Vegêrana Kesê Duyem di Edebiyata Kurdî de

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 12, 55 - 70, 01.12.2019

Ümran Altınkılıç

Öz

• Vegêrana kesê duyem ew vegêran e ku vegêrek tê de ji bo amajekirina lehengekî çîrokê an ji bo muxetabekî grîmanekirî cînaveke xîtabkirinê an raweyeke hestbarî/mercî bi kar tîne. Vegêrana kesê duyem li gor modên din yên vegêranê ji bo vegêrannasan dereng bûye cihê pûtepêdanê. Lê piştî ku bûye jî, ji ber karîgeriyen xwe yên retorîk û gotarî, bûye cihêxebatên gelekî balkêş û berfireh û ji ber ku berevajî modên din ên vegêranê ew ne li ser tewereya vegêr, li ser tewereya bervegêr tê pênasekirin paradîgmayên berdest ên vegêrannasiyê problematîze kirine. Ev xebat sê roman û sê çîrokên kurdî yên bi vegêrana kesê duyem nivîsandî vedikole. Roman Segwer (Reyîn) a Mihemed Mukrî, Tu ya Mehmed Uzun û Maria melekek bû ya Firat Cewerî ne. Çîrok jî “Şîzofren” û “Navnîşaneke Nû” yên Ferhad Pîrbal û “Kî” ya Burhan Tek in. Ji bo famkirina vê moda vegêranê di berhemên kurdî  de, hem ji çemkên vegêrannasiya binyatger û hem ji çemkên teoriya retorîk a vegêranê sûd hatiye wergirtin. Ev xebat pênaseya vegêrana kesê duyem nîqaş dike û paşxaneyeke teorîk pêşkêş dike; di ser berhemên kurdî re têkiliya vegêrana kesê duyem bi vegêrana kesê yekem û vegêrana kesê sêyem re vedikole; hewl dide sedema bikaranîna vê vegêranê fam bike û têkiliya wê ya bi derûna lehengan re rave bike; û li ser bikaranîna vegêrana kesê duyem a bi armancên azmûnî, postmodernîst hûr dibe.
  

Anahtar Kelimeler

Vegêrana Kesê Duyem, Edebiyata Kurdî, Mihemed Mukrî, Mehmet Uzun, Fırat Cewerî, Ferhad Pîrbal, Burhan Tek

Kaynakça

• Booth, Wayne C. (2010 [1961]): Kurmacanın Retoriği. Wer. Bülent O. Doğan. İstanbul: Metis Yayınları.Cewerî, Firat. (2013). Maria melekek bû. İstanbul: Weşanên AVA.Chatman, Seymour. (2008). Öykü ve Söylem: Filmde ve Kurmacada Anlatı Yapısı. Wer. Özgür Yaren. Ankara: De Ki Basım Yayın.DelConte, Matt. (2003). “Why You Can't Speak: Second-Person Narration, Voice, and a New Model for Understanding Narrative”. Style, Vol. 37, No. 2, r. 204-19.Dervişcemaloğlu, Bahar. (2014). Anlatıbilime Giriş. İstanbul: Dergah Yayınları.Fludernik, Monika. (1993). “Second Person Fiction: Narrative You As Addressee And/Or Protagonist”. Arbeiten aus Anglistik und Amerikanistik 18, r. 217-47.Fludernik, Monika. (1994a). “Introduction: Second-person narrative and related issues”. Style, Vol. 28, No. 3, r. 281-311.Fludernik, Monika. (1994b). “Second-Person Narrative: A Bibliography”. Style, Vol. 28, No. 4, r. 525-548.Fludernik, Monika. (2009). An Introduction to Narratology. Wer. Patricia Häusler-Greenfield and Monika Fludernik. Rouletge.Genette, Gérard (2011). Anlatının Söylemi, Yöntem Hakkında Bir Deneme. Wer. Ferit Burak Aydar. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.James, Phelan. (1994). "Self-Help for Narratee and Narrative Audience: How “I”—and “You”?—Read “How””. Style, Vol. 28, No. 3, r. 350-365.Kacandes, Irene. (1994). “Narrative Apostrophe: Reading, Rhetoric, Resistance in Michel Butor's "La modification" and Julio Cortázar's "Graffiti"”. Style, Vol. 28, No. 3, r. 329-49.Margolin, Uri. “Narrator”. The Living Handbook of Narratology. Ed. Peterr Hühn, John Pier, Wolf Schmid, Jan Christop Meister. Hamburg University. http://www.lhn.uni-hamburg.de/article/narrator, 20.11.2018.Morisette, Bruce. (1965). “Narrative "You" in Contemporary Literature”, Comparative Literature Studies. Vol. 2, No. 1, r.1-24.Mukrî, Mihemed. (2015). Segwer (Reyîn). Wer. Besam Mistefa. Stembol: Avesta.Pîrbal, Ferhad. (2001). Çolistan. İstanbul: Avesta.Richardson, Brian. (1991). “The Poetics and Politics of Second Person Narrative”. Genre. Vol. 24. r.309-30.Rimmon-Kenan, Shlomit. (2005). Narrative Fiction: Contemporary Poetics. Ç. 2., Rouletge, Taylor & Francis e-Library.Schmid, Wolf. “Narratee”. The Living Handbook of Narratology, Ed. Peterr Hühn, John Pier, Wolf Schmid, Jan Christop Meister. Hamburg University. http://www.lhn.uni-hamburg.de/article/narratee, 20.11.2018.Stanzel, Franz K. (1997 [1964]). Roman Biçimleri. Wer. Fatih Tepebaşılı. Konya: Çizgi Kitabevi.Tek, Burhan. (2018). Dûpişk, Stembol: Avesta.Uzun, Mehmed. (2005). Tu. İstanbul: İthaki.