AN EVALUATION OF THE AQUEDUCTS AND ROMAN POOL IN TYANA ANCIENT CITY

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 4, 2477 - 2498, 25.12.2023

Hüsamettin Hayri Şener , Kısmet Bacak , Osman Doğanay

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1323267

Öz

This study aims to make a general evaluation of the aqueducts and the Roman pool, which are important parts of the Tyana water system. The most important remnants of Tyana, one of the important cities of the Cappadocia Region, that have survived to the present day are the aqueducts and the Roman Pool, which gave its name to today's Kemerhisar settlement. These two structures, which were built to meet the water needs of Tyana's Roman Imperial Period, form the most important part of the central water system. The aqueducts, which were built as a single storey from large, rough stone blocks without the use of mortar, have a length of approximately 1.2 km. Aqueducts constitute only a small part of the city's water transmission system. The beginning of the Tyana water system is the Roman Pool, located approximately 4 km northeast of the city. The pool gets its water from the spring water in Köşk Höyük, which is right next to it. Research has revealed that the Roman Pool, which has remarkable dimensions and marble coatings, may have another function besides a water collection reservoir. The water transferred to the city is carried not directly from the pool by arches. The water was conveyed from the pool to Bahçeli, where the aqueducts also begin, with the help of an underground canal. During the research, the remains of this water channel were found. The water transferred from here to the aqueducts was brought to the city by the natural slope. Researches show that the aqueducts and the Roman Pool are in the 3rd century AD. It has been revealed that it was built at the beginning of the century.

Anahtar Kelimeler

Cappadocia, Tyana, Aquedukts, Roma Pool

TYANA ANTİK KENTİ SU KEMERLERİ VE ROMA HAVUZU ÜZERİNE GENEL BİR DEĞERLENDİRME

Öz

MÖ II. bin yılın ilk yarısından itibaren yerleşim gören Tyana’nın kalıntılarından günümüze kadar ulaşabilmiş az sayıda yapı mevcuttur. Bu durumun gerekçesi olarak kentin doğu ve batı medeniyetleri arasında bir geçiş noktası olmasından dolayı pek çok kez tahrip edilmesi ve modern kentleşme gösterilmektedir. Buna karşın iyi korunmuş yapılar arasında kentin su ihtiyacını karşılamaya yönelik inşa edilen havuz ve su kemerleri halen büyük oranda korunmaktadır. Roma’nın güçlü siyasi otoritesini ön plana çıkarmak ve en önemlisi de kentin su ihtiyacını karşılaması kemerlere verilen önemi artırmıştır. Kent en parlak çağını Roma Dönemi'nde yaşamış, kentin birçok yapısı bu dönemde inşa edilmiş ve bazıları günümüze kadar ulaşabilmişlerdir. Roma İmparatorluk Dönemi’nde Hadrianus’tan başlayarak Severuslar Dönemi’ne kadar kente verilen önemin kesintisiz devam ettiği arkeolojik buluntulardan açıkça görülmektedir. Kent MS 213 yılında İmparator Caracalla tarafından Roma kolonisi haline getirilmiştir. Bu dönemde kente verilen önemin artması ve Caracalla Dönemi'nde kentte çeşitli imar faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi kentteki anıtsal yapıların ortaya çıkmasındaki en büyük gerekçelerden biri sayılmaktadır. Roma Havuzu’nda, kanallarda ve su kemerlerinde yapılan kazılar sonucunda ele geçen arkeolojik bulgular ve antik kaynaklar aracılığıyla Roma Havuzu ve Su Kemerlerinin MS III. yüzyılın başlarında inşa edilmiş olduğu anlaşılmıştır. 2021 yılı itibariyle Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Türk Tarih Kurumu'nun destekleri ile Tyana kentinde bulunan su kemerlerinin röleve restitüsyon ve restorasyon projeleri tamamlanmış böylelikle su kemerleri üzerinde bilimsel çalışmalar için önemli bir adım atılmıştır. Doğal olarak su kemerleri ile bağlantılı bir yapı olması sebebiyle çalışmada Roma Havuzu’na da yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kapadokya, Tyana, Su Kemerleri, Roma Havuzu, Caracalla

Kaynakça

• Açıkgöz, F. (2019). Tyana Antik Kenti Ve Kentte Gerçekleştirilen Kazı Çalışmalarının Tarihçesi. O. Doğanay (Ed.), Tyana Kazı ve Araştırmalar I içinde (ss. 21-23). Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Ammianus Marcellinus, Roma Tarihi, (S. Özgüler, Çev.). Historia.
• Barnett, R. D. (2008). Phrygia And The Peoples Of Anatolia In The Iron Age. Cambridge Ancient History, II/2, The Middle East And The Aegean Region c. 1380-1000 B.C. Ed. I.E.S. Edwards, N.G.L. Hammond, E. Solberger, Cambridge, 417-438.
• Bechert, T. (1999). Die Provinzen des römischen Reiches: Einführung und Überblick. Mainz am Rhein.
• Berges, D. (1998/99). Tyana in Kappadokien luwischer dynastensitz und kaiserzeitliche colonia. NüBIA, (15), 37-58.
• Berges, D. (2002). Tyana in Kappadokien: Von der Hethitischen Residenz zur Gräco-Römischen Coloni. AW, 33 (2), 177-187.
• Berges, D. – Börker, C. (1999). Tyana 1996-1997. AST, 16(1), 315-327.
• Berges, D. ve Nolle, J. (2000). Tyana: Archaologisch-Historische Untersuchungen zum Südwestlichen Kappadokien 1-2. Rudolph Habelt.
• Bildirici, M. (2009). Tarihi su yapıları: Konya, Karaman, Niğde, Aksaray, Yalvaç, Side, Mut, Silifke. DSİ Genel Müdürlüğü İdari ve Mali İşler Müdürlüğü.
• Bölükbaş, M. (2020). Bir Kappadokia Kenti: Tyana Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi.
• D’Alfonso, L.-Basso, E. (2010). Archaeological Survey in Northern Tyanitis: Preliminary.
• Deniz, M. (2020). Tyanitis Bölgesi’nin Tarihi Coğrafyası Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi.
• Dinçol, B. (1994). New Archaeological and Epigraphical Finds From Ivriz: A Preliminary Report. Tel Aviv, 21, 117-128.
• Doğanay, O. - İşler, B. (2019). Geç Antik çağdan günümüze Tyana (Kemerhisar). Akdeniz Sanat Dergisi, 13, 639-648.
• Elalmış, A. (2007). Köşk Höyük Kazı Alanının Jeofizik Yöntemler ile Araştırılması Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi.
• Emre, K. (2002). Felsreliefs, Stelen, Orthostaten: Großplastik als monumentale Form staatlicher und religiöser Repräsentation. Die Hethiter und ihr Reich içinde (ss. 218-233). Kunst- und Ausstellungshalle der Bundesrepublik Deutschland GmbH.
• Fahlbusch, H. (1987). Elemente griechischer und römischer Wasserversorgungsanlagen. Die Wasserversorgung antiker Städte 2 içinde (ss. 133-163). Verlag Philipp von Zabern.
• Forrer, E. (1937). Kilikien zur Zeit des Hattireiches. Klio, 30, 135-186.
• Frede, M. (1996). Apollonios von Tyana. DNP, 1, (s.887). Verlag J. B. Metzler.
• Fredouille, J. C. (2000). Lexikon der römischen Welt. Nikol Verlag.
• Garbrecht, G. (1988). Mensch und Wasser im Altertum. Die Wasserversorgung antiker Städte 3 içinde (ss. 13-42). Verlag Philipp von Zabern.
• Göncüoğlu, M.C. (1985). Niğde Masifinin Batı Yarısının Jeolojisi. MTA Raporu, No: 1858.
• Grewe, K. (1998). Licht am Ende des Tunnels: Planung und Trassierung im antiken Tunnelbau. Verlag Philipp von Zabern.
• Gürkan, T. - Doğanay, O. (2020). Tyana Roma Hamamı Kazılarında Ortaya Çıkan Sütun Başlık Parçaları, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, V(48), 327-353.
• Hawkins, J. D. (2000). Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions (Inscriptions of Iron Age). Walter de Gruyter.
• Hild, F. (1977). Das Byzantinische Strassensystem in Kappadokien. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• Hild, F. - Restle, M. (1981). Kappadokien (Kappadokia, Charsianon, Sebasteia und Lykandos), Tabula Imperii Byzantini 2. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• Jones, A. H. M. (1998). Cities of the Eastern Roman Provinces. Clarendon Press.
• Korkanç, M. (2019a). Tyana (Kemerhisar) Su Kemerlerinde Kullanılan Kayaçlar ve Mühendislik Özellikleri. O. Doğanay (Ed.), Tyana Kazı ve Araştırmalar I içinde (ss. 231-240). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Korkanç, M. (2019b). Tyana Su Kemerleri ve Taşları, Mavi Gezegen Dergisi, 26, 49-53. Ksenophon. Anabasis, On Binlerin Dönüşü (A. Çokana, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları (2010).
• Kurt, M. - Bulut, E. (2019). Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Tyana, O. Doğanay (Ed.). Tyana Kazı ve Araştırmaları içinde (ss. 73-96). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Lachın, M. T. - Rosada, G. (2015). Kült Mekanları/ La Spazıo Del Culto, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 148, 110-120.
• Miller, J. (1895). Apollonios von Tyana. RE, II.1, (ss. 146-148). J. B. Metzlerscher Verlag.
• Mørkholm, O. (1962). Some cappadocian Problems. NumChron, 7.2, 407-411.
• Mørkholm, O. (1969). The Classification of Cappadocian Coins. NumChron, 7.9, 21-31.
• Mørkholm, O. (1979). The Cappadocians Agains. NumChron, 139, 242-246.
• Ocak, S. G. (2009). Batı Anadolu Roma Dönemi Örnekleriyle Su Kemerleri Künkleri ve Sarnıçları Üzerine Bir Araştırma ve Uygulama Çalışması Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Philostratus, F. De Vita Apollonii Tyanei Libri Octa, The Life of Apollonius of Tyana (F. C. Coynbeare, Çev.). William Heineman (1912). Plinius Secundus, G. Naturalis Historia, The Natural History, III-VII (H. Rackham, Çev.). Harvard Universty Press (1855).
• Ramsay, W. M. (1960). Anadolu’nun tarihi coğrafyası (M. Pektaş, Çev.). Milli Eğitim Basımevi.
• Reinach, T. (1888). Numismatique ancienne. Trois royaumes de l’Asie Mineure. Cappadoce-Bthynie-Pont. 1888.
• Rosada, G. - Finzi, E. (2003). Survey 2001 at Tyana (Kemerhisar), Arkeometri Sonuçları Toplantısı, XXVIII-2, 29-40.
• Rosada, G. - Lachin, M. T. - Mondin, C. (2009). Tyana/Kemerhisar, Excavatıons 2008, KST, 31-III, 269-288.
• Rosada, G. - Lachin, M. T. (2008). Excavatıons 2007 at Tyana, KST, 30-III, s. 1-17.
• Rosada, G. (2004). Tyana Archaeological Excavations 2002, KST, 25-II, 267-278.
• Rosada, G. (2005). Tyana-Kemerhisar Archaeological Excavations 2003, KST, 26-II, 157-166.
• Rosada, G. (2007). Tyana /Kemerhisar: Gli Scavi, KST, 28-II, 513-528.
• Ruge, W. (1948). Tyana. RE, VII. A-2, (ss. 1630-1642). Alfred Druckenmüller Verlag.
• Simonetta, A.-M. (2007). The coinage of the Cappadocian Kings: a revision and a catalogue of the Simonetta collection, Parthica 9. Fabrizio Serra Editore.
• Simonetta, B. (1961). Notes on the Coinage of the Cappadocian Kings. NumChron, 121, 9-50.
• Simonetta, B. (1967). Some Additional Remarks On The Royal Cappadocian Coinage. NumChron, 7(7), 7-12.
• Simonetta, B. (1977). Typos II: The Coins of the Cappadocian Kings. Office du Livre.
• Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası, Geographika: XII-XIII-XIV (A. Pekman, Çev.). Arkeoloji ve Sanat Yayınları (2000).
• Şener, H. H. (2019). Tyana Kenti’nin Roma İmparatorluk Dönemi Sikke Basımları. O. Doğanay (Ed.), Tyana Kazı ve Araştırmalar I içinde (ss. 105-136). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Texier, Ch. (2002). Küçük Asya Coğrafyası I-II-III: Tarihi ve Arkeolojisi (A. Suad, Çev.). Amire Matbaası.