NİĞDE KENT MERKEZİ ALÜVYON AKİFERİNİN YERALTISUYU KALİTESİNİ ETKİLEYEN DOĞAL VE ANTROPOJENİK FAKTÖRLERİN İNCELENMESİ

Yıl 2018, , 1095 - 1100, 28.12.2018

Uğur Erdem Dokuz , Selma Yaşar Korkanç Mustafa Korkanç

https://doi.org/10.28948/ngumuh.502263

Öz

 

   Sürdürülebilir
bölgesel kalkınmanın başlıca koşulu doğal kaynak potansiyelinin sağlıklı
şekilde saptanarak, sürdürülebilir kullanımının sağlanmasıdır.  Niğde ilinin üzerine kurulmuş olduğu alüvyon
örtü, kendisini oluşturan bölgesel jeolojik faktör sebebiyle heterojen bir
yapıya sahiptir. Alüvyon örtü doğu ve güneydoğusunda yayılım gösteren Aşıgediği
Metamorfitleri (gnays, kuvarsit, mermer) ve batı, kuzeybatısında yayılım
gösteren Melendiz Volkanitleri (andezit, piroklasitk) arasında sınır
oluşturmaktadır. Bölge tektonik olarak da Niğde ve Tuz Gölü fay zonlarının
etkisindedir. Söz konusu jeolojik yapı, alüvyon örtünün son derece heterojen
şekilde gelişmesine sebep olmuştur. Bu durum bölgenin hidrojeolojik karakterini
de doğrudan etkilemektedir. Söz konusu jeolojik ve hidrojeolojik koşulların kontrolünde
Niğde kent merkezinde bulunan alüvyon akiferi de doğu ve güneydoğusundan
metamorfik (mermer), batı ve kuzeybatısından volkanik (andezit) litolojilerden
oluşan akiferlerle çevrelenmiş ve bu akiferler ilehidrojeolojik olarak
etkileşim halindedir. Çalışma kapsamında kurak (Eylül-2016) ve yağışlı (Mayıs
2017) dönemlerde fizikokimyasal (pH, DO, T, EC) ölçümler ve seviye ölçümleri
ile kimyasal (anyon-katyon, PO₄ ve NO₃) analizler
gerçekleştirilmiştir. Elde edilen sonuçlar hidrojeokimyasal hesaplamalar,
diyagramlar ve alansal değişim haritaları yardımıyla değerlendirilmiştir.  Sonuç olarak Niğde ili kent merkezinin de
bulunduğu alüvyon akifer su kalitesi bakımından doğal ve antropojenik etkiler
altında olduğu anlaşılmıştır. Buna göre Niğde kent merkezi yeraltısuları,
bölgenin jeolojik yapısıyla uyumlu olarak Ca-HCO₃ su tipine sahip
olmakla birlikte, yine doğal-jeolojik faktörlerin etkisiyle yer yer Mg, Na ve
SO₄ iyonlarınca da zenginleşerek Ca-Mg-HCO₃, Ca-Na-Mg-HCO₃
ve Ca-SO₄-HCO₃ tipinde sular oluşmuştur. Bu durumun
başlıca sebebi alüvyonu çevreleyen ve besleyen komşu litolojilerdir. Özellikle
alüvyonun kıyı kesimleri itibariyle zirai, endüstriyel ve evsel kirleticiler de
yeraltısularında izlenmektedir. Ayrıca çalışma alanının güneyine doğru SO₄
bakımından zengin sıcak suların da alüvyon akiferi etkiledikleri saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Alüvyon Akifer, Hidrojeokimya, Yeraltısu kirliliği, Niğde Kent Merkezi

INVESTİGATİON OF NATURAL AND ANTHROPOGENİC FACTORS EFFECTED THE GROUNDWATER QUALİTY OF ALLUVİUM AQUİFER OF NİĞDE CİTY CENTRE

Öz

The primary
condition of sustainable regional development is to provide sustainable
utilization of natural resources by well understanding its potential. The alluvium
cover which Niğde city is built on has a heterogeneous
structure owing to regional geological factors that form it. The alluvium cover forms a border between Aşıgediği Metamorphics (gneiss, quartzite, and marble) which spreads eastern and
southeastern of the study area and Melendiz
Volcanics (andesite and pyroclastics) which spreads western and northwestern
part of the study area. The region is tectonically
under control of Niğde and Tuz Gölü Fault zones. This geological structure causes the very
heterogeneous structure of alluvium
cover. This structure directly affects
the hydrogeological properties of the
study area. Under the control of these geological conditions, Niğde city center alluvium aquifer surrounded by and hydrogeologically in interaction with aquifers
composed of marbles from east and southeast and andesites
from west and northwest. In the concept of this study, chemical (major ion, PO₄,
NO₃ and trace element) analyses conducted with physicochemical (pH, DO, T, EC) measurements and groundwater level measurements. The results are evaluated by
hydrogeochemical calculations, diagrams, and
spatial distribution maps. Consequently, it is understood that alluvium aquifer of Niğde
city center is under natural and anthropogenic effects in point of water
quality. According to results, Niğde city center
groundwaters have generally Ca-HCO₃ water type with concordant to
the geological character while gained
Ca-Mg- HCO₃, Ca-Na-HCO₃ and Ca-SO₄ type by the
enrichment of Mg, Na and SO₄ ions in some parts of the study area
still concordant to the geological
conditions. While the surrounding lithologies are the main reason for this situation,
agricultural, industrial and domestic pollutant can be seen in groundwater particularly from borderlines of alluvium. In
addition, it is obtained that SO₄
rich geothermal waters also affects alluvium aquifer through the southern part
of the study area.

Anahtar Kelimeler

Alluvium aquifer, Hydrogeochemistry, Groundwater Pollution, Niğde City Centre

Kaynakça

• [1] http://www.dsi.gov.tr/toprak-ve-su-kaynaklari (erişim tarihi 10.10.2018)
• [2] BREHME, M., SCHEYTT, T., ÇELİK, M., DOKUZ. U.E. Hydrochemical characterisation of ground and surface water at Dörtyol/Hatay/Turkry. Environ Earth Sci 63: 1395. 2011.
• [3] HOFMANN, H., CARTWRIGHT, I. Using hydrogeochemistry to understand inter-aquifer mixing in the on-shore part of the Gippsland Basin. Applied Geochemistry 33, 84-103, 2013.
• [4] AVCI, H., DOKUZ, U.E., AVCI, A.S. Hydrochemsitry and groundwater quality in a semiarid calcereous ara: an evaluation of mjor ion chemistry using a stoichiometric apptoach. Environ Monit Assess, 190: 641, 2018.
• [5] YURDAGÜL, M. Niğde-Misli Havzası Hidrojeolojik Revize Etüt Raporu. DSİ, ANKARA, 1998
• [6] SÖĞÜT, A.R., Misli Ovası hidrojeolojik incelemesi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003.
• [7] ÇİRKİN, T., Niğde-Misli Ovası yeraltısuyu potansiyelinin araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• [8] ATABEY, E. 1/100000 ölçekli açınımsal nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları serisi, Kayseri İ19 Paftası MTA, Ankara. 1989.
• [9] PIPER, A.M. A graphic procedure in geochemical interpretation of water analyses. Transactions of the American Geophysical Union, 25, 914-923. 1944.