Press oriented general evaluation of women’s rights in the Tanzimat and Constitutional period

Yıl 2020, Sayı: 5, 225 - 234, 30.12.2020

Filiz Gülsevin Ersöz

Öz

Along with the Ottoman Tanzimat and Constitutional Monarchy, it started to take innovative steps in various fields. The innovation movement that started in the military field was felt in other areas of society such as education, language, culture, family life and women's rights. The steps taken regarding women are among the striking and discussed innovation movements of this period. Although the Tanzimat and Constitutional Monarchy did not bring clear solutions and radical changes to women's problems and women's social lives, they opened the concepts of women's freedom and women's rights to discussion, provided ideas on these issues and took serious steps in women's education. They raised issues such as negative discrimination against women, women's freedom of education, imprisonment of women, and rules on women's clothing. Tanzimat and constitutionalism have been a great hope for women. This period enabled the woman to make her voice heard in the press. Tanzimat has taken society to another dimension when it is considered in terms of understanding the importance of innovation, education and science, taking initiatives for their development and choosing the way to legitimize and strengthen all these with a written document. The industrialization efforts both revealed the necessity of this transformation and prepared a social ground for this transformation. Likewise, the Constitutional Monarchy affected the understanding of society as a process that reminded the people to be represented in the administration. This study mainly focused on the press focus on the regulations regarding women's rights after two developments such as the Tanzimat and Constitutional Monarchy, which were a turning point in the history of Ottoman innovation. In this study, which was prepared by examining sample articles published in the press of the period, studies investigating the period, and books on innovation, a general evaluation of the developments regarding women's rights was made.

Anahtar Kelimeler

Woman rights, renewal, legitimacy, tanzimat, feminism

Tanzimat ve Meşrutiyet döneminde kadın haklarına ilişkin basın odaklı genel değerlendirme

Öz

Osmanlı Tanzimat ve Meşrutiyet ile birlikte çeşitli alanlarda yenileşme adımları atmaya başlamıştır. Askeri alanda başlayan yenileşme hareketi eğitim, dil, kültür, aile hayatı ve kadın hakları gibi toplumun diğer alanlarında hissedilmiştir. Kadınlara ilişkin atılan adımlar ise bu dönemin dikkat çeken, tartışılan yenileşme hareketlerindendir. Tanzimat ve Meşrutiyet kadın sorunları ve kadınların sosyal yaşamlarıyla ilgili net çözümler, köklü değişiklikler getirmese de kadın özgürlüğü, kadın hakları ile ilgili kavramları tartışmaya açmış, bu konularda fikir üretilmesini sağlamış ve kadınların eğitimi konusunda ciddi adımlar atmıştır. Kadınlara uygulanan negatif ayrımcılık, kadının eğitim özgürlüğü, kadının tutsak edilmesi, kadınların kıyafetleriyle ilgili kurallar gibi konuları gündeme getirmişlerdir. Tanzimat ve meşrutiyet kadınlar için büyük bir umut olmuştur. Bu dönem, kadının basında sesini duyurmasını sağlamıştır. Tanzimat yenileşmenin, eğitimin, bilimin önemini anlama, bunların gelişimi için girişimlerde bulunma ve tüm bunları yazılı bir belge ile meşrulaştırma ve kuvvetlendirme yolunu seçme açısından düşünüldüğünde toplumu başka bir boyuta ulaştırmıştır. Sanayileşme çabaları da bu dönüşümün gerekliliğini hem ortaya koymuş hem de bu dönüşüm için toplumsal bir zemin hazırlamıştır. Aynı şekilde Meşrutiyet de yönetimde halkın temsil edilmesi gerektiğini hatırlatan bir süreç olarak toplum anlayışını etkilemiştir. Bu çalışma Tanzimat ve Meşrutiyet gibi Osmanlı yenileşme tarihinde dönüm noktası olan iki gelişme sonrası kadın haklarına ilişkin düzenlemeleri ağırlıklı olarak basın odağında ele almıştır. Dönemin basın organlarında çıkan örnek makaleler, dönemi araştıran çalışmalar, yenileşme ile ilgili yazılan kitaplar incelenerek hazırlanan bu çalışmada kadın haklarına ilişkin gelişmelerin genel bir değerlendirmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

kadın hakları, yenileşme, meşrutiyet, feminizm, tanzimat

Kaynakça

• Abadan, N. ( 1979). Türk Toplumunda Kadın. T. Sosyal Bilimler Derneği Yayınları.
• Ahmad, F. ( 1995). Modern Türkiye’nin Oluşumu ( Y. Alogan, Çev.). Kaynak Kayınları
• Altındal, M. ( 1994). Osmanlı’da Kadın. Altın Kitaplar.
• Aydın, H. (2009). Kadın (1908–1909): Selanik'te Yayınlanan İlk Kadın Dergisi Üzerine Bir İnceleme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi • 22 / 2009, 147-156
• Berkes, N. ( 2002). Türkiye’de Çağdaşlaşma. Yapı Kredi Kültür Yayınları
• Caporal, B. ( 1982) Kemalizm ve Kemalizm Sonrasında Türk Kadını. ( E. Eyüpoğlu, Çev.). İş Bankası Yayınları
• Demir, N. Ö. (1999). II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Feminizmi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 16(2)
• Demirdirek, A. ( 1993). Osmanlı Kadınlarının Hayat Hakkı Arayışının Bir Hikâyesi. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları
• Dinçtürk, C. ( 1990). Kadın Haklarının Gelişimi. Bolu: Bolu Gazeteciler Cemiyeti Yayınları
• Goodwin, G.( 1998). Osmanlı Kadınının Özel Dünyası. ( S. Gül, Çev.). Sabah Kitapları
• Güçlü E.; Tunç, S. (2012). Osmanlı Basın Hayatında Kadınlar Dünyası Dergisi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 3(2), 155-176 Erişim Adresi ( 9 Eylül 2020) https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/254179
• Işık, Z. ( 2018). Osmanlı İmparatorluğu’nda Kamusal Alanda Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet Kimliğiyle Kadın (1839-1900): Çorum Şer’iyye Mahkemesi Örneği. Bilig Dergisi, 85, 25-56. Erişim adresi ( 9 Eylül 2020) https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/635805
• İnan, A. (1982). Tarih Boyunca Türk Kadınının Hak ve Görevleri. M.E.B Yayınları
• Işın, E. (2018). Tanzimat Ailesi ve Modern Adab-ı Muaşeret. H. İnalcık & M. Seyitdanlıoğlu (Ed.), Tanzimat Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu ( s.557-575) içinde. Türkiye İş Bankası Yayınları
• Karaca, Ş. (2010). Şemsettin Sami ve Kadınlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(13), s. 136-146. Erişim adresi ( 8 Eylül 2020): http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt3/sayi13kadinsayisipdf/karaca_sahika.pdf
• Kaya, G. ( 2010). Kadın Derneklerinin Kadın Siyasal Yaşama Etkisi, KA-DER Örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kadir Has Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• Koç, H. (2019). Hanımlara Mahsus Gazete’deki Hikâyeler ve Temaşa Fikri, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt: 59, 2, 333-361
• Koçer, H. A. ( 1981). Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu. İstanbul: MEB Yayınları.
• Kurnaz, Ş. ( 2015). Yenileşme Sürecinde Türk Kadını 1839-1923. Ankara: Ötüken Neşriyat
• Nuri, C.( 2002). Türk Devrimi İnsanlık Tarihinde Türk Devriminin Yeri ( Ö. Ozankaya, Çev.) Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
• Özkul, S., Baysal H. ( 2017). Son Dönem Osmanlı Kadın Yükseköğretiminde Girişimcilik Kodları: Dârülmuallimât, İnas Dârülfünûnu ve Ticâret Mekteb-i Âlîsi. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Ağustos 2017, Sayı: 41, ss. 1-20.
• Şeyda, A. ( 2006) Kadın Eğitimi Bağlamında Hanımlara Mahsus Gazete. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı 29 Prof. Dr. Zeki Başar Özel Sayısı
• Taşkıran, T. ( 1973). Cumhuriyet’in 50. Yılında Türk Kadın Hakları. Ankara: Başbakanlık Basımevi
• Tuğlacı, P. ( 1984). Osmanlı Dönemi’nde İstanbul Kadınları, İstanbul: Cem Yayınları
• Yürüt, B. ( 2017). Tanzimat Sonrası Osmanlı Kadın Hareketi ve Hukuki Talepleri. TBB Dergisi, Özel Sayı, sf. 366-396
• Zorba, H. A. ( 2018). Muhadderât ve Etfâle Mahsus Bir Osmanlı Dergisi: Âyîne, Folklor/Edebiyat, cilt:24, sayı:95 155-170 Erişim adresi ( 11 Eylül 2020) : https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/541694Zurcher, E. (1996). Modern Türkiye’nin Tarihi ( Y. Gönen,Çev.). İstanbul: İletişim