KADIN KOOPERATİFLERİNE BETİMSEL BİR YAKLAŞIM: ŞIRNAK KADIN ELİ ÜRETİM VE İŞLETME KOOPERATİFİ

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 226 - 245, 03.07.2024

Dicle Özcan Elçi

https://doi.org/10.52122/nisantasisbd.1450039

Öz

Kadın kooperatifleri son yıllarda kadının güçlenmesi, toplumsal cinsiyet eşitsizliği ile mücadele, kadın yoksulluğunu azaltma, sürdürülebilir kalkınma, kırsal ve yerel kalkınmaya bağlamında akademik çalışmaların ilgisini çekmektedir. Mevcut literatürde farklı disiplinler ekseninde yapılan akademik çalışmaların ortak sonuçlarından biri kooperatifçiliğin kadınlara istihdam yaratma, ev eksenli emeği ücretli emeğe dönüştürme, özgüven kazandırma, eğitim, bilinçlenme ve farkındalık kazandırma gibi kazanımlar sağladığıdır. Buna göre bu çalışmanın konusu Şırnak ili merkezinde faaliyet yürüten Şırnak Kadın Eli Üretim ve İşletme Kooperatifi’ne mensup kadınların kooperatifçilik deneyimleridir. Çalışmanın amacı, kooperatife üye ya da ortak olan kadınların kooperatifçiliğe dair deneyimlerinden yola çıkarak olumlu-olumsuz değişimler ve eğer varsa ekonomik, toplumsal, bireysel ve psikolojik kazanımlarını görünür kılmaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan fenomenolojik yaklaşım ve durum çalışması yaklaşımları bir arada kullanılmaktadır. Çalışmanın örneklemi kooperatife üye ya da ortak olan 7 kadından oluşmaktadır. Katılımcılarla yarı-yapılandırılmış soru formu aracılığıyla yüz yüze derinlemesine mülakatlar yapılmış olup, veriler tematik ve betimsel analiz tekniği ile yorumlanmıştır. Çalışmanın sonunda kooperatife dahil olmanın kadınlara ekonomik katkılardan çok sosyal ve bireysel katkılar sağladığı ve kooperatif faaliyetlerinin kapsayıcılığının ve etkisinin arttırılmasının gerektiği sonucuna varılmıştır. Şırnak’ı da içine alan TRC-3 Bölgesi’ne mensup diğer illerdeki kadın kooperatiflerine dair daha önce hiçbir akademik çalışmanın yapılmamış olması da bu çalışmayı önemli kılarak literatüre katkı yapacağı öngörülmektedir. Çalışma için gerekli etik kurul onayı alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

kadın kooperatifleri, toplumsal cinsiyet, kadının güçlenmesi, nitel araştırma

Etik Beyan

Bu çalışma bilimsel ve akademik etik kurullara uygun biçimde yürütülmüştür.

A DESCRIPTIVE APPROACH TO WOMEN'S COOPERATIVES: ŞIRNAK KADIN ELİ PRODUCTION AND BUSINESS COOPERATIVE

Öz

In recent years, women's cooperatives have attracted the attention of academic studies in the context of women's empowerment, combating gender inequality, reducing women's poverty, sustainable development, and rural and local development. One of the common results of academic studies conducted in different disciplines in the existing literature is that cooperatives provide women with gains such as creating employment, transforming home-based labor into wage labor, gaining self-confidence, education, awareness and awareness-raising. Accordingly, the subject of this study is the cooperative experiences of women belonging to the Şırnak Kadın Eli Production And Business Cooperative which operates in the center of Şırnak province. The aim of the study is to make visible the positive and negative changes and, if any, the economic, social, individual and psychological gains of women who are members or partners of the cooperative, based on their experiences with cooperatives. The study utilizes a combination of phenomenological and case study approaches, both of which are qualitative research methods. The sample consists of 7 women who are members or partners of the cooperative. Face-to-face in-depth interviews were conducted with the participants using a semi-structured questionnaire, and the data were interpreted using thematic and descriptive analysis techniques. At the end of the study, it was concluded that being part of a cooperative provides women with social and individual contributions rather than economic contributions and that the inclusiveness and impact of cooperative activities should be increased. Ethics committee approval was obtained for the study.

Anahtar Kelimeler

women's cooperatives, gender, women empoverment, qualitative research

Kaynakça

• Akgül, D. (2021). Kadının iş hayatına katılımında Bacıyan-Rum teşkilatı ve TOBB il kadın girişimciler kurullarının katkıları. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 5, Fütüvvet, Ahilik ve İktisadi Hayat Özel Sayısı, 114-131.
• Akgül, Ç. (2022). Sürdürülebilir ekolojik denge için modern ve geleneksel üretim yöntemlerinin entegrasyonunda kırsal kadının ve kadın kooperatiflerinin önemi: Afşar Balam Kadın Kooperatifi örneği. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 9(1), 57-71.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Boz, N., & İrmiş, A. (2023). Bir sosyal girişimcilik örneği olarak kadın kooperatifleri. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 58(3), 2088-2124.
• Creswell, J. (2018). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (Çev. M. Bütün, & S. B. Demir). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Çalışır, G., & Çakmak Kılıçaslan, E. (2017). Toplumsal cinsiyet bağlamında kadın girişimcilik: TEB KOBİ TV1. Aydın İktisat Fakültesi Dergisi, 2(1), 124-140.
• Çekmez, E., Yıldız, C., & Bütüner, S. Ö. (2012). Phenomenographic research method. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 6(2), 77-102.
• Değirmenci, S. (2023). Örgütlenme modeli olarak kadın kooperatifleri: Patriyarkal kapitalizmde başarı kriterlerinin eleştirisi. Fe Dergi, 15(1), 210-230.
• Demircan Yıldırım, P. (2020). Kırsal kalkınmada kadın kooperatiflerinin rolü: Ahatlı Kadın Kooperatifi örneği. ETÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 11, 159-170.
• Demirci Aksoy, A., & Günay, G. (2018). Türkiye’de kadın kooperatifçiliği. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 53(1), 77-90.
• Duguıd, F., Durutaş, G., & Wodzıckı, M. (2015). Türkiye’de kadın kooperatiflerinin mevcut durumu. Erişim adresi: https://www.aile.gov.tr/KSGM/PDF/Turkiyede_Kooperatifcilik_Kadin.pdf
• Kalfa Topateş, A., Topateş, H., & Kıdak, E. (2022). Güçlendirme ve toplumsal cinsiyet rolleri ikileminde kadın girişimciliği. Çalışma ve Toplum, 2(73), 1043-1074.
• Karakuş, G. (2022a). Kadın kooperatiflerinin kadınların güçlendirilmesi ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasındaki rolü. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(1), 247-259.
• Karakuş, G. (2022b). Kadın kooperatifçiliği ve Türkiye’de kadın kooperatifleri’ne genel bakış. In H. S. ETİ (Ed.), Ekonomi, Finans, İşletme ve Pazarlama Alanında Akademik Çalışmalar-I (ss. 101-113).
• Kazar, E. N. (2019). Parasal ve katılımcı yoksulluk yaklaşımları bağlamında kadın yoksulluğunu azaltmada kadın kooperatiflerinin rolünün değerlendirilmesi: İstanbul ve Bursa örneği. Turkish Studies, *(14)*6, 3287-3308.
• KEİG (Kadın Emeği, İstihdamı ve Girişimciliği). (2018). Kadın kooperatifleri kılavuzu. Erişim adresi: http://www.keig.org/wp-content/uploads/2018/11/kooperatif_kilavuz_keigWeb.pdf
• Kurtege Sefer, B. (2022). Tohum toplayan kadınlar söylemini yeniden düşünmek: Kadın kooperatifinde tohum toplamayı reddeden kadınlar ve kamu kurumlarının kadınlara yaklaşımı. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 25(3), 377-396.
• Kutay, T. (2022). Kırsal kalkınmada kadın kooperatiflerinin önemi: Türkiye özelinde bir değerlendirme. Politik Ekonomik Kuram, 6(1), 119-150.
• Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Serinikli, N. (2016). The importance of entrepreneurship in preventing the woman poverty: Woman cooperatives and micro credit applications. Balkan Social Sciences Journal, 598-609.
• Serinikli, N. (2019). Kırsal alandaki mikro kadın girişimcilerin kooperatifleşmeye karşı tutumları: Agro-turizm kadın kooperatifleri. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 14(1), 45-57.
• Şahankaya Adar, A., & Dedeoğlu, S. (2023). Türkiye’de kadın kooperatiflerinin kadınların güçlenmesine etkisi. Fe Dergi, 5(2), 8-49.
• Şahankaya Adar, A., Dedeoğlu, S., & Kurtuluş, G. (2023). Türkiye’de kadın kooperatifleri: Mevcut durum analizi, kadın güçlenmesi ve istihdam yaratma potansiyeli. Çalışma ve Toplum, 2(77), 1171-1208.
• Taş, Y. H., & Kazar, E. N. (2019). İstanbul’daki kadın kooperatiflerinin kadın yoksulluğuna etkisi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 1836-1863.
• Topaloğlu, E. Ö., & Topaloğlu, M. (2017). Türkiye’de kadın girişimci kooperatifleri: Bacıyan-I Meram örneği. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, Özel Sayı, 203-218.
• TÜİK. (2023). İstatistiklerle kadın, 2023. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2023-53675
• Yıldırımalp, S., İslamoğlu, E., & Ateş Torun, M. (2021). Kadın kooperatiflerinin ekonomik ve sosyal yaşamda rolü ve önemi: Antalya ili örneği. Uluslararası Sosyal Bilimlerde Yenilikçi Yaklaşımlar Dergisi, 5(3), 111-133.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim, 23(112), 7 – 17.