KAVUKLU BÖLGESİ (ULUKIŞLA-NİĞDE) PALEOSEN-YAŞLI YASTIK LAVLARIN ALTERASYON MİNERALOJİSİ

Yıl 2018, , 1142 - 1147, 28.12.2018

Murat Çiflikli

https://doi.org/10.28948/ngumuh.502345

Öz

Kavuklu
(Ulukışla-Niğde) bölgesinde Paleosen yaşlı Ulukışla formasyonu içerisinde geniş
yayılımlar sunan deniztabanı volkanizması ürünü olan bazaltik yastık lavlar yüzeylenmektedir.
Yastık lav loblarının dış yüzeyinde yoğun, merkeze doğru azalan biçimde
alterasyon gözlenmektedir. Bu çalışmada, yastık yapılı lav görünümlü bazaltik
kayaçların mineralojik-petrografik özellikleri ve deniz suyu-volkanik kayaç
etkileşiminden kaynaklanan alterasyon özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır.
Bu kapsamda, dokusal (optik ve elektron mikroskop), mineralojik (X-ışınları
kırınımı-XRD) ve kimyasal (X-ışınları floresans spektrometresi-XRF) incelemeler
gerçekleştirilmiştir. Optik mikroskop incelemelerine
göre, alterasyonun yaygın olduğu örneklerde çatlak ve boşluk ve/veya gözenek
dolgusu biçiminde çoğunlukla klorit, daha az oranda kısmen kloritleşmemiş biyotit
olmak üzere fillosilikat mineralleri gözlenmiştir. Kloritler yer yer
ferromagnezyen minerallerini tümüyle ornatmışlardır. Çatlak ve gözenek dolgusu
biçiminde gözlenen karbonat ve kuvars mineralleri filosilikatlardan sonra
gelişen son evre alterasyon ürünlerini temsil etmektedir. XRD kil fraksiyonu
incelemeleri fillosilikat minerallerinin klorit, karışık tabakalı
klorit-smektit (C-S, korensit) ve illit/mikalardan oluştuğunu göstermiştir.
Fillosilikat birlikteliklerini klorit, klorit ± C-S, klorit ± illit, klorit ± C-S ±
illit oluşturmaktadır. Taramalı elektron mikroskop (SEM) verilerine göre
kloritler 2-10 µm boyutlu, fleks biçimli topluluklar şeklinde gelişmiştir. Elde
edilen bulgular, yastık yapılı bazaltların deniz tabanına yayılımı ve bunu
izleyen dönemde volkanik kayaç-deniz suyu etkileşimi
sonucu Fe ve Mg içeriği yüksek magmatik bileşenlerden itibaren Fe ve Mg içeriği
yüksek (trioktahedral) fillosilikat minerallerinin geliştiğini göstermiştir.
Daha sonraki evreyi temsil eden çatlak/gözenek dolgusu karbonat mineralleri
bazaltik kayaçların denizel ortamda bulunmalarıyla ilişkili gözükmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yastık lav, bazaltik volkanizma, alterasyon, fillosilikat

ALTERATION MINERALOGY OF PALEOCENE-AGED PILLOW LAVAS IN THE KAVUKLU REGION (ULUKIŞLA-NİĞDE)

Öz

Within the Paleocene Ulukışla
formation in the Kavuklu (Ulukışla-Niğde) region, basaltic rocks which are
products of pillow lavas that formed during marine volcanism are widely
exposed. In the pillow lava lobes, an intense alteration is usually observed on
the outer surface with a decreasing alteration trend towards the core. In this
study, mineralogical-petrographic properties of basaltic rocks with
pillow-shaped lava-like appearance and alteration properties of volcanic rocks
influenced by seawater interaction were investigated. The textural properties
were determined using optical and scanning electron microscope (SEM),
mineralogical (X-ray diffraction-XRD), and chemical (X-ray fluorescence
spectrometry-XRF). According to the optical microscope studies, phyllosilicate
occurrences, mostly chlorite and less biotite, in the form of cracks and voids
and/or pore fills were observed in the samples where alteration was common. Chlorites have
completely substituted ferromagnesian minerals in places. The carbonate and
quartz minerals observed in the form of cracks and pore fills represent the
last phase of alteration products that developed after phyllosilicates. XRD
clay fraction studies have shown that phyllosilicate minerals are composed of
chlorite, mixed bedded chlorite-smectite (C-S, corrensite), and illite/mica.
Phyllosilicate associations consist of chlorite, chlorite ± C-S, chlorite ± illite, and chlorite ± C-S ± illite. SEM results revealed that chlorites were
characterized by 2-10 μm size, flakes shaped communities. The findings showed
that the pillow-structured basalts developed at the seafloor and the subsequent
Fe-Mg contents of the marine volcanic rocks developed from the high magmatic
components of Fe and Mg (trioctahedral) of the phyllosilicate minerals. The
fracture / pore-filling carbonate minerals representing the later stage seem to
be related to the presence of basaltic rocks in the marine environment.

Anahtar Kelimeler

: pillow lava, basaltic volcanism, alteration, phyllosilicate

Kaynakça

• [1] OKAY, A.C.“Nigde-Çamardı ve Ulukısla arasındaki bölgenin jeolojisi, Ank.”, MTA Derl. no: 2381, 1955
• [2] DEMİRTAŞLI, E., BİLGİN, A.Z., ERENLER, F., IŞIKLAR, S., ŞANLI, N.Y., SELİM, M. ve TURHAN, N. “Bolkardaglarının Jeolojisi” Cumhuriyetin 50. yılı Yerbilimleri Kongresi,Tebligler, MTA Yayını, Ankara, 608 s, 1973.
• [3] BAS, H. “Ulukısla-Çamardı (Nigde) Volkanitlerinin bazı petrolojik ve jeokimyasal özellikleri” TMMOB Jeoloji müh. Odası yayını, Sayı:26., 1986.
• [4] OKTAY, F.Y. “Ulukısla ve çevresinin stratigrafisi ve jeolojik evrimi” TJK Bülteni, 25, 15-23, 1982.
• [5] DELLALOGLU, A.A. ve Aksu, R. “Eregli (Konya)-Ulukısla-Çiftehan-Çamardı(Nigde) dolayının jeolojisi ve petrol olanakları” TPAO. Rapor No.2205, 1986.
• [6] BLUMENTAL, M.M. “Yüksek Bolkardagının kuzey kenar bölgelerinin ve batı uzantılarının jeolojisi” MTA yayını, Seri D, No. 7, Ankara, 153 s., 1956.
• [7] KETİN, İ. ve AKARSU, I. “Ulukısla Tersiyer Havzasının jeolojik etüdü hakkında rapor” TPAO, No: 339, 1965.
• [8] DURSUN, A.İ., “Ereğli-Ulukışla Havzası Ulukışla Formasyonunun (Ulukışla ve Çevresi) Petrol Hazne Kaya Özellikleri” Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 68 2006. (yayımlanmamış).
• [9] SEYİTOĞLU, G.,IŞIK, V., GÜRBÜZ, E. ve GÜRBÜZ, A. “The discovery of a low-angle normal fault in the Taurus Mountains: the İvriz detachment and implications concerning the Cenozoic geology of southern Turkey”, Turkish Journal of Earth Sciences,TÜBİTAK. 26: 189-205, (2017).