Li Gorî Çar Epîzotan Berawirdkirina Çar Varyantên Destana Zembîlfiroş

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 13, 33 - 53, 30.06.2020

Leyla Kaplan

Öz

Di nav xebatên kurdî de her çiqas li ser Destana Zembîlfiroş gelek xebat hatibin
kirin jî li ser epîzotên destanê zêde nehatiye sekinandin û di vê mijarê de valahiyek
heye. Di vê xebatê de me xwest ku ev valahî bê tijîkirin û Destana Zembîlfiroş ji aliyê
epîzotan ve bê nirxandin. Bi rêya vê xebatê çar epîzotên di Destana Zembîlfiroşê
de li gorî çar vanyantên destanê hatine berawirdkirin. Epîzotên hatine hilbijartin:
mekan û statuya civakî ya lehengan, hevdîtina ewil a lehengan, gihiştina lehengan
û mirina wan. Varyant ji van pirtûkan hatine hilbijartin: Feqiyê Teyran ya Xalid
Sadinî, Zargotina Kurda I ya Ordîxanê Celîl û Celîlê Celîl, Zembîlfiroşa A. Gernas
û Folklora Kurmanca ya Heciyê Cindî û Emînê Evdal. Di van her çar varyantan de
wek epîzoteke hevpar dikare bê gotin ku Xatûn bi tu awayî nagêhije armanca xwe;
lê li aliyê din navên Zembîlfiroş û Xatûnê, mîrzadebûna Zembîlfiroşî, mirina lehengan
bi rengên ciyawaz xuya dikin.

Anahtar Kelimeler

Destan, Destana Zembîlfiroş, Epizot, Çar, Varyant

The Comparison of Four Variants of The Zembilfirosh Epic in Terms of Four Episodes

Öz

Among the Kurdish Works, although a lot f work has been done on the Epic of
Zembîlfiroş, the episodes of the epic have not been stopped much and there is a
gap in this regard. In this study we wanted to fill this gap and evaluate the Epic
of Zembîlfiroş by the episodes. Through this work the four episodes in the Epik of
Zembîlfiroş have been compared according to the four variants of the epic. Selected
episodes: place and social status of the heroes, come together of the heroes and their death. Variants have been selected from these boks: Feqiyê Teyran by Xalid Sadinî,
Zargotina Kurda I by Ordîxanê Celîl û Celîlê Celîl, Zembîlfiroş by A. Gernas and
Folklora Kurmanca by Heciyê Cindî and Emînê Evdal. In all four of these variants
as a common episode it can be said that the Xatûn in no way achieves her goal; but
on the other hand the names of Zembîlfiroş and Xatûn, the lordship of Zembîlfiroş,
the dead of the heroes appear in different colors.

Anahtar Kelimeler

Epic, Epic of Zembîlfiroş, Episode, Variant

Kaynakça

• Abdulrazaq, J. N. (2017). Feqiyê Teyran’ın ve Mradxanê Bayezidî’nin Zembilfroş Destanlarında Edebi Sanatlar. (teza masterê)
• Attı, H. (2013). Lêkolîneke Folklorî Li Ser Destana Mem û Zînê (teza masterê)
• Ay, Y. B (2015). Türk Halk Hikayelerinde Aşk Motifi. (teza masterê)
• Baba, M. O. (2007). Halk Edebiyatı Terimler Sözlüğü. İstanbul: Heyamola
• Boratav, P. N. (1988). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi
• Celîl, C. Celîl, O. (2013). Zargotina Kurda I, Amed: Aram
• Cindî, H. Evdal, E. (2008). Folklora Kurmanca. Stenbol: Avesta
• Elçin, Ş. (1986). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları
• Erşahin, İ. (2011). Halk Kültürü ve Edebiyat Sözlüğü. İstanbul: Ötüken
• Gernas, A. (1995). Zembîlfiroş, Stockholm: Weşanên Roja Nû
• Güzel, A., Torun, A. (2008). Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Akçağ
• Kaplan, M. (1979). Oğuz Kağan Destanı. İstanbul: Dergâh
• Keskin, N. (2019). Folklor û Edebiyata Gelêrî. Stembol: Avesta
• Kunos, İ. (1978). Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser
• Ong, W. J. (2003). Sözlü ve Yazılı Kültür (wer. S. P. Banon). İstanbul: Metis
• Sadinî, M. X. (2011). Feqiyê Teyran Jiyan, Berhem û Helbestên Wî, Stenbol: Nûbihar
• Samur, A. (2012). Destana Zembîlfiroş û Gulxatûnê. (teza masterê)
• Türkmen, F (1974). Aşık Garip Hikayesi Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma. Ankara: Akçağ
• Yıldırım, K., Pertev, R., Aslan, M. ((2013). Ji Destpêkê Heta Niha Folklora Kurdî, İstanbul: Mardin Artuklu Üniversitesi Türkiye’de Yaşayan Diller Enstitüsü Yayınları
• Yılmaz, İ. (2016). Vekolînek Li Ser Çîroka Zembîlfiroş (teza masterê)
• Zîlan, R., Roşan, S. (1996). Destanên Kurdî. Stenbol: Weqfa Kurdî ya Kulturî li Stockholmê