Ortadoğu Jeopolitiğinde Kültürel Yansımalar: Kültürel Miras Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 81 - 110, 26.12.2020

Senem Atvur

Öz

Tarımın geliştiği, yerleşik hayatın başladığı, yazının ve sanatın şekillendiği, Akdeniz Havzası’nın doğusunda kalan ve Bereketli Hilal olarak anılan topraklar bugün Ortadoğu olarak adlandırılmaktadır. “Ortadoğu” kavramı, 20. yüzyıl başlarında, emperyalist politikaların yaygınlaştığı dönemde kullanılmaya başlamıştır. Ortadoğu kavramının kullanımının yaygınlık kazanması, bölgenin Batı merkezli bakış açısıyla tanımlanması sonucunu da beraberinde getirmiştir. Bu durum Ortadoğu kültürlerinin Batılı tanımlar üzerinden yorumlanması ve bölgede kültürel hegemonyanın inşasında rol oynamıştır. Batı’nın yarattığı Ortadoğulu stereotipinin bölge içinde de kabulü, bölgenin kültürel çeşitliliğini tektipleştirici bir etki yaratmış; bu durum Ortadoğu coğrafyasında, uluslararası sistemin güçlü aktörlerinin etki alanlarını genişletmesini sağlamıştır. Bu çalışma Ortadoğu olarak adlandırılan coğrafyanın insanlık tarihinde üstlendiği rol ile sahip olduğu kültürel birikimin önemine odaklanmaktadır. Çalışmada uluslararası aktörlerin bölgeye ilişkin jeopolitik çıkarlarının kırılması yönünde Ortadoğu’nun kültürel geçmişi ile barışması ve ortak kültürel miras üzerine inşa edilen yeni bir Ortadoğu imgesinin gerekliliğine vurgu yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ortadoğu, Jeopolitik, Kültürel Miras, Kimlik

The Cultural Reflections on the Middle Eastern Geopolitics: An Assessment on the Cultural Heritage

Öz

The territory known as the Fertile Crescent is located at the eastern part of the Mediterranean Basin. This region, where the agriculture was developed, the first human settlements started, arts and culture were shaped, is now called the Middle East. The concept of the “Middle East” had started to be used at the beginning of the 20th century, when imperialist politics had spread worldwide. Due to the common use of the Middle East concept, the region was defined with a Western-centric perspective. This identification has played an essential role in the interpretation of Middle Eastern with Western concepts and on the construction of the cultural hegemony in the region. The stereotypes created by the West and adopted by the regional actors have caused homogenisation of the cultural diversity in the Middle East. Hence, the powerful actors of the international system could expand their zone of influence in the region. This study focuses on the importance of the area called the Middle East in the history of humanity and on the cultural heritage of this region. It is argued that to break the geopolitical interests of great actors in the region; the Middle East should reconcile with its cultural history and a new image of the Middle East based on common cultural heritage.

Anahtar Kelimeler

Geopolitics, Cultural Heritage, The Middle East, Identity

Kaynakça

• Acar, N. (2013). Petrolün Stratejik Önemi ve Mezopotamya Petrol Kaynaklarının Paylaşımında Calouste Sarkis Gülbenkyan’ın Rolü (1890-1928). Journal of Academic Social Science Studies, 6(4), 1-32.
• Aktaş Polat, S., Polat, S. (2016). Oryantalist İmgelemde Turizm Söylemi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(1), 257-268.
• Alvaredo, F., Chancel, L., Piketty, T., Saez, E., Zucman, G. (2018). World Inequality Report 2018. Erişim: https://wir2018.wid.world/files/download/wir2018-full-report-english.pdf.
• Arı, T. (2007). Geçmişten Günümüze Ortadoğu (3. Baskı). İstanbul: Alfa.
• Bilgin, P. (2004). Whose “Middle East”? Geopolitical Inventions and Practices of Security. International Relations, 18(1), 25-41.
• Boniface, P. (2011). La Géopolitique. Les relations internationele. Eyrolles: Paris.
• Breasted, J.H. (1935). Ancient Times. A History of the Early World (2. Baskı). Boston: Ginn and Company.
• Capdepuy, V. (2008). Proche ou Moyen-Orient? Géohistoire de la Notion de Middle East. L’Espace géographique. 37(3), 225-238.
• Chirol, V. (1903). The Middle Eastern Question or Some Political Problems of Indian Defence. Londra: John Murray.
• Collector and Philanthropist (2018). Calouste Gulbekian Foundation. Erişim: https://gulbenkian.pt/en/the-foundation/calouste-sarkis-gulbenkian/collector-and-philanthropist/.
• Çabuk, M. (2019). İngiliz Belgelerin Göre İngiltere’nin Ortadoğu’daki İstihbarat Merkezi: Arap Büro (1916-1920). Belgi, 17(1), 1130-1147.
• Çırakman, A. (2002). Oryantalizmin Varsayımsal Temelleri: Fikri Sabit İmgelem ve Düşünce Tarihi. Doğu Batı. Oryantalizm- I, 5(20), 181-197.
• Davison, R.H. (1960). Where is the Middle East?. Foreign Affairs, 38(4), 665-675.
• Diakov, V. ve Kovalev, S. (2017). İlkçağ Tarihi Cilt 1 (4. Baskı). İstanbul: Yordam.
• Dosdoğru, B. (2018). Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsü 1938-1953 (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• Esin, U. (1993). 19. Yüzyıl Sonlarında Heinrich Schliemann’ın Troya Kazıları ve Osmanlılar’la İlişkileri. Zeynep Rona (Ed.), Osman Hamdi Bey ve Dönemi içinde (s. 179-191). İstanbul: Tarih Vakfı.
• Flint, C. ve Taylor, P.J. (2018). Political Geography. World Economy, Nation-State and Locality (7. Baskı). New York: Routledge.
• Goldschmidt Jr., A. (2013). The Historical Context. Jillian Schwedler (Ed.), Understanding the Contemporary Middle East içinde (s. 41-88). Boulder: Lynne Rienner.
• Goldschmidt Jr., A. ve Davidson, L. (2008). Kısa Ortadoğu Tarihi. İstanbul: Doruk.
• Gordon, T.E. (1900). The Problem of the Middle East. The Nineteenth Century. Monthly Review. 47, 413-424.
• Hardy, S. (2017). Curbing the spoils of war. The UNESCO Courrier, Ekim-Aralık(3), 12-16.
• Kaya, Y. (2017). Oryantalizm- Postkolonyalizm ve Sanat. İdil, 6(30), 647-665.
• Khatib, H. (2014). "Oil and natural gas prospects: Middle East and North Africa." Energy Policy, 64(2014), 71-77.
• Kinninmont, J. (2015). Future Trends in the Gulf. London: Chatham House.
• Koppes, C.R. (1976). Captain Mahan, General Gordon and the Origins of the Term “Middle East”. Middle Eastern Studies, 12(1), 95-98.
• Laqueur, W. (2003). A History of Zionism (2. Baskı). New York: Schoken Books.
• Lewis, B. (2005). Ortadoğu (2. Baskı). Ankara: Arkadaş.
• Lewis, B. (1982). The Question of Orientalism. The New York Review of Books. Erişim: https://www.amherst.edu/media/view/307584/original/The+Question+of+Orientalism+by+Bernard+Lewis+%7C+The+New+York+Review+of+Books.pdf.
• Luizi-Wilcox, I. (2020). 10 biggest Middle East Oil & Gas projects to watch in 2020. Erişim: https://www.fircroft.com/blogs/10-biggest-middle-east-oil-and-gas-projects-to-watch-in-2020-05019154549.
• Macfie, A.L. (2002). Oriantalism. London: Pearson.
• Mahan, A.T. (1902). The Persian Gulf and International Relations. The National Review. 40, 27-45.
• McNeill, W.H. (2007). Dünya Tarihi (12. Baskı). Ankara: İmge.
• Murray, T. (2001). Encyclopedia of Archeology. Santa Barbara: ABC-CLIO.
• Ó Tuathail, G. (1996). Critical Geopolitics. London: Routledge.
• Odell, P.R. (1968). The Significance of Oil. Journal of Contemporary History, 3(3), 93-110.
• Özdal, I. (2013). Oryantalizm, Görsel İzler ve Günümüz Fotoğraf Sanatı. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, 9, 61-73.
• Özdoğan, M. (2006). Arkeolojinin Politikası ve Politik Bir Araç Olarak Arkeoloji. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat.
• Paksoy, İ.G. (1993). Bazı Belgeler Işığında Osmanlı Devleti’nin Kültür Mirası Politikası Üzerine Düşünceler. Zeynep Rona (Ed.), Osman Hamdi Bey ve Dönemi içinde (s. 201-211). İstanbul: Tarih Vakfı.
• Papoli Yazdi, L. ve Massoudi, A. (2017). The Consumptive Ruins Archaeology of Consuming Past in the Middle East. Archaeologies: Journal of the World Archaeological Congress, 13(3), 435-459.
• Pauwels, A. (2016). ISIS and illicit trafficking in cultural property: Funding terrorism through art. Freedom from Fear, 11, 64-70.
• Radcliffe, D. (2019). Middle East tech: What does 2019 have in store?. Retrieved from https://www.zdnet.com/article/middle-east-tech-what-does-2019-have-in-store/.
• Sahheen, K. (2017). Isis destroys tetrapylon monument in Palmyra. The Guardian. Retriew from https://www.theguardian.com/world/2017/jan/20/isis-destroys-tetrapylon-monument-palmyra-syria.
• Said, E. (1999). Şarkiyatçılık. Batı’nın Şark Anlayışları. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Sheriden, L. P. (2006). Islamophobia Pre– and Post–September 11th, 2001, Journal of Interpersonal Violence, 21(3), 317-336.
• Youkhanna, D.G. (2010). Learning from the Iraq Museum. American Journal of Archaelogy Online Museum Review, 114(4), 1-9. Erişim: https://www.ajaonline.org/sites/default/files/AJA1144_Youkhanna.pdf.