تتناول
هذه المقالة رحلة القاضي محب الدين الحموي المسماة (بوادي الدموع العندمية بوادي
الديار الرومية)، فقد قصد القاضي محب الدين الحموي عاصمة الدولة العثمانية إثر
عزله عن قضاء بلدة القدموس في سوريا للتظلم، وبقي في العاصمة ما يزيد عن سنة ونصف،
ومع وصل جوي زادة محمد أفندي إلى مقام قاضي العسكر أُعيد إلى القضاء فعاد إلى
بلده. لقد كتب القاضي محب الدين الحموي رحلته الرومية هذه وضمنها الأحداث التي جرت
له والقصائد والمراسلات التي كتبها في أثناء الرحلة. بعد التعريف بصاحب الرحلة
وأدب الرحلة في بداية العصر العثماني، درسنا هذه الرحلة التي تعتبر من النماذج
الأولى لأدب الرحلة العربي في العصر العثماني من حيث المضمون والشكل، مبينين سبب
قدومه إلى إسطنبول ومضمون الرحلة وأهميتها وأسلوب الكاتب فيها، فالرحلة إلى جانب تقديمها صورة عن وضع المؤسسة القضائية في الدولة العثمانية في تلك الفترة، تتضمن مشاهدات قاض تتعلق بأحداث مهمة من مثل: وفاة شيخ الإسلام أبي السعود
أفندي، ووفاة السلطان سليم الثاني، وجلوس ولي عهده مراد على عرش الدولة العثمانية. إن القصائد
والأشعار التي كتبها القاضي محب الدين إلى شيخ الإسلام وكل من معلول زادة وجوي
زادة وغيرهم من كبار رجال الدولة إضافة إلى الأشعار التي أرخ فيها الحوادث المهمة
في تلك الفترة تحتل مكانًا مهمًا في الرحلة.
محب الدين الحموي، أدب الرحلات، الدولة العثمانية، القضاء العثماني
This article deals with the riḥla (travelogue)
„Bi-wādī ad-dumūʿ al-ʿandamiyya bi-wādī ad-diyār ar-rūmiyya” by the Ottoman qāḍī
Muḥibb ad-Dīn al-Hamawī. The qāḍī wrote his riḥla in the Ottoman capital, where
he travelled to submit a complaint after being ousted from his post in the
Syrian city of al-Qadmūs. The book consists of the descriptions of his journey,
as well as the poems and letters he composed while traveling to Istanbul. It is
considered to be one of the first examples of a travelogue in the Ottoman era. After presenting the initial information about the author and
the riḥla literature at the beginning of the 16th century, the study
concentrates on the book itself. Its content and importance are explained, as
well as the circumstances in which it was written. „Bi-wādī ad-dumūʿ…” presents a picture of the judicial system in
the Ottoman Empire, as well as the Muḥibb ad-Dīn al-Hamawī’s observations on
the important events of his time such as death of the Šayẖ al-Islām Abī
as-Saʿūd Effendi and the sultan Salīm II, and the enthronement of the later’s
successor. The poems written by Muḥibb ad-Dīn al-Ḥamawī,
some of them dedicated to the greatest Ottoman statesmen and some others
describing historical events, occupy an important place in the riḥla.
Muḥibb ad-Dīn al-Ḥamawī riḥla the Ottoman judicial system the Ottoman Empire the Ottoman judicial system
Bu makalede Kadı Muhibbüddin el-Hamevî'nin
Bevâdi'd-Dumû'il-'Andemiyye Bivâdi'd-Diyâr'ir-Rûmiyye adlı seyahatnamesi ele
alınmıştır. 16. yüzyılda yaşayan Kadı Muhibbüddin el-Hamevî, Kadmus beldesinde
yaptığı kadılık görevinden alındıktan sonra azil kararına itiraz etmek üzere
Osmanlı payitahtı olan İstanbul'a gelmiştir. Kadı Muhibbüddin el-Hamevî,
İstanbul'da bir buçuk yıldan ziyade ikamet ettikten sonra Çivizâde Mehmet
Efendi'inin Anadolu Kazaskerlik makamına getirilmesiyle birlikte yeni bir görev
alarak memleketine dönmüştür. Kadı Muhibbüddin el-Hamevî, Bevâdi'd-Dumû'il-'Andemiyye
Bivâdi'd-Diyâr'ir-Rûmiyye adlı eserinde izlenimlerine ve yazdığı mektuplara yer
vermiştir. Bu çalışmada Kadı Muhibbüddin el-Hamevî hakkında bilgi verildikten
sonra Osmanlı döneminin ilk yıllarında yazılan Arapça seyahatnamelerden kısaca
söz edilmiş ve dönemin ilk seyahatname eserlerinden biri olan
Bevâdi'd-Dumû'il-'Andemiyye Bivâdi'd-Diyâr'ir-Rûmiyye adlı seyahatnamesi içerik
ve üslup açısından incelenmiş; eserin yazılma sebebi, konuları ve öneminden
bahsedilmiştir. Yazar, kadı olması sebebiyle seyahatnamesinde 16. yüzyılda
Osmanlı devletinin kadılık müessesesinden ve İstanbul'dayken meydana gelen
büyük hadislerden söz eder. Kadı Muhibbüddin el-Hamevî, izlenimlerini içeren
seyahatnamesinde Şeyhülislam Ebussuud Efendi'nin vefatı, II. Selim'in vefatı ve
oğlu Murat'ın tahta çıkışı gibi önemli hadiselerden bahseder. Divanı olmayan
Muhibbüddin el-Hamevî'nin Şeyhülislam Ebussuud Efendi, kazasker Ma'lulzâde,
kazasker Çivizâde Mehmet Efendi gibi devlet adamlarına yazdığı şiirler ile
önemli hadiseler için düşürdüğü tarihler eserde önemli bir yer alır.
Kadı Muhibbüddin el-Hamevî Seyahatnameler Osmanlı Devleti Kadılık Müessesesi
Birincil Dil | Arapça |
---|---|
Konular | Sanat ve Edebiyat |
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 29 Haziran 2019 |
Gönderilme Tarihi | 30 Ekim 2018 |
Kabul Tarihi | 27 Nisan 2019 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 19 Sayı: 48 |