, 9(4), 327-353.
• Keser, A. (2006). Çalışma Yaşamında Motivasyon. İstanbul: Alfa Aktüel.
• Keskin, H., Akgün, A. E., & Koçoğlu, İ. (2016). Örgüt Teorisi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Keskin, U. (2017). Belirli derecelere yönelme hatalarının Adler’in bireysel psikoloji ekolü ekseninde incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, Winter II (2017), 315-330.
• King, P. W. (2009). Climbing Maslow's Pyramid. Troubador Publishing Ltd.
• Koç, H., & Topaloğlu, M. (2012). İşletmeler için Yönetim Bilimi, (2. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Koçel, T. (2013). İşletme Yönetimi, (14. Baskı). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Koçel, T. (2015). İşletme Yöneticiliği, (15. Baskı). İstanbul: Beta Basım AŞ.
• Küçüközkan, Y. (2015). Liderlik ve motivasyon teorileri: Kuramsal bir çerçeve. Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(2), 85-116.
• Lewin, K. (1933). Vectors, cognitive processes, and Mr. Tolman's criticism. The Journal of General Psychology, 8(2), 318–345.
• Lewin, K. (1943a). Defining the ‘field’ at a given time. Psychological Review, 50(3), 292–310.
• Lewin, K. (1943b). Psychology and the process of group living. The Journal of Social Psychology, 17(1), 113–131.
• Lewin, K. (1945). The practicality of democracy. G. Murphy (Editör), Human nature and enduring peace: Third yearbook of the Society for the Psychological Study of Social Issues içinde (ss. 295-313). Boston, MA: Houghton Mifflin .
• Lewin K. (1947). Frontiers in group dynamics: Concept, method and reality in social science; social equilibria and social change. Human Relations, 1, 5-41.
• Lewin, K. (1951). Field Theory in Social Science: Selected Theoretical Papers. New York: Harper & Row.
• Likert, R. (1961). New Patterns of Management. New York: McGraw-Hill Book Company, Inc.
• Lussier, R. N., & Achua, C. F. (2007). Leadership: Theory Application, Skill Development (3rd ed.). Mason, OH: Thomson South-Western.
• Mangi, A. A., Kanasro, H. A., & Burdi, M. B. (2015). Motivation tools and organizational success: A criticle analysis of motivational theories. The Government-Annual Research Journal of Political Science, 4(4), 51-62.
• Marrow, A. J. (1969). The Practical Theorist: The Life and Work of Kurt Lewin. New York: Basic Books.
• Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), 370–396.
• Maslow, A. H. (1954). Motivation and Personality. New York: Harper.
• Maslow, A. (2001). İnsan Olmanın Psikolojisi, (Çev: Okhan Gündüz). İstanbul: Kuraldışı Yayınları.
• Mayo, E. (1933). The Human Problems of an Industrial Civilization. New York: The Macmillan Company.
• McClelland, D. C. (1961). Achieving society. Simon and Schuster.
• McGregor, D. M. (1957). The Human Side of Enterprise. Adventures in Thought and Action: Proceedings of the Fifth Anniversary Convocation of the School of Industrial Management. Institute of Technology, Cambr. Mass.
• Moore, L. L., Grabsch, D. K., & Rotter, C. (2010). Using achievement motivation theory to explain student participation in a residential leadership learning community. Journal of Leadership Education, 9(2), 22-34.
• Münsterberg, H. (1913). Psychology and Industrial Efficiency. Houghton Mifflin.
• Özalp, İ., Şahin, M., Berberoğlu, G. ve Geylan, R. (2004). Yönetim ve Organizasyon. C. Koparal (Editör). Eskişehir: TC Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi.
• Özen, Ş. (2000). Türk yönetim/organizasyon yazınında yöntem sorunu: Kongre bildirileri üzerine bir inceleme. Doğu Akdeniz Üniversitesi Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(1), 89-118.
• Özkalp, E., & Kırel, Ç. (2018). Örgütsel Davranış. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Öztaş, N. (2015). Yönetim: Örgüt ve Yönetim Kuramları. Antalya: Otorite Yayınları.
• Öztekin, A. (2010). Yönetim Bilimi, (Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 4. Baskı). Ankara: Siyasal Yayın Dağıtım.
• Rice, A. K. (1958). Productivity and Social Organizations: The Ahmedabad experiment. London: Tavistock.
• Robbins, S. P., & Judge, T. (2009). Organizational Behavior. Pearson South Africa.
• Roethlisberger, F. J., & Dickson, W. J. (1939). Management and the Worker. Harvard University Press.
• Runyon, K. E. Stewart, D. W. (1987). Consumer Behavior and the Practice of Marketing. USA: Merrill Publishing Company.
• Sargut, A. S., & Özen, Ş. (2007). Önsöz. A. S. Sargut ve Ş. Özen (Editörler), Örgüt Kuramları içinde (ss. 11-34).
• Sargut, A. S. (2009). Türkiye’de işletme yönetimi eğitiminin kurumsal çerçevesi: çeşitlilikten eşbiçimliliğe. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(1), 51-63.
• Sargut, S. (2012). Sosyal bilim olarak örgüt ve yönetim araştırma alanları: Bilimsel meşruiyet sorunları nasıl aşılır?, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 1-15.
• Sayılır, Y. (2005). İnsan kaynakları yönetimi alanının Türkiye’deki gelişim çizgisi: Yönetim ve organizasyon kongreleri üzerine bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 147-174.
• Singh, K. (2011). Study of achievement motivation in relation to academic achievement of students. International Journal of Educational Planning & Administration, 1(2), 161-171.
• Sökmen, A. (2010). Yönetim ve Organizasyon, (1. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Sharma, P., & Kumar, M. (2018). A study of theories of motivation in the industries workers. IJRAR- International Journal of Research and Analytical Reviews, 5(3), 854-856.
• Slattery, M. (2015). Sosyolojide Temel Fikirler (8. b.). (Çevirenler: Ö. Balkız, G. Demiriz, H. Harlak, C. Özdemir, Ş. Özkan ve Ü. Tatlıcan) Bursa: Sentez Yayınları.
• Şener, E. (2021). Harwood imalat işletmesi araştırmaları. O. Uslu (Editör), Deney ve Gözlem Temelli Psikolojik Çalışmaların Örgütsel Davranışa Katkıları içinde (ss. 49-72). Ankara: Nobel Bilimsel Eserler.
• Şengöz, M. (2022). Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi modeli’nin bütünleşik bir süreç olarak yeniden yorumlanması. JRES (Journal of Research in Education and Society), 9(1), 164-173.
• Şimşek, M. Ş., & Çelik, A. (2009). Yönetim ve Organizasyon, (1. Baskı). Konya: Eğitim Akademi Yayınları.
• Şimşek, M. Ş., & Çelik, A. (2013). İşletme Yönetimi, (1. Baskı). Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları.
• Taylor, F. W. (1911). The Principles of Scientific Management. Harper and Brothers.
• Taylor, F. W. (2016). Bilimsel Yönetimin İlkeleri, (8. Baskı), (Çeviren: H. Bahadır Akın). Ankara: Adres Yayınları.
• Tengilimoğlu, D., Atilla, E. A. ve Bektaş, M. (2012). İşletme Yönetimi, (3. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Trist, E. (1960). Socio-Technical Systems. London: Tavistock Institute of Human Relations.
• Trist E., & Bamforth, K. (1951). Some social and psychological consequences of the long wall method of goal-setting. Human Relations, 4(1), 1–8.
• Uygur, A. (2011). Yönetim ve Organizasyon, (5. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Üsdiken, B., & Erden, Z. (2001). Örnek alma, mecbur tutulma ve geçmişe bağımlılık: Türkiye'deki yönetim yazınında değişim. Amme İdaresi Dergisi, 34(4), 1-31.
• Üsdiken, B., & Leblebici, H. (2001). Organization theory. N. Anderson, D. Ones, H.K. Sinangil ve C.Viswesvaran, (Editörler). International Handbook of Work and Organizational Psychology 2 içinde (ss. 377-397). Newbury Park, CA: Sage.
• Üsdiken, B. (2002). Tarihsel bir bakışla bilim–yönetim birlikteliği. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2 (2), 127-154.
• Warner, W. L., & Lunt, P. S. (1941). The Social Life of a Modern Community. Yankee City Series, Vol. I. New Haven: Yale University Press.
• Warner, W. L. (1941). Social anthropology and the modern community. American Journal of Sociology, XLVI (6), 785-796.
• Warner, W. L., & Low, J. O. (1947). The Social System of the Modern Factory. The strike: A social analysis. Yankee City Series, Vol. IV. New Haven: Yale University Press.
• Weber, M. (1930). The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism. Scribner/Simon & Schuster.
• Weber, M. (1947). Max Weber, the Theory of Social and Economic Organization. New York: London: Free Press; Collier Macmillan.
• Yeşil, A. (2016). Liderlik ve motivasyon teorilerine yönelik kavramsal bir inceleme. Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(3), 158-180.
• Yıldırım, E. (2002). “Cogito ergo sum”dan “vivo ergo sum”a örgütsel analiz. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 155‐185.
• Yusoff, W. F. W., Kian, T. S., & Idris, M. T. M. (2013). Herzberg’s two factors theory on work motivation: Does its work for todays environment. Global Journal of Commerce and Management, 2(5), 18-22.