Biyogaz üretim süreçlerinde kullanılacak en uygun risk değerlendirme metodolojisinin analitik hiyerarşi prosesi ile belirlenmesi

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 4, 1130 - 1140, 15.10.2023

Rıfat Yıldırım

https://doi.org/10.28948/ngumuh.1261660

Öz

Biyodizel, biyogaz ve biyoetanol dünya genelinde artan enerji taleplerini karşılamak için kullanılabilecek enerji kaynaklarındandır. Enerji üretiminde önemli yere sahip olan biyogaz tesisleri, işin doğası veya kullanılan ekipmanlar nedeniyle, bazı tehlikeler ve buna bağlı riskler içermektedir. Bu çalışmanın amacı, biyogaz üretim tesislerinde risk değerlendirme yöntemlerinin analitik hiyerarşi süreci yardımıyla belirlenmesidir. Analitik hiyerarşi sürecinde kriterler “Zaman”, “Parametre Sayısı”, “Analist Yetkinliği”, “Veri Toplama Basamakları”, “Sektörel Yaygınlık” ve “Analizin Başarı Oranı” olarak belirlenmiştir. Çalışmanın alternatifleri ise “L Matris”, “X Matris”, “Fine Kinney” ve “Hata Türü ve Etkileri Analizi” olarak seçilmiştir. Çalışmada “Başarı Oranı” kriteri 0.46 puan ile en yüksek ağırlıklı kriter, Hata Türü ve Etkileri Analiz metodu ise 0.606 puan ile en iyi alternatif olarak belirlenmiştir. Çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan biyogaz tesisleri için kullanılan risk analiz yöntemlerinde “Başarı Oranı” kriteri oldukça önemlidir. Bu nedenle, “Başarı Oranı” kriteri yüksek olan Fine Kinney metodunun, Hata Türü ve Etkileri Analiz metoduna alternatif olabileceği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Analitik Hiyerarşi Süreci, Biyogaz, Hata türü ve etkileri analizi

Teşekkür

Dr. Öğr. Üyesi Cihan ÖZGÜR'e teşekkür ederim.

Determination of the most appropriate risk assessment methodology to be used in biogas production processes by analytical hierarchy process

Öz

Biodiesel, biogas and bioethanol are among the energy sources that can be used to meet the increasing energy demands worldwide. Due to the nature of the operation or the tools employed, biogas facilities, which play a significant role in energy generation, come with various risks and dangers. The aim of this study is to determine risk assessment methods in biogas production facilities with the help of analytical hierarchy process. In the analytical hierarchy process, the criteria were determined as “Time”, “Number of Parameters”, “Analyst Competence”, “Data Collection Steps”, “Sectoral Prevalence” and “Success Rate of Analysis”. Alternatives of the study were chosen as “L Matrix”, “X Matrix”, “Fine Kinney” and “Failure Mode and Effects Analysis”. The "Success Rate" criteria were found to be the most weighted criterion in the study, receiving 0.46 points, while the Failure Mode and Effects Analysis approach was shown to be the best option, receiving 0.606 points. "Success Rate" in risk analysis methods used for biogas plants classified as very dangerous and dangerous criterion is very important. Therefore, the "Success Rate" Fine Kinney method, which has a high criterion, can be an alternative to the Failure Mode and Effects Analysis method.

Anahtar Kelimeler

Analytical Hierarchy Process, Biogas, Failure mode and effects analysis

Kaynakça

• E. Kapluhan, Enerji Coğrafyası Açısından Bir İnceleme: Biyokütle Enerjisinin Dünyadaki ve Türkiye’deki Kullanımı. Marmara Coğrafya Dergisi, 5 (15), 97-125, 2014. https://doi.org/10.14781/mcd.986 31.
• A. Erensoy ve N. Çek, Mikrobiyal Yakıt Hücrelerinde Kullanılan Saf Kültür Mikroorganizmaları ve Genel Özellikleri. European Journal of Science and Technology. 18, 109-117, 2020. https://doi.org/10 .31590/ejosat.669787.
• S. Üçok, Sebze ve meyve pazar atıklarının biyogaz üretim potansiyelinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Entsitüsü, Türkiye, 2016.
• İ.T. Yılmaz ve M.A. Gümüş, Research on biogas-diesel dual fuel diesel engine. Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 32 (3), 919-927, 2017. https://doi.org/10.17341/gazimmf d.337645.
• G. Koçar, A. Eryaşar, Ö. Ersöz, Ş. Arıcı, G. Bayrakçı ve E. Aytav, Kırsal Kesim Biyogaz Teknolojilerinin Geliştirilmesi ve Yaygınlaştırılması Güdümlü Teknoloji Geliştirme Projesi Proje No: 07/Dpt/003, 2013.
• M. Koyuncu ve H. Akgün, Çiftlik Hayvanları ve Küresel İklim Değişikliği Arasındaki Etkileşim. U. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 32 (1), 151-164, 2017.
• H. Şenol, E.A. Elibol ve Ü. Açıkel, Biyogaz üretimi için Ankara’nın başlıca organik atık kaynakları. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 6 (2), 15-28, 2017. https://doi.org/10.17798/bitlisfen.339261.
• BEPA, Türkiye Biyokütle Potansiyeli Atlası. T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. Erişim:29.11.2022. https://bepa.enerji.gov.tr/, 2022.
• T. Seadi, D. Rutz, H. Prassl, T. Finsterwalder, M. Kottner, S. Volk and R. Janssen, Biogas Handboolk, University of Southern Denmark Esbjerg, Niels Bohrs Vej 9-10, DK-6700 Esbjerg, Denmark, 2008.
• E.N. Bilici, İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerinin biyogaz tesisinde uygulanması. Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Türkiye, 2019.
• N. Mutlu ve S. Altuntaş, Türkiye’de 1974-2016 Yıllarında İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında Yapılan Lisansüstü Tezlerin Profili. Karaelmas Fen ve Mühendislik Dergisi, 7 (2), 509-535, 2017.
• E.N. Bilici, İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerinin biyogaz tesisinde uygulanması. Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İş Sağlığı ve Güvenliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Türkiye, 2019.
• İTST, İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği. (İlk Yayım Tarihi: 26.12.2012 RG:28509; En Son Değişiklik Tarihi: 18.03.2022, RG: 31782), 2022.
• C. Göreke, ve C. Karagüzel, Biyogazdan Enerji Üreten Bir Tesisin Entegre Risk Analiz Yöntemi ile Risk Değerlendirmesi. Journal of Scientific Reports-B. 2021.
• M. Ulu and S. Birgün, A New Model Proposalfor Occupational Health and Safety. In Digitizing Production Systems, 347-356, 2022. https://doi.org /10.1007/978-3-030-90421-0_29.
• G. Çağlar ve M. Demirbilek, Krom Cevher Üretimi ve Hazırlık Galerisi Yapım İşleri Risk Değerlendirmesi. Journal of Occupational Health and Safety Academy. 5 (2), 66-75, 2022. https://doi.org/10.38213/ohsacade my.1128841.
• A. Ürünveren ve İ. Erol, Yüksek Basınçlı Boru Hat Montajında L-Matris Yöntemi ile Risk Değerlendirmesi. Karaelmas İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, 6 (1), 1-13, 2022. https://doi.org/10.33720/ki sgd.1032441.
• Ö. Akkoyun ve M. Okur, Türkiye’de Lisansüstü Çalışması Olarak Yapılan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirme Uygulamaları Üzerine Bir Araştırma. Karaelmas İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, 5 (2), 109-120, 2021. https://doi.org/10.33720/kisgd.927755.
• H. Altundağ ve M. Koçak, Tersanelerde Yangın Güvenliği ve Risk Analizi. Dirençlilik Dergisi, 1025747, 5 (2), 245-263, 2021. https://doi.org/10.325 69/resilience.1025747.
• M.O. Engür, Ormanda Yüksekte Çalışma: “Tırmanıcı/Budayıcı” Orman Çalışanlarının Güvenlik Performansının Geliştirilmesine Yönelik Önlemler. Ergonomi, 4 (1), 22-34, 2021. https://doi.org/10.334 39/ergonomi.882021.
• M. Minaz, K. Ak ve İ.Z. Kurtoğlu, Alabalık Yetiştiricilik Tesislerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Analizi. İş Sağlığı ve Güvenliği Akademi Dergisi, 4 (3), 14-21, 2021. https://doi.org/10.38213/ohsacadem y.989585.
• K.K. Göncü ve O. Çetin, Hastanelerde İş Sağlığı ve Güvenliği Süreçleri: Patoloji Laboratuvarı Risk Değerlendirme Çalışması. Social Sciences Research Journal, 10 (2), 462-474, 2021.
• C. Özgür, Dezenfeksiyon Ünitesi Risk Analizi: İçme Suyu Arıtma Tesisi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 10 (1), 16- 22, 2021. https://doi.org/10.28948/ngumuh.741014.
• B. Gür, Ş. Yavuz, A.D. Çakır ve D.A. Köse, Güneş Enerjisi Santralinde Matris Risk Analiz Yöntemiyle Tehlike ve Risklerin Belirlenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 23, 497-511, 2021. https://doi.org /10.31590/ejosat.881614.
• K. Uray, Demiryolu Bakım İşlerinde Matris Yöntemi Kullanılarak Risklerin Olası Etkilerinin Belirlenmesi. Afet ve Risk Dergisi, 4 (2), 121-134, 2021. https://doi. org/10.35341/afet.975612.
• Ş. Ünverdi ve S. Çetinyokuş, Bir Kamu Kurumunda Bulunan Asbest Uygulama Merkezi ve SEM Laboratuvarında L Tipi Matris Yöntemi ile Risk Değerlendirmesi. Karaelmas İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, 5 (2), 99-107, 2021. https://doi.org/10.33720 /kisgd.977714.
• H.G. Aytepe, O. Dalyan, H. Dalyan ve M. Pişkin, Bazı Balıkçı Teknelerinde İş Sağlığı ve Güvenliği. İş Sağlığı ve Güvenliği Akademi Dergisi, 4 (3), 1-13, 2021. https://doi.org/10.38213/ohsacademy.1020191.
• İ. Ateş, S. Salman and Y. Bozkurt, Assessment of Hazards and Risks in Glass Products Production and Processing Business During The Pandemic. NÖHÜ Müh. Bilim. Dergisi. 10 (2), 855-865, 2021. https://doi.org/10.28948/ngumuh.874295.
• S. Irmak, H. Peker, N. Ersen ve İ. Akyüz, Artvin’deki Orman Ürünleri İşletmelerinin İş Sağlığı ve Güvenliğinin Risk Değerlendirilmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 22 (2), 278-291, 2021. https://doi.org/10.24011/barofd.1039991.
• Ö. Akkoyun ve Ğ. Ekinci, Farklı ISG-Risk Değerlendirme Yöntemlerinin Bir Yeraltı Maden İşletmesinde Karşılaştırmalı Uygulanması ve Yöntem Önerisi. Bilimsel Madencilik Dergisi, 60 (4), 181-189, 2021. https://doi.org/10.30797/madencilik.937920.
• G.E. Atakol, A. Kahriman, S. Bağdatlı ve B. Furat, Yerüstü Patlatmasında İş Güvenliği Risk Değerlendirme Yöntemi: Kirnati‐Gürcistan Hidroelektrik Santrali Projesi Mühendislik Uygulamaları. Karaelmas İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, 3 (2), 113-127, 2019. https://doi.org/10.3372 0/kisgd.502426.
• H. Kantarcıoğlu, A. Kantarcıoğlu ve H. Dinç, Sağlık Kurumlarında İş Sağlığı ve Güvenliği: Kamu Hastanelerinde Risk Değerlendirme Yöntemlerine Yönelik Bir İnceleme. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 7 (1), 61-66, 2020. https://doi.org/10.2645 0/jshsr.2401.
• M. Özgür, Metal Sektöründe Risk Analizi Uygulaması, İş Müfettişliği Yardımcılığı Etüdü, 2013.
• A. Aker ve T.Ö. Özçelik, Metal Sektöründe 5x5 Matris ve Fine-Kinney Yöntemi ile Risk Değerlendirmesi. Karaelmas İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, 4 (1), 65-75, 2020. https://doi.org/10.33720/kisgd.630799.
• A. Adem, İş Sağlığı ve Güvenliğinde Kullanılan Risk Analizi Tekniklerinin Değerlendirilmesi İçin Bir Rehber Önerisi. Politeknik Dergisi. 25 (3), 1319-1328, 2022. https://doi.org/10.2339/politeknik.1114897.
• Ö. Kaçar ve A.R. Motorcu, Aynı Tehlike ve Riskler için Farklı Risk Değerlendirme Yöntemlerinin Karşılaştırılması: Otomotiv Bakım Onarım Servisi için Örnek Bir Çalışma. Conference: 5.Uluslararası Mühendislik ve Teknoloji Yönetimi Kongresi, sayfa 257-267. İstanbul/Türkiye, 2021.
• M.F. Ak, Comparison of Risk Assessment Methods within the Scope of Occupational Safety in the Construction Sector. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 18, 272-282, 2020. https://doi.org/10.31590/e josat.670906.
• H. Bayraktar, E. Sahtiyanci ve A. Kuru, Risk Değerlendirme Matris Yöntemi Kullanarak Okullarda Deprem Kaynaklı Yapısal Olmayan Risklerin Olası Etkilerinin Belirlenmesi. Afet ve Risk Dergisi, 2 (2), 128-152, 2019. https://doi.org/10.35341/afet.624745.
• A. Özkan, İki farklı iş sağlığı ve güvenliği risk değerlendirme metodolojisinin bir işletmede uygulamalı karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye, 2019.
• C.G. Feryal, K.D. Atalay ve E. Eraslan, HTEA Temelli CRITIC Yöntemi ile Bir Devlet Hastanesinde Risk Değerlendirme Uygulaması. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 6, 176-187, 2018. https://doi.org/10.21923/jesd.349717.
• T. Pırıl ve R. Erol, Risk Analizi: Bir Otomotiv Fabrikasında Gerçekleştirilen X Tipi Karar Matrisi Uygulaması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 19 (3), 91-98, 2016.
• N.F. Karakurt, İ. Hekimoğlu ve A. Güneri, Best Worst Metodu ile İnşaat Sektöründe Risk Değerlendirmesine Yeni Bir Yaklaşım. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 9 (4), 1141–1154, 2021. https://doi.org/10 .21923/jesd.770437.
• B. Eskiömeroğlu, Tam teşekküllü spor komplekslerinin risk analizlerinin fine kinney ve 5x5 l matris yöntemleri ile yapılarak karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gedik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye, 2018.
• J. Uzundede, Otomobil bakım servislerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin sağlanmasına yönelik bir örnek alan incelemesi. Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Türkiye, 2017.
• M.E. Devren, Asansör sistemlerinde fmea ve fine-kinney metodlarının risk değerlendirmelerinin karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye, 2016.
• D. Durhan, Hata türü etkileri analizi (fmea) ve bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye, 2006.
• M. Turan, Transformatör üreten bir firmada bulanık fmea ile risk analizi uygulaması. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye, 2018.
• H. Durmuş, Ö. Yurtsever ve B. Yalçın, Bir Çay Fabrikasında Fine-Kinney ve FMEA Yöntemleri ile Risk Değerlendirmesi. Int. J. Adv. Eng. Pure Sci., 33 (2), 287-298, 2021. https://doi.org/10.7240/jeps.8147 98.
• İ. Topal, Risk Değerlendirmesi Metotları. İzmir, Bayraklı: dataakademi, 2017.
• C.A. Reis, Agrega üretiminde kullanılan patlayıcı maddelerin uygulamasında iş sağlığı ve güvenliğinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Esenyurt Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye, 2019.
• A.Ç. Boyacı, M.B. Solmaz ve M. Kabak, Kararsız Bulanık Dilsel Terim Setleri ile İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirme Süreci İçin Model Önerisi: Plastik Sektöründe Bir Uygulama. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 36 (2), 1041-1054, 2021. https://doi.org/10.17341/gazimmfd.6323 23.
• H. Erdal, İş Sağlığı ve Güvenliği İçin DEMATEL-ARAS Tabanlı Risk Değerlendirme Metodolojisi ve Bir Uygulama. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (2), 1831-1853, 2019. https://doi.org/10.33206/mjss .465681.
• P. Toktaş ve G.F. Can, Şantiyelerin İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Risk Düzeylerine Göre KEMIRA-M Yöntemi ile Sıralanması. Ergonomi, 1 (3), 123-136, 2018. https://doi.org/10.33439/ergono mi.480397.
• B. Şişman, Risk Evaluating By Fuzzy Ahp And Fuzzy Vikor Methods In Failure Mode And Effects Analysis For Automotive Sector. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (18), 234-250, 2017. https://doi.org/10.20875/makusobed .302942.
• R.W. Saaty, The Analytic Hierarchy Process—What It Is and How It Is Used. Math Modell, 9, 161-176, 1987. https://doi.org/10.1016/0270-0255(87)90473-8.
• K. Ransikarbum, R. Pitakaso, N. Kim and J. Ma, Multicriteria Decision Analysis Framework for Part Orientation Analysis in Additive Manufacturing. J Comput Des Eng, 8 (4), 1141-1157, 2021. https://doi.org/10.1093/jcde/qwab037.
• N. Ömürbek, M. Karaatlı, ve T. Yetim, Analitik Hiyerarşi Sürecine Dayalı TOPSIS ve VIKOR Yöntemleri ile ADIM Üniversitelerinin Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Dr. Mehmet YILDIZ Özel Sayısı, 189-207, 2014.
• K.B. Atıcı ve A. Ulucan, Enerji Projelerinin Değerlendirilmesi Sürecinde Çok Kriterli Karar Verme Yaklaşımları ve Türkiye Uygulamaları, H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27 (1), 161-186, 2009.
• M. Bertolini, and M. Bevilacqua, A Combined Goal Programming-AHP Approach to Maintenance Selection Problem. Reliability Engineering and System Safety. 91, 839-848, 2006. https://doi.org/ 10.1016/j.ress.2005.08.006.
• T. Dar, N. Rai and A., Bhat, Delineation of Potential Groundwater Recharge Zones Using Analytical Hierarchy Process (AHP). Geology, Ecology, and Landscapes, 22 (3), 1–16, 2020. https://doi.org/10.108 0/24749508.2020.1726562.
• H.J. Mohammed, I.A.M. Al-Jubori and M.M. Kasim, Evaluating Project Management Criteria Using Fuzzy Analytic Hierarchy Process. AIP Conference Proceedings, 2138 (1), 400181– 400186, 2019. https://doi.org/10.1063/1.5121097.
• S. Hashemi, A. Marzuki, H.J. Mohammed and S. Kiumarsi, The Effects of Perceived Conference Quality on Attendees. Behavioural Intentions. Anatolia, 31 (3), 360–375, 2020. https://doi.org/10 .1080/13032917.2020.1729215.
• G. Baffoe, Exploring the Utility of Analytic Hierarchy Process (AHP) in Ranking Livelihood Activities for Effective and Sustainable Rural Development İnterventions in Developing Countries. Evaluation and Program Planning, 72, 197–204, 2019. https://doi.org /10.1016/j.evalprogplan.2018.10.017.
• H.J. Mohammed, M.M. Kasim and I.N. Shaharanee, Evaluation of e-learning Approaches Using AHP-TOPSIS Technique. Journal of Telecommunication, Electronic and Computer Engineering, 10 (1), 7–10, 2018.
• P.D. Marinis and G. Sali, Participatory analytic hierarchy process for resource allocation in agricultural development projects. Evaluation and Program Planning, vol. 80, 101793, 2020. https://doi .org /10.1016/j.evalprogplan.2020.101793.
• H.J. Mohammed and H.A. Daham, Analytic Hierarchy Process for Evaluating Flipped Classroom Learning. Computers, Materials & Continua, 2021. https://doi .org/10.32604/cmc.2021.014445.
• Y. Wind and T.L. Saaty, Marketing Applications of the Analytic Hierarchy Process, Management Science, 26, 641-658, 1980. https://doi.org/10.1287/mnsc.2 6.7.641.
• A. Özbek, Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ve Excel ile Problem Çözümü, Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınlar, Ankara, 2017.
• B.F. Yıldırım ve E. Önder, Operasyonel, Yönetsel ve Stratejik Problemlerin Çözümünde Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri, Dora Yayıncılık, Bursa, 2018.
• G.S. Tantoğlu, Mermer işletme sektörünün iş sağlığı ve güvenliği açısından değerlendirilmesi ve 3t risk değerlendirme yöntemi ile bir uygulama çalışması yapılması. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Türkiye, 2016.
• S. Önder, M. Önder ve F. Çiçek, Hata Türü ve Etkileri Analizi Yöntemi ile Bir Mermer Fabrikası’nda Risk Değerlendirmesi. Yer Altı Kaynakları Dergisi, 22, 13-24, 2022.
• P. Tekin ve R. Erol, Risk Analizi: Bir Otomotiv Fabrikasında Gerçekleştirilen X Tipi Karar Matrisi Uygulaması. KSU Mühendislik Bilimleri Dergisi, 19 (3), 91-98, 2016. https://doi.org/10.17780/ksujes.795 25.
• D. Topuksak, 3T risk değerlendirmesi yönteminin etkinliğinin arttırılmasına yönelik bir yaklaşım. Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye, 2018.
• M. Narlı, E. Göçmen and O. Derse, Risk Assessment Using a Novel Hybrid Method: a Case Study at The Biochemıstry Department. Hacettepe Journal of Health Administration, 24 (3), 571-588, 2021.