Mothers and Daughters: Analyzing the Film Zefir (Belma Baş, 2010) through Melanie Klein's Concept of Envy

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 1, 68 - 79, 30.06.2024

Ömer Eraslan

Öz

In the realm of psychoanalytic literature, the concept of envy was initially introduced by Sigmund Freud as a phenomenon intricately associated with sexual development. Specifically, within the context of the concept of penis envy, this phenomenon underwent comprehensive scrutiny and explanatory endeavors. In the 1920s, Karl Abraham brought forth this subject for consideration, subsequently prompting Melanie Klein to conduct a more profound investigation. As a result, envy evolved into a salient subject within the domain of psychoanalytic theory. In the interplay between cinema and psychoanalytic theories, it is evident that various psychoanalytic concepts, including envy, assume a significant role within the cinematic narrative. The intricacies of human psychology, encompassing the realm of human emotions, are regarded as a central thematic underpinning of cinematic discourse. Within the domain of New Turkish cinema, a particular predilection is discerned for narratives that prioritize the exploration of emotional themes. Notably, the emotion of envy has been underscored as a predominant motif, finding conspicuous representation in films such as 'Beş Vakit' (2006) and 'Hayat Var' (2008), directed by Reha Erdem, as well as 'Zefir' (2011), directed by Belma Baş. This study endeavors to conduct an exhaustive examination of the emotion of envy as experienced by the character Zefir, a persona grappling with intricate emotional conflicts and beset by the challenge of comprehending her emotional intricacies. It further seeks to delve into the nuanced genesis of this emotion and its subsequent manifestation in behavior. Drawing upon the theoretical framework articulated by Melanie Klein in her seminal work, 'Envy and Gratitude' (1957), this investigation aspires to dissect the very origins of the emotion of envy and scrutinize its profound influence on individual conduct. In this analytical exploration, we shall scrutinize the distinctive markers of envy and endeavor to interpret them within the context of Zefir's relationships, particularly her interactions with her mother and other family members. This study holds significance as it stands as one of the pioneering scholarly endeavors focusing on the portrayal of envy within the landscape of Turkish cinema, thus enriching the extant Turkish literature. By doing so, it facilitates a more comprehensive understanding of the intricate interplay between cinema and psychoanalysis within the context of Turkish cinematic expression.

Anahtar Kelimeler

Envy, Psychoanalysis, New Turkish Cinema, Mother-daughter relationship

Anneler ve Kızları: Melanie Klein'ın Haset Kavramı Üzerinden Zefir (Belma Baş, 2010) Filminin Çözümlenmesi

Öz

Psikanaliz literatürü içerisinde, haset kavramı ilk olarak Sigmund Freud tarafından cinsel gelişimle bağlantılı bir olgu olarak ele alınmıştır. Özellikle penis haseti kavramı bağlamında bu kavram incelenmiş ve açıklanmaya çalışılmıştır. 1920'lerde, Karl Abraham tarafından bu konu gündeme getirilmiş ve ardından Melanie Klein tarafından daha derinlemesine incelenerek psikanalitik kuram içerisinde önemli bir konu haline gelmiştir. Sinema ve psikanalitik teoriler arasındaki etkileşimde, haset gibi birçok psikanalitik kavramın sinema alanında önemli bir rol oynadığı gözlemlenmektedir. İnsan duyguları da dahil olmak üzere insan psikolojisi, sinemanın önemli bir konusu olarak kabul edilir. Yeni Türk sineması, duygusal temaları ön planda tutan bir anlayışa sahiptir ve bu bağlamda haset duygusu özellikle Reha Erdem'in yönettiği "Beş Vakit" (2006), "Hayat Var" (2008) ve Belma Baş tarafından yönetilen "Zefir" (2010) gibi filmlerde vurgulanmıştır. Bu çalışma, duygusal çatışmalarla mücadele eden ve duygusal deneyimlerini anlamlandırmakta güçlük çeken Zefir karakterinin yaşadığı haset duygusunu detaylı bir şekilde incelemeyi hedefler. Ayrıca, bu duygunun nasıl ortaya çıktığı ve davranışa yansıdığı konuları ele alır. Melanie Klein'in "Haset ve Şükran" (1957) adlı kitabında açıkladığı kuramsal perspektife dayanarak, çalışmada haset duygusunun kökeni ve bu duygunun bireyin davranışlarına etkisi analiz edilecektir. Zefir karakterinin annesi ve diğer aile üyeleri ile olan ilişkisi üzerinden haset duygusunun belirtileri araştırılıp yorumlanacaktır. Bu çalışmanın önemi, Türkçe literatürde Türk sineması ile ilgili haset konusunda yapılmış öncü çalışmalardan biri olmasıdır. Bu sayede sinema ve psikanaliz arasındaki bu önemli etkileşim Türk sineması bağlamında daha iyi anlaşılabilir.

Anahtar Kelimeler

haset, psikanaliz, yeni Türk sineması, anne-kız ilişkisi

Kaynakça

• Akbulut, H. (t.y.). Film Çözümlemeleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Arkonaç, O. (1999). Açıklamalı Psikiyatri Sözlüğü. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
• Baş, B. (Yönetmen). (2010). Zefir [Film]. Türkiye: Filmik Prodüksiyon.
• Blackman, J. (2014). Zihnin Kendini Koruma Yolları 101 Savunma. (2. Basım) (Ö. Karakaş, Çev.). Kocaeli: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları.
• Bingöl, C. (2006). Sinema ve Terapi “Venüs’ün Çiçek Sepeti”. İstanbul: Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Sinema-Televizyon Anasanat Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Elmacı, T. (2013). Gemide ve Bornova Bornova Filmleri Bağlamında Yeni Türk Sineması’nda Antikahramanın Yükselişi. Selçuk İletişim; 7(2), 168-181.
• Dorsay, A. (2020). Dünyaya Açılan Sinemamız ve Yeni Bir Kuşak Türk Sineması 2010-2020. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Klein, M. (2020). Haset ve Şükran. (6. Basım) (O. Koçak & Y. Erten, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Kristeva, J. (2015). Melanie Klein: Delilik yahut Acı ve Yaratıcı Olarak Ana Katli (Çev. Ayşegül Demir). İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Lechevalier, B. (2021). Çocuk ve Annebabanın Psikanalitik Tedavi Sürecinde Kıskançlık veya Haset. Psikanaliz Defterleri: Çocuk ve Ergen Çalışmaları Haset ve Kıskançlık, 7, 67-79.
• Marcelli, D. (2021). Çocuklarda Kıskançlık ve Haset: Söylence mi, Gerçek mi? Psikanaliz Defterleri: Çocuk ve Ergen Çalışmaları Haset ve Kıskançlık, 7, 49-66.
• Öztürk, O. (1985). Psikanaliz ve Psikoterapi. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Parman, T. (2021). Freud ve Lacan’da Kıskançlık ve Haset. Psikanaliz Defterleri: Çocuk ve Ergen Çalışmaları Haset ve Kıskançlık, 7, 27-47.
• Pösteki, N. (2005). Türk Sinemasına Yeni Bakış: Yönetmen Sineması. İstanbul: Es Yayınları.
• Pösteki, N. (2012). 1990 Sonrası Türk Sineması (1990-2011) (3. Basım). Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Rycroft, C. (1989). Psikanaliz Sözlüğü (M. Sağman Kayatekin, Çev.). İstanbul: Ara Yayıncılık.
• Segal, H. (2023). Melanie Klein’ın Çalışmasına Giriş (M. Tanık Sivri, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Sevinç, Z. (2014). 2000 Sonrası Yeni Türk Sineması Üzerine Yapısal bir İnceleme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi; 40, 97- 118.
• Şahin, A. (2021). Baba›nın Hasedi. Psikanaliz Defterleri: Çocuk ve Ergen Çalışmaları Haset ve Kıskançlık, 7, 81-91.
• Uğur, U. (2017). Yeni Türk Sinemasında Üçleme Filmlerde Varoluşsal İzlekler. Akdeniz Sanat Dergisi, 10(20), 65-81.
• Uğurlu, E. G. (2016). Simgeler Aracılığı ile Film Anlamlandırma: Zefir. Serhat Serter (Ed.), Yeni Kadrajlar Türkiye’de Sinema içinde (s 39-56). Ankara: De Ki Basım Yayın