TÜRKİYE’DE YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARINDA CAM TAVAN SENDROMUNUN KADINLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Yıl 2016, Cilt: 9 Sayı: 2, 89 - 105, 07.04.2016

Hava Tahtalıoğlu

Öz

Özet

Cam tavan sendromu personel sistemleri ve bu sistemler içindeki kariyer olanakları incelenirken son yıllarda dikkat çeken kavramlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Cam tavan isminden de anlaşılacağı üzere şeffaf ve aşılması güç olan bir engeldir. Bu engellerle özellikle üst düzey yönetim pozisyonlarına erişim düzeyinde karşılaşılır. Literatürde bu engellerin en çok kadın çalışanlar üzerinde etkili olduğu dile getirilmektedir. Kadınların çalışma yaşamına girişleri aslında uzun yıllar önce başlamıştır. Ancak günümüz koşullarında kadınlar eğitim fırsatlarından daha fazla faydalanmaktadır. Bundan dolayı kadınlar iş hayatında istihdam hakkı yanı sıra üst düzey idari görevlere gelebilme hakkını kazanmıştır. Günümüzde gerek yurtdışında gerekse ülkemizde kadınlar özel ve kamu sektöründe istihdam edildikleri oranda üst düzey pozisyonlarda yer almamaktadır. Türkiye’de çalışma yaşamında kadınların oranı, gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında en fazla akademik hayatta görülmektedir. Ancak akademik yaşamda üst düzey idari görevler için karşılaştırma yapıldığında aynı oransal değerlere rastlanmamaktadır. Bu çalışmanın amacı kamu kurumları arasında eşitlikçiliği, çalışan farklılıklarının yüksek oranda dikkate alınması gerektiği yükseköğretim kurumlarında kadınların akademik, idari ve teknik kadrolarda kariyer fırsatlarından ne kadar yaralanabildiğini/yararlandığını, nedenleri ve sonuçlarına vurgu yaparak, Türkiye özelinde dile getirmektir. Bu kapsamda öncelikli olarak cam tavan sendromu, cam tavan sendromunu etkileyen unsurlar ana hatlarıyla ele alınacaktır. Sonraki başlıklarda ise çalışmanın ana amacına ulaşılması adına Türkiye’de kadınların çalışma yaşamındaki yeri kamu sektörü dikkate alınarak kısaca incelenecektir. Akabinde ise Türkiye’deki yükseköğretim kurumlarında üst düzey yönetici olabilen kadınların mevcut durumları, sorunları, kariyerlerine ulaşmada yaşadıkları sorunlar hakkında bilgi ve veriler sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler: Cam Tavan Sendromu, Yükseköğretim Kurumlarında Kadın, Kariyer

 

Anahtar Kelimeler

Cam Tavan Sendromu, Yük sek öğretim Kurumlarında Kadın, Kariyer

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Acuner, S. ve Sallan, S. (1993). “Türk Kamu Yönetiminde Yönetici Kadınlar”, Amme İdaresi Dergisi, C: 26, S: 3, s. 77-92.
• Akyüz, Y. (1999). “17. Yüzyıldan Günümüze Türk Eğitiminde Başlıca Düzenleme ve Geliştirme Çabaları: Genel Özellikler ve Doğrultular”, http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/ Milli_Egitim_Dergisi/144/akyuz.htm (01.08.2015).
• Anafarta, N., Sarvan, F. ve Yapıcı, N. (2008). “Konaklama İşletmelerinde Kadın Yöneticilerin Cam Tavan Algısı: Antalya İlinde Bir Araştırma”, Akdeniz İİBF Dergisi, S: 15, s. 111-137.
• Ancis, J. R. and Phillips S. D. (1996). "Academic Gender Bias and Women's Behavioral Agency Self‐Efficacy" Journal of Counseling & Development, Vol. 75, No. 2, pp. 131-137.
• Arıkan, S. (2003). “Kadın Yöneticilerin Liderlik Davranışları ve Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama”, GÜ. İİBF Dergisi, S: 1, C: 5, s. 1-20.
• Arslan, G. E. (2014). “Türkiye’de Çalışan Kadın Olmak ve Kadın Akademisyenler,” Akademik Bülten, Gazi Üniversiteli Öğretim Üyeleri Derneği Yayını, C: 12, N: 1, s. 36-40.
• Aytaç, S. (2005). Çalışma Yaşamında Kariyer Yönetimi Planlaması Gelişimi ve Sorunları, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• Baxter, J. and Wright, E. O. (2000). “The Glass Ceiling Hypothesis: A Comparative Study of the United States, Sweden, and Australia”, Gender and Society, V: 14, N: 2, p. 275–294.
• Bell, M. P., McLaughlin, M. E. and Sequeira, J. M. (2002). “Discrimination, Harassment and the Glass Ceiling: Women Executives as Change Agents”, Journal of Business Ethics, V: 37, N: 1, p. 65-76.
• Billingsley, A. (1995). “’The Concrete Wall’ African Americans”, Good for Business: Making Full Use of the Nation's Human Capital, Washington, DC: U.S. Government Printing Office, p. 64-155, http://digitalcommons.ilr.cornell.edu/key_workplace/116 (09.08.2015).
• Braddock, D. and Bachelder, L. (1994). The Glass Ceiling and Persons with Disabilities, The Glass Ceiling Commission U.S. Department of Labor, Washington.
• Burbridge, L. C. (1994). The Glass Ceiling in Different Sectors of the Economy: Differences Between Government, Non-Profit, and For-Profit Organizations. Glass Ceiling Commission, US Department of Labor, Washington.
• Burke, R. J. (2005). “High-Achieving Women: Progress and Challenges”, Ed. Ronald J.Burke and Mary C. Mattis, Supporting Women’s Career Advancment: Challenges and Opportunities, New Horizons in Management.
• Cai, Y. and Kleiner, B. H. (1999). “Sex Discrimination in Hiring: The Glass Ceiling”, Equal Opportunities International, V: 18, Iss. 2/3/4, p. 51-55.
• Cotter, D. A., Hermsen, J. M., Ovadia, S. and Vanneman, R. (2001). “The Glass Ceiling Effect”, Social Forces, V: 80, N: 2, p. 655-682.
• Çakır, Ö. (2008). “Türkiye’de Kadının Çalışma Yaşamından Dışlanması”, Erciyes Üniversitesi İİBF Dergisi, S: 31, s. 25-47.
• Çubukçu, N.(2006). “Kadınların Eğitim Düzeyi Arttıkça, İşgücüne Katılım İmkânları da Artmaktadır”, Toprak İşveren Sendikası Dergi, http://www.toprakisveren.org.tr (01.09.2015) S: 69, ss. 1-5.
• Davies, N. and Ann S. (1998). "Women Above the Glass Ceiling Perceptions on Corporate Mobility and Strategies for Success" Gender & Society, Vol. 12, No. 3, p. 339-355.
• Dreher, G. F. (2003). “Breaking The Glass Ceiling: The Effects of Sex Ratios and Work-Life Programs on Female Leadership at the Top”, Human Relations, V: 56, N: 5, p. 541-562.
• Dulum, S. (2006). Osmanlı Devleti’nde Kadının Statüsü, Eğitimi ve Çalışma Hayatı (1839-1918), Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
• Ergöl, Ş., Koç, G., Eroğlu, K. ve Taşkın, L. (2012). “Türkiye’de Kadın Araştırma Görevlilerinin Ev ve İş Yaşamlarında Karşılaştıkları Güçlükler”, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, C: 2, S: 1, s. 43-49.
• European Commission (2012). She Figures 2012: Gender in Research and Innovation, Office of the European Union.
• Goodman, J. S., Fields, D. L. and Blum, T. C. (2003). “Cracks in the Glass Ceiling: What Kinds of Organizations do Women Make It to the Top?”, Group & Organization Management, V: 28, N: 4, p. 475-501.
• Gönüllü, M. ve İçli G. (2001). “Çalışma Yaşamında Kadınlar: Aile ve İş İlişkileri”, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, C: 25, N: 1, s. 81-100.
• Güven, İ. (1998). “Ahmed Rıza’nın Kadın Eğitimine İlişkin Görüşleri”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C: 31, S: 1, s. 147-161.
• Healy, G., Özbilgin, M. and Aliefendioğlu, H. (2005). “Academic Employment and Gender: A Turkish Challenge to Vertival Sex Segregation”, European Journal of Industrial Relations, V: 11, N: 2, p. 247-264.
• Jaquette, J. S. (1997). “Women in Power: From Tokenism to Critical Mass”, Foreign Policy, ss. 23-37.
• Kabasakal, H. (2004). “Türkiye’de Üst Düzey Kadın Yöneticiler”, http://www.mgmt.boun.edu.tr/ images/stories/dokumanlar/leaders/Issue_002/02-7.pdf, (15.09.2014).
• Karabıyık, İ. (2012). “Türkiye’de Çalışma Hayatında Kadın İstihdamı”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, C: 32, S: 1, s. 231-260.
• Kocacık, F. ve Gökkaya, V. B. (2005). “Türkiye’de Çalışan Kadınlar ve Sorunları”, C.Ü. İİBF Dergisi, C: 6, S: 1, s. 195-219.
• KSGM (1998). 1995 Yılında Pekin'de Gerçekleşen IV. Dünya Kadın Konferansı Sonuçlarının Uygulanması ve İzlenmesine İlişkin Ulusal Eylem Planı, KSGM Yayınları, Ankara.
• KSGM (2008). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ulusal Eylem Planı 2008-2013, T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Ankara, (http://kadininstatusu.aile.gov.tr/data/54296c 50369dc32358ee2c4f/Ulusal%20Eylem%20Plan%C4%B1n%C4%B1%20g%C3%B6rmek%20i%C3%A7in%20t%C4%B1klay%C4%B1n%C4%B1z.pdf, (05.09.2015).
• Leblebi, D. N., Babaoğlu, C. ve Kurban, A. (2011). “Türk Kamu Yönetiminde İstihdamda Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık”, KAYFOR IX Bildiriler Kitabı, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Lockwood, N. (2004). “The Glass Ceiling: Domestic and International Perspectives”, Society for Human Resource Management, SHRM - Research Quarterly, United States of America.
• Makal, A. (2002). Türkiye’de Çok Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1946-1963, İmge Kitabevi, Ankara.
• Maya, İ. Ç. (2012). “Yükseköğretimin Yönetimine Kadınların Katılımı: Bazı AB Ülkeleri Tarafından İzlenen Politika-Stratejiler ve Türkiye İçin Öneriler”, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEDAF), C: 13, S: 3, s. 207-226.
• Mızrahı, R. ve Aracı, H. (2010). “Kadın Yöneticiler ve Cam Tavan Sendromu Üzerine Bir Araştırma”, Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, C: 2, S: 1, s. 149-156.
• Morrison, A. M. (1995). “What are The Glass Ceiling Barriers?”, Good for Business: Making Full Use of the Nation's Human Capital, Washington, DC: U.S. Government Printing Office, p. 26-36, http://digitalcommons.ilr.cornell.edu/key_workplace/116/ (09.01.2015).
• Negiz, N. ve Yemen, A. (2011). “Kamu Örgütlerinde Kadın Yöneticiler: Yönetici ve Çalışan Açısından Yönetimde Kadın Sorunsalı”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S: 24, s. 195-214.
• Okay, N. (2007). “Türkiye’de ve Dünya’da Mühendislik ve Fen Bilimleri Bölümlerindeki Kadın Akademisyenlerin Mevcut Durumuna Bakış”, CBT. 289, 3. Kasım 2, http://www.kaum.itu.edu.tr/dosyalar/2883KadinCBT_NOkay.pdf (04.09.2015).
• Ozankaya, Ö. (1985). “Reflection of Şemseddin Sami on Women in the Period Before the Advent of Secularism”, Türköz Erder (Ed.), Family in Turkish Society, Turkish Social Science Association, Ankara.
• Öğüt, A. (2006). “Türkiye’de Kadın Girişimciliğin ve Yöneticiliğin Önündeki Güçlükler: Cam Tavan Sendromu”, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, s. 55-77.
• Özcan, A. (2007). Türkiye Cumhuriyeti’nin Kadın Politikası, Hüseyin Erkul ve Levent Gökdemir (Ed.), Türkiye’de Cumhuriyetinin Kuruluşundan Günümüze Uygulanan Kamu Politikaları I, detay Yayıncılık, Ankara, s. 257-283.
• Özger, Y. (2012). “Osmanlı’da Kadınların Memuriyette İstihdamı Meselesi ve Sicill-i Ahvalde Kayıtlı Memurelerin Resmi Hal Tercümeleri”, History Studies, C: 4, S: 1, s. 419-447.
• Özkanlı, Ö. (2007). “The Situation of Academic Women in Turkey”, Eğitim ve Bilim, C: 32, S: 144, s. 59-70.
• Özkanlı, Ö. ve Korkmaz, A. (2000). Kadın Akademisyenler, AÜ. Siyasal Bilimler Fakültesi Yayını, Yayın N: 586, Ankara.
• Özkaya, M. O. (2001). “Kadının İş Hayatında Başarılarını Etkileyen Faktörler”, Çukurova Üniversitesi V. National Economtry and Statistics Symposium, http://idari.cu.edu.tr/sempozyum/bil19.htm, (12.09.2014), Adana.
• Özmen, Ö. N. T. (1999). Yönetici Özellikleri ve Kadınlar, Siyasette Kadın ve Gençler, İzmir Yerel Gündem 21 Yürütme Kurulu Yayını, İzmir.
• Öztan, E. ve Doğan, S. N. (2015). “Akademinin Cinsiyeti: Yıldız Teknik Üniversitesi Örneği Üzerinde Üniversite ve Toplumsal Cinsiyet”, Çalışma ve Toplum, S: 3, s. 191-222.
• Rees, T. (2000). Mainstreaming Gender Equality in Science in the European Union: The ‘ETAN Report, Paper prepared for the Mainstreaming Gender in European Public Policy Workshop, University of Wisconsin-Madison.
• Snyder, R. A. (1993). “The Glass Ceiling for Women: Things that don’t Cause it and Things That won’t Break it”, Human Resources Development Quarterly, V: 4, I: 1, p. 97-106.
• Şekerci, H. (2014). Akademik Hayatta Kadın, EMO Kadın Bülteni, s. 12-14.
• T.C. Devlet Personel Başkanlığı (2015). İstihdam Türlerine Göre Kamu Personelinin Cinsiyet Dağılımı, http://www.dpb.gov.tr/tr-tr/istatistikler/kamu-personeli-istatistikleri, 20.09.2015.
• T.C. Devlet Personel Başkanlığı (2015). Kamu Personelinin Cinsiyet Dağılımı, http://www.dpb.gov.tr/tr-tr/istatistikler/kamu-personeli-istatistikleri (10.09.2015).
• Talas, C. (1992). Türkiye’nin Açıklamalı Sosyal Politika Tarihi, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Taşkın, E. ve Çetin, A. (2012). “Kadın Yöneticilerin Cam Tavan Algısının Cam Tavanı Aşma Stratejilerine Etkisi: Bursa Örneği”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S: 33, s. 19-34.
• TUİK (2015). İstatistiklerle Kadın 2014 Haber Bülteni, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18619, (16.09.2015).
• TUİK (2015). İşgücü İstatistikleri Ekim 2015 Haber Bülteni, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21568, (25.01.2016).
• TULİP (2013). Yükseköğretimde Kadın Liderliğini Geliştirme ve Güçlendirme Eğitim ve Mentorluk Programı Raporu, Düzce Üniversitesi.
• Tunç, A., Uslan, Y. U. ve Gökçe, A. F. (2015). Türk Kamu Yönetiminde Personel ve Yönetici Olarak “Kadının Varlığı”: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Örneği, Gülseren Ağırdağ (Ed.), Türkiye’de ve Dünyada Kadın Araştırmaları, Çukurova Üniversitesi Basımevi, Adana.
• Türkkahraman, M. ve Şahin, K. (2010). “Kadın ve Kariyer”, Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, S: 2, C: 1, s. 75-88.
• Türkmen, H. A. (1998). “Çalışma Yaşamında Kadın ve Çalışan Kadını Koruyucu Hükümler”, Ankara Barosu Dergisi, C: 4, s. 6-28.
• U.S. Glass Ceiling Commission (1995). Good for Business: Making Full Use of the Nation's Human Capital, Washington, DC: U.S. Government Printing Office. http://digitalcommons.ilr.cornell.edu/key_workplace/116/, (09.08.2015).
• UNESCO (1998), “Higher Education and Women: Issues and Perspectives”, http://www.unesco.org/education/educprog/wche/principal/women.html, (01.10.2015).
• Üniversitelerde Akademik Teşkilat Yönetmeliği, http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?Mevzuat Kod=7.5.10127&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch= (18.09.2015).
• World Economic Form (2014). The Global Gender Gap Report, http://www3.weforum.org/docs/GGGR14/GGGR_CompleteReport_2014.pdf, (20.09.2015).
• Yılmazer, I. ve Ertuğrul, U. (2014). “Çalışma hayatında Özel Gruplara (Dezavantajlı) Yönelik Sosyal Politikalar”, Aysen Tokel ve Yusuf Alper (Ed.), Sosyal Politika, 5. Genişletilmiş Baskı, Dora Yayınları, Bursa, s. 304-318.
• YÖK (2015). Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi, https://istatistik.yok.gov.tr/ (15.09.2015).
• Yükseköğretimde Kadın Liderliği Çalıştayı (2012). Yükseköğretimde Kadın Liderliğini Geliştirme ve Güçlendirme Çalıştayı Raporu, Düzce Üniversitesi, Düzce.
• sayılı Yükseköğretim Kanunu, Resmi Gazete Tarih 06.11.1981, Sayı: 17506, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2547-20150404.pdf (24.9.2015).