TÜRKİYE’DE KALKINMA AJANSLARI POLİTİKASININ ÇÖZÜMLENMESİ: SÜREÇ ANALİZİ (AŞAMALAR YAKLAŞIMI)

Yıl 2016, Cilt: 9 Sayı: 3, 161 - 184, 28.07.2016

Hava Tahtalıoğlu , Hüseyin Özgür

Öz

Bu yazının amacı AB’ye tam üyelik süreciyle gündeme gelen ve yerel/bölgesel kalkınmanın önemli araçlarından kalkınma ajanslarının Türkiye’deki gelişimini süreç analizi başta olmak üzere çeşitli kamu politikası analizi teorileri çerçevesinde irdelemektir. Çalışmanın başlangıcında çeşitli ülkelerde yerel ve bölgesel kalkınma politikalarının gelişimi özetlenmektedir. İzleyen kısımda Türkiye’de 1963’den itibaren uygulanan kalkınma planlarındaki yerel ve bölgesel kalkınma hedef ve politikaları ile AB bölgesel kalkınma hedefleri doğrultusunda yaşanan değişimlerin Türkiye’ye yansımaları ele alınmaktadır. Son olarak Türkiye’de kalkınma ajanslarına yönelik kamu politikalarının gündeme gelişi, formüle edilişi, kanunlaştırılması, uygulanması ve değerlendirilmesi analiz edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kamu politikası döngüsü ve aşamaları, kamu politikalarının çözümlenmesi, kalkınma ajansları, bölgesel gelişme, Avrupa Birliğine adaylık süreci

Kaynakça

• Akbaş, İ. “Yerel Girişim Ortaklıkları ve İngiltere’de Kalkınma Ajanslarının Kapatılması”, Journal of Business Economics and Political Science, (2015) C: 4, S: 8, s. 83-96.
• Akgül, A. ve Kaptı, A. “Türkiye’nin Uyuşturucu ile Mücadele Politikası: Politika Analiz Süreci”, Editörler: S. Özeren, M. A. Sözer ve O. Ö. Demir, Yerelden Küresele Sınıraşan Suçlar, Ankara: Polis Akademisi, (2008) s. 75-99.
• Apalı, A., Yıldız, R., Boztepe, E. ve Bayrak, S. “Bölgesel Kalkınma Ajansları: Fransa ve İngiltere Örnekleri”, Karadeniz, (2014) Y: 6, S: 23, s. 66-88.
• Apan, A. “Bölge Kavramı ve Bölgesel Kalkınma Ajansları”, Çağdaş Yerel Yönetimler, (2004) C: 13, S: 4, s. 39-58.
• Ataay, F. “BKA Tasarımının ‘Kalkınma’ Anlayışı Üzerine”, Derleyen: M. Turan, Bölgesel Kalkınma Ajansları Nedir, Ne Değildir?, Ankara: YAYED adına Paragraf, (2005a) s. 15-33.
• Ataay, F. “Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Kalkınma”, Kamu Yönetimi Reformu, Çevre ve Bölgesel Kalkınma Ajansları Yasa Tasarısı Sempozyumu, Ankara: TMMOB Çevre Mühendisleri Odası ve Yerel Yönetim Araştırma Yardım ve Eğitim Derneği, (2005b) s. 49-53.
• Avaner, T. “Bölgesel Kalkınma Ajansları ve İstatistiki Bölge Birimi”, Kamu Yönetimi Reformu, Çevre ve Bölgesel Kalkınma Ajansları Yasa Tasarısı Sempozyumu, Ankara: TMMOB Çevre Mühendisleri Odası ve Yerel Yönetim Araştırma Yardım ve Eğitim Derneği, (2005a) s. 59-63.
• Avaner, T. “BKA Siyasi Rejim Sorunu Yaratır Mı?”, Derleyen: M. Turan, Bölgesel Kalkınma Ajansları Nedir, Ne Değildir?, Ankara: YAYED adına Paragraf, (2005b) s. 239-263.
• Bayramoğlu, S. Türkiye’de Bölgesel Politikaların Gelişimi, Derleyen: M. Turan, Bölgesel Kalkınma Ajansları Nedir, Ne Değildir?, Ankara: YAYED adına Paragraf, (2005) s. 35-119.
• Bilen, Ö. Bölgesel/Yerel Kalkınmada Kullanılabilecek Finansal Sistemler, Aracı Kurumlar ve Türkiye İçin Önermeler, DPT Uzmanlık Tezi, (2003) Ankara.
• Brewer, G. D., and DeLeon, P. The Foundations of Policy Analysis, Homewood, (1983) Illinois: Dorsey Press.
• Can, E. Avrupa Birliği Bölgesel Politikaları ve Yapısal Fonlar: Uyum Sürecinde Türkiye İçin Bir Değerlendirme, (2004) Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Can, E. “Kalkınma Ajansları Bölgesel Gelişmeyi Hızlandıracak”, (2012) http://www.kobifinans.com.tr/tr/bilgi_merkezi/021611/21307, 06.05.2012.
• Çamur, K. C. ve Gümüş, Ö. “İstatistiki Bölge Birimleri (NUTS Sistemi)”, Derleyen: M. Turan, Bölgesel Kalkınma Ajansları Nedir, Ne Değildir?, Ankara: YAYED adına Paragraf, (2004) s. 147-157.
• Çevik, H. H. ve Demirci, S. Kamu Politikası: Kavramlar, Aktörler, Süreç, Modeller, Analiz, Karar Verme, 2. Baskı, (2012) Ankara: Seçkin.
• DeLeon, P. “The stages approach to the policy process: What has it done? Where is it going”, Editor: P. A. Sabatier, Theories of the Policy Process [First Edition], Boulder, Colorado: Westview Press, (1999) p. 19-32.
• Demirci, A. G. “Bölgesel Kalkınma Ajansları”, Kamu Yönetimi Dünyası Dergisi, (2003) Y: 4, S: 15, s. 16-20.
• Demiroğlu, M. ve Demiroğlu, E. T. “Türkiye ve İngiltere Kalkınma Ajansları: İngiltere Deneyiminden Alınabilecek Dersler”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, (2014) C: 13, S: 48, s. 176-199.
• Dimaggio, P., and Powell, W. W. “The Iron Cage Revisited: Collective Rationality and Institutional Isomorphism in Organizational Fields”, American Sociological Review, (1983) V. 48, N. 2, p. 147-160.
• Dinler, Z. Bölgesel İktisat: Genel Olarak ve Türkiye’de Bölgeler Arası Gelişmişlik Farklarının Ortaya Çıkışı ve Azaltılmasına Yönelik Politikalar, 8. Basım, (2008) Bursa: Ekin Kitabevi.
• Doğruel, F. “Türkiye’de Bölgesel Politikalar”, Derleyen: Ayda Eraydın, Değişen Mekan, Mekansal Süreçlere İlişkin Tartışma ve Araştırmalara Toplu Bakış 1923–2003, Ankara: Dost Kitabevi, (2006) s. 164-195.
• Dolowitz, D.P., and Marsh, D. “Learning from Abroad: The Role of Policy Transfer in Contemporary Policy‐Making”, Governance: An International Journal of Policy and Administration, (2000) V. 13, N. 1, p. 5-23.
• DPT Uzun Vadeli Strateji ve 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı 2001–2005, (2000) Ankara: DPT.
• DPT 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı; Bölgesel Gelişme Özel İhtisas Komisyonu Raporu, (2000a) Ankara: DPT.
• DPT Ön Ulusal Kalkınma Planı, 2004-2006, http://www.abgs.gov.tr/files/AB_Iliskileri (2003a) /AdaylikSureci/Kob/Turkiye_Kat_Ort_Belg_2003.pdf, 15.04.2015.
• DPT Türkiye İçin Katılım Ortaklığı Belgesi (14 Nisan 2003 Tarihinde AB Konseyi Tarafından Kabul Edilen Nihai Metin), (2003b) Ankara.
• DPT Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013), (2006) Ankara: DPT.
• DPT http://mevzuat.dpt.gov.tr/bkk/15236.htm, (2012) 16.04.2012.
• Dulupçu, M. A. “Bölgesel Politikalar Kopyalanabilir Mi? Bölgeselleş(tir)me (Yönetim) Karşısında (Yeni) Bölge(sel)cilik (Yönetişim)”, Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, (2006) Ankara: TEPAV, s. 233-255.
• Dye, T. R. Understanding Public Policy, Tenth Edition, Upper Saddle River, (2002)New Jersey: Prentice Hall.
• Elvan, L. “Bölgesel Gelişme ve Bölgeler Arası Gelişmişlik Farkları”, Türkiye Ekonomi Kurumu, Tartışma Metinleri, (2012) N. 6, s. 94-114.
• Eraydın, A. “Bölgesel Kalkınma Kavramı, Kuram ve Politikalarında Yaşanan Değişimler”, Kentsel Ekonomik Araştırmalar Sempozyumu, Cilt -1, (2004) Ankara: DPT-PAÜ, s. 126-146.
• Eraydın, A. “Mekansal Süreçlere Toplu Bakış”, Derleyen: Ayda Eraydın, Değişen Mekan, Mekansal Süreçlere İlişkin Tartışma ve Araştırmalara Toplu Bakış, 1923-2003, (2006) Ankara: Dost Kitabevi, s. 25-67.
• Erçakar, M. E. “Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye Uygulaması”, Mevzuat Dergisi, (2010) Y: 13, S: 153.
• Ergun, T. “Bölgelerarası Dengesizliklerin Giderilmesinde Bölgesel Örgütlenmelerin Önemi: Tennessee Valley Authority”, Amme İdaresi Dergisi, (1993) C: 26, S: 1, s. 71-82.
• Eşiyok, B. A. “Bölgesel Kalkınma ve GAP”, Türk İdare Dergisi, (2009) Y: 81, S: 463-464, s. 103-130.
• Filiztekin, A. Türkiye’de Bölgesel Farklar ve Politikalar, (2008) İstanbul: TÜSİAD Yayınları.
• Frumkin, P. and Galaskiewicz, J. “Institutional Isomorphism and Public Sector Organizations”, Journal of Public Administration Research and Theory, (2004) V. 14, N. 3, p. 283-307.
• Gibbs, D. “Regional Development Agencies and Sustainable Development”, Regional Studies, (1998) V. 32, N. 4, p. 365-368.
• Göymen, K. “Türkiye’de Bölge Kavramı ve Politikaların Gelişimi”, AB ve Türkiye’de Bölgesel Yönetişim Uluslararası Konferansı, (2004) İstanbul: Pendik Belediyesi, s. 13-39.
• Gül, H. ve Özgür, H. “Ademi Merkeziyetçilik ve Merkezi Yönetim-Yerel Yönetim İlişkisi”, Editörler: M. Acar ve H. Özgür, Çağdaş Kamu Yönetimi -II Konular Kuramlar ve Kavramlar, (2004) Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, s. 161-204.
• Gül, Z. “Kamu Politikasında Kurumsallık (Institutionalism) Teorisi”, Editör: A. Kaptı, Kamu Politika Süreci: Teorik Perspektifler, (2011) Ankara: Seçkin, s. 71-84.
• Güler, Birgül A. “Sunuş”, Derleyen: M. Turan, Bölgesel Kalkınma Ajansları Nedir, Ne Değildir?, (2005) Ankara: YAYED adına Paragraf, s. 3-10.
• Güler, B. A. Ajanslar Üzerine: Merkezi Yatırım Destek Ajansı Işığında Bölgesel Kalkınma Ajansları, (2006) https://politics.ankara.edu.tr/bguler/pdf/kalkinmajansi_guler.pdf, 06.04.2012.
• Hasanoğlu, M. ve Aliyev, Z. “Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajansları”, Sayıştay Dergisi, (2006) S: 60, Ocak-Mart, s. 81-103.
• Haşar, Ç. “Yerel Kalkınma Kuruluşları (YKK’lar) ve Bölgesel Kalkınma Ajansları (BKA’lar)”, TEPAV / Bülten, (2008) S: 4, s. 4-7.
• Hughes, J. T. “The Role of Development Agencies in Regional Policy: An Academic and Practitioner Approach”, Urban Studies, (1998) V. 35, N. 4, p. 615-626.
• Jann, W. and Wegrich, K. “Theories of the Policy Cycle”, Editors: F. Fischer, G. J. Miller, M. S. Sidney, Handbook of Public Policy Analysis, Theory, Politics and Methods, Boca Raton, (2007) Florida: CRC Press, Taylor & Francis Group, p. 43-62.
• Kalkınma Bakanlığı Kalkınma Ajansları 2010 Yılı Faaliyet Raporu, (2011)Ankara: Kalkınma Bakanlığı, İzleme Değerlendirme ve Analiz Daire Başkanlığı.
• Kalkınma Bakanlığı 2014–2018 Onuncu Kalkınma Planı, (2013a) http://www.dap.gov.tr/yeniDosyalar/Kaynaklar/Onuncu_Kalkinma_Plani.pdf, 10.02.2016.
• Kalkınma Bakanlığı Kalkınma Ajansları Genel Faaliyet Raporu 2012, Ankara: Kalkınma Bakanlığı, İzleme Değerlendirme ve Analiz Daire Başkanlığı. (2013b) http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Yayinlar, 16.02.2016.
• Kalkınma Bakanlığı Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi 2014–2023, (2014) Ankara: Kalkınma Bakanlığı.
• Kaptı, A. (Editör) Kamu Politika Süreci: Teorik Perspektifler, (2011) Ankara: Seçkin.
• Kaptı, A. ve Alaç, A. E. “Kamu Politikalarının Uygulama Aşaması”, Editörler: M. Yıldız ve M. Z. Sobacı, Kamu Politikası: Kuram ve Uygulama, (2013) Ankara: Adres Yayınları, s. 228–243.
• Karabıçak, M. “Türkiye’de Ekonomik İstikrarsızlığın Tarihsel Gelişim Süreci”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (2000) C: 5, S: 2, s. 49–65.
• Karasu, K. “İngiltere’de Bölge Kalkınma Ajansları”, Derleyenler: M. Turan, Bölgesel Kalkınma Ajansları Nedir, Ne Değildir?, (2005) Ankara: YAYED adına Paragraf, s. 197-238.
• Kazgan, G. Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929–2001): “Ekonomik Politik” Açıdan Bir İrdeleme, (2005) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Kepenek, Y. ve Yentürk, N. Türkiye Ekonomisi, 6. Baskı, (2000) İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Koçberber, S. “Kalkınma Ajansları ve Sayıştay Denetimi”, Sayıştay Dergisi, (2006) S: 61, s. 37–55.
• Kulaç, O. ve Çalhan, S. “Bir Kamu Politikası Süreci Analizi: Milli Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurulu Yurtdışı Lisansüstü Bursları”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (2013) C: 5, S: 10, s. 205-225.
• Kutlu, Ö. “İdari Reform Transferi: Ülkelerin Birbirlerinden Kamu Politikaları Transfer Etmeleri ve Öğrenmeleri”, Editörler: A. Balcı, A. Nohutçu, N. K. Öztürk ve B. Öztürk, Kamu Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar, 2. Baskı, (2008)Ankara: Seçkin, s. 125–154.
• OECD Governing Regional Development Policy: The Use of Performance Indicators, Paris: OECD. http://www.oecd.org/publishing/corrigenda, (2009) 12.05.2012.
• Oskay, C. S. ve Kubar, Y. “Avrupa Birliğine Uyum Sürecinde Türkiye’de Bölgesel Kalkınmanın Finansmanında Kalkınma Ajansları”, Selçuk Üniversitesi Karaman İİBF Dergisi, Yerel Ekonomiler Özel Sayısı, (2007) s. 204–214.
• Övgün, B. “Bir Politika Transferi Örneği: Kalkınma Ajansları”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, (2007) C: 62, S: 3, s. 233–255.
• Özen, P. Bölgesel Kalkınma Ajansları, (2005) Ankara: TOBB-TEPAV, http://www.tepav.org.tr/upload/files/1271245092r8246.Bolgesel_Kalkinma_Ajanslari.pdf 06.04.2012.
• Özer, M. A. “Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Sosyal Ekonomik İşlevleri”, Kamu-İş Dergisi, (2012) C: 12, S: 2, s. 37–74.
• Özgür, H. ve Erdal, E. “Yerel ve Bölgesel Ekonomik Büyüme ve Gelişme Teorileri”, Editör: M. A. Çukurçayır, Küresel Sistemde Siyaset Yönetim Ekonomi, (2003) Konya: Çizgi Kitabevi, s. 325–369.
• Özgür, H. and Kulaç, O. "An Analysıs of the Studıes on Thınk Tanks Success and Rankıng", European Scientific Journal, (2015) V. 2, p. 73-90.
• Özmen, F. “AB Sürecinde Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Karşılaşabilecekleri Temel Sorunlar”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, (2008) C: 13, S: 3, s. 327–340.
• Rossiter, W., and Price, L. “Local Economic Strategy Development under Regional Development Agencies and Local Enterprise Partnerships: Applying the Lens of the Multiple Streams Framework”, Local Economy, (2013) V. 28, N. 7-8, p. 852-862.
• Sabatier, P. and Mazmanian, D. “The Implementation of Public Policy: A Framework of Analysis”, Public Studies Journal, (1980) V. 8, N. 4, p. 538-560.
• Savaş Yavuzçehre, P. ve Özgür, H. “İş Dünyası Sivil Toplum Kuruluşları ve Odaları İşbirliğine İl Temelli Bir Örnek Olarak Denizli Platformu”, The Journal of Academic Social Science Studies, (2016) V. 46, p. 209-220.
• Sayın, D. “Hizmette Yerellik ve Bölgeselcilik”, Derleyenler: M. Turan, Bölgesel Kalkınma Ajansları Nedir, Ne Değildir?, (2005) Ankara: YAYED adına Paragraf, s. 265-280.
• Shenhav, Y. A., and Kamens, D. H. “The Costs of Institutional Isomorphism: Science in Non-Western Countries”, Social Studies of Science, (1991) V. 21, N. 3, p. 527-545.
• Sidney, M. S. “Policy Formulation: Design and Tools”, Editors: F. Fischer, G. J. Miller, and M. S. Sidney, Handbook of Public Policy Analysis, Theory, Politics and Methods, Boca Raton, Florida: CRC Press, Taylor & Francis Group, (2007) p. 79-87.
• Sobacı, M. Z. İdari Reform ve Politika Transferi: Yeni Kamu İşletmeciliğinin Yayılışı, (2009) Ankara: Turhan Kitabevi.
• T.C. 58. Hükümet Acil Eylem Planı (AEP) http://ekutup.35dpt.gov.tr/plan/aep.pdf, (2003) 06.04.2012.
• T.C. 60. Hükümet Programı Eylem Planı http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/ep2008.pdf/, (2008) 06.02.2012.
• TMMOB http://www.tmmob.org.tr/resimler/ekler/56f391937dfd439_ek.pdf?tipi=15& turu=H&sube=0, (2012) 20.05.2012.
• Tuncel, C. O. ve Bakir, H. “Yenilik Temelli Bir Bölgesel Gelişme Sürecinde Kalkınma Ajanslarının Yeri”, İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, (2010) C: 1, N: 4, s. 19–41.
• Turan, M. “Bölgesel Kalkınma Programları”, Derleyenler: M. Turan, Bölgesel Kalkınma Ajansları Nedir, Ne Değildir?, (2005) Ankara: YAYED adına Paragraf, s. 159-180.
• Weible, C. M. “Introducing the Scope and Focus of Policy Process Research and Teory”, Edt: Sabatier, P. A. And Weible, C. M., Theories of the Policy Process, 3. Edition, Westview Press, Boulder, (2014) p. 3-21.
• Yıldız, M. ve Sobacı, M. Z. “Kamu Politikası ve Kamu Politikası Analizi; Genel Bir Çerçeve”, Editörler: M. Yıldız ve M. Z. Sobacı, Kamu Politikası: Kuram ve Uygulama, Ankara: Adres Yayınları, (2013) s. 16–42.
• Yılmaz, B. “Bölgesel Politikaların Tarihsel Gelişimi ve Yeni Bir Model Olarak Kalkınma Ajansları”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (Eski adı Akademik Fener), (2011) S. 15, s. 29-41.
• Resmi Gazete 1: http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/11/20081122.htm, 16.04.2012).