GÜLME KURAMLARI İLE LAKAPLARA BİR BAKIŞ

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 297 - 309, 25.03.2024

Ayşenur Özdal

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1418837

Öz

İnsanlar arasındaki iletişim sözlü ve sözsüz ifadelerin birlikteliği ile gerçekleşmektedir. Sözlü iletişim, duygu ve düşüncelerin konuşma yoluyla ifade edilmesini içerirken, sözsüz iletişim mimikler, jestler ve vücut dili aracılığıyla gerçekleşir. Her iki iletişim yolunun dengeli kullanılması etkileşimin daha açık olmasına katkı sağlar.
Sözsüz iletişim yollarından biri olan gülme; şaşkınlık, gurur, memnuniyet, heyecan, tiksinme, öfke gibi bazı duyguların yansıması olabilmektedir. İnsanları tanımlama yollarından biri olan ve kültürel arka plana sahip lakaplar da çeşitli nedenlerle gülmeye yol açmaktadır. Bu çalışmada, lakapları gülme kuramları çerçevesinde analiz ederek, lakaplardaki mizahi unsurların temelini incelemek amaçlanmıştır. Anket, görüşme ve gözlem yöntemleri kullanılarak toplumun lakapların mizah içerip içermediğine dair görüşleri, lakaplara verilen gülme tepkisi, toplumda mizahi olduğu düşünülen lakaplar ve bu lakaplara neden gülündüğü üzerine çok yönlü bir araştırma yapılarak veriler elde edilmiştir. . Elde edilen veriler gülmenin üç temel kuramı ile değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonucunda bazı lakapların kişiyi tanımlayan bir ad olmanın yanı sıra üstünlük, uyumsuzluk ve rahatlama kuramlarının sunduğu gerekçelerle gülmeye yol açan sözcükler olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

mizah, takma ad, üstünlük, uyumsuzluk, rahatlama

Etik Beyan

Etik izin onayı dergiye sunulmuştur

A LOOK AT NICKNAMES WITH LAUGHTER THEORIES

Öz

Communication between people occurs through the combination of verbal and non-verbal expressions. While verbal communication involves expressing feelings and thoughts through speech, non-verbal communication occurs through facial expressions, gestures and body language. Balanced use of both communication methods contributes to a more open interaction.
Laughter, one of the ways of non-verbal communication; It may be a reflection of some emotions such as surprise, satisfaction, excitement, relief and nervousness. Nicknames, which are one of the ways of identifying people and contain cultural discourses, also cause laughter for various reasons. In this study, it is aimed to examine the basis of humorous elements in nicknames by analyzing them within the framework of laughter theories. Using survey, interview and observation methods, data was obtained by conducting a multifaceted research on the society's opinions on whether nicknames contain humor or not, the laughing response to nicknames, the nicknames that are considered humorous in the society and why these nicknames are laughed at. The obtained data were evaluated with the three basic theories of laughter, "Superiority Theory", "Incongruity Theory" and "Relaxation Theory", and the origin of the humor in the nicknames was tried to be determined. As a result of the study, some nicknames are names that identify a person and distinguish him from others, as well as being names that aim to create humor; It has been shown to cause laughter as a result of ridicule, irony and the release of nervous energy.

Anahtar Kelimeler

humor, nickname, incongruity, superiority, relief

Kaynakça

• Akmeşe, E. (2020). Mizantrop bir auteur: Zeki Demirkubuz. Sine Filozofi Dergisi, (Özel Sayı). 570-588.
• Alay, O. (2019). Mizah kavramı ve mizahın tarihsel süreci, Türk Dili, 116 (808). 22-30.
• Aristotales (1987). Poetika. (İsmail Tunalı, Çev.). Remzi Kitabevi.
• Bakhtin, M.(2001). Karnavaldan romana (Sibel Irzık, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Bergson, H. (2011). Gülme, komiğin anlamı üzerine deneme. Ayrıntı Yayınları.
• Black, S., Wilcox B.,Platt, B. (2014) Nicknames in prison: meaning and manipulation in inmate monikers. Names, 62(3). 127-136.
• Boyraz, Ş. (1998). Lakaplar konusunda bazı dikkatler ve bir yöre örneği. Türklük Bilimi Araştırmaları, 7., 107-138.
• Bozkurt, N. (2003). Lakap. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27, 65-67. Ceyhan Coştu, F. (2020). Gülme üzerine bir deneme, Felsefe Dünyası Dergisi, 71, 135-154.
• Coşar, M. (1999) Trabzon’da kullanılan lâkaplar üzerine bir derleme/değerlendirme. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 47, 26-40.
• Ekici, M. (2018). Halkbilgisi (folklor) derleme ve inceleme yöntemleri. Geleneksel Yayıncılık.
• Emeksiz, A. (2015). Türk halkbilimi mizah araştırmalarına dair genel tespit, değerlendirme ve teklifler, International Periodical For The Languages, Literaturean History of Turkish or Turkic Volume, 10(8), 987-1024.
• Erol Çalışkan, Ş.S, (2016). Türk folklorunda lâkap verme geleneği: Bartın örneği. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 14(3), 103-126.
• Kalkaşendî, Ṣubḥu’l-aʿşâ (Şemseddin), V, 412 vd., 447 vd.; VI, 3 vd.
• Kaya, A.İ. & Şimşek, E. (2021). Şermin Yaşar’ın çocuk kitaplarında bir anlatım tarzı olarak mizah. Türkbilig, 42, 291-302.
• KK-1: Asım M., Gaziantep, Serbest meslek. (Görüşme: 04.01.2024).
• KK-2: Miyase Ö., Adana, Ev Hanımı. (Görüşme: 05.01.2024).
• KK-3: Halil K., Gaziantep, Serbest meslek. (Görüşme: 06.01.2024).
• KK-4: Osman K., İstanbul, Serbest meslek. (Görüşme: 07.01.2024).
• KK-5: Fatma G., İstanbul, Özel sektör. (Görüşme: 05.01.2024).
• Klerk, V. & Bosch, B. (1996). Nicknames as sex-role stereotypes. Sex Roles, 35 (9), 525-541.
• Klerk, V. & Bosch, B. (1997). The sound patterns of english nicknames. Language Sciences, 19(4), 289-301.
• Koestler, A. (1997). Mizah yaratma eylemi. (Sevinç Kabakçıoğlu, Özcan Kabakçıoğlu, Çev.). İris.
• Leslie, P. L., & Skipper, J. K. (1990). Toward a theory of nicknames: A case for socio-onomastics. Names, 38(4), 273-282.
• Mehrabian, A. (2001). Characteristics attributed to ındividuals on the basis of their first names. Genetic, Social & General Psychology Monographs, 127(1), 59–88.
• Morreall, J. (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak (Kubilay Aysevener, Şenay Soyer, Çev.), İris Yayıncılık.
• Nesin, A. (2001). Cumhuriyet dönemi Türk mizahı (Turgut Çeviker, haz.). Adam Yayıncılık.
• Öger, A. (2014). Avanos yöresinde lakaplar ve bir soyağacı örneği. (Ed.) Avanos Sempozyumu Bildirileri içinde, (ss.33-46). Grafik Ofset.
• Öğüt Eker, G. (2014). İnsan, kültür, mizah. Grafiker Yayınları.
• Özdemir, S. (2022). Refik Halid Karay’ın hikâyelerinde lakaplar. Folklor Akademi Dergisi, 5(3). 807-816.
• Özünlü, Ü.l (1999). Gülmecenin dilleri. Doruk Yayınları.
• Rothbart, M. K. & Pien, D. (1977). Elephants and marshmallows: m theoretical synthesis of incongruityresolution and arousal theories of humour. Humour and laughter: theory, research and application içinde, (yay. haz.) Anthony J. Chapman/Hugh C. Foot, London.
• Sevindik, A. (2021). Türk mizah ekolojisi. Ötüken Yayınları
• Rutkowski, M. (2016). Humorous names in the light of incongruity theory. Voprosy Onomastiki, 13(1), 129-139.
• Şahin, Ş. & Kavak F. (2020). Klasik Arap edebiyatında bir mizah öğesi olarak alem (özel isim), lakap ve künyeler. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29(2), 495-528.
• Usta, Ç. (2005). Mizah dilinin gizemi. Akçağ Yayınları.
• URL-1: gülmek ne demek TDK Sözlük Anlamı (sozluk.gov.tr) (Erişim tarihi: 02.12.2023).
• URL-2: gülmece ne demek TDK Sözlük Anlamı (sozluk.gov.tr) (Erişim tarihi: 02.12.2023).
• URL-3: 1425 (mevzuat.gov.tr) (Erişim tarihi: 15.12.2023).
• URL-4: lakap ne demek TDK Sözlük Anlamı (sozluk.gov.tr) (Erişim tarihi: 05.12.2023).
• URL-5: Lakaplar ve Mizantropi (art19.com) (Erişim tarihi: 23.12.2023).
• URL-6: Hucurât Suresi 11. ayeti ve meali | Kuran ve Meali (15.12.2023).