VEFATININ 900. YILINDA İBNÜ’L-KATT‘ ES-SIKILLÎ VE ED-DÜRRETÜ’L-HATÎRE ADLI ESERİ

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 54, 245 - 268, 28.06.2022

İclal Arslan

https://doi.org/10.32330/nusha.997102

Öz

İbnü’l-Kattâ‘ es-Sıkıllî (ö. 515/1121), Arap dili ve edebiyatı alimi olmasının yanı sıra döneminin önde gelen tarihçi ve şairlerindendir. Müslümanların Bizanslılardan ele geçirdiği ilk ada toprak parçası olan Sicilya’da doğmuş ve yetişmiştir. Babası ve dedesi de birer dilbilimci ve şair oldukları için küçük yaştan itibaren iyi bir eğitim almış ve birçok eser telif etmiştir. Yazdığı eserler, onun ilmi birikimini gösterir. Makalenin inceleme konusu olan ed-Dürretü’l-hatîre adlı eseri, dönemin şiir özelliklerini yansıtması açısından günümüz literatürüne önemli katkı sağlamaktadır. Çünkü İbnü’l-Kattâ‘ eserinde döneminin şairlerini ve şiir anlayışlarını aktarmaktadır. Özellikle Sicilya’da yetişmiş şairleri ve onların şiirlerini bir dilbilimci ve şair olarak ele alıp tanıtır, bir tarih bilimci olarak da günümüze yansıtır. Nitekim bu eserin, Harîdetü’l-kasr gibi kendisinden sonraki eserlerde de açıkça etkisi görülmektedir. Mu‘cemu’l-udebâ’da bu eserin, biyografisiyle birlikte 170 şairi ve 20.000 beyiti içerdiği belirtilmektedir. Ancak İbnü’l-Kattâ‘ ile ilgili bilgi bulunan farklı eserlerden toparlanarak tahkik edilen mevcut ed-Dürretü’l-hatîre’de 106 şairin biyografisi ve yaklaşık 1791 beyit bulunmaktadır. Aradaki bu büyük fark, eserin tam olarak bize ulaşamamasının sebeplerini araştırmayı önemli kılmaktadır. Bu husus, makalenin diğer araştırma konusudur.

Anahtar Kelimeler

arap edebiyatı, İbnü’l-Kattâ’ es-Sıkıllî, Sicilya Şiir ve Şairleri, ed-Dürretü’l-hatîre

Ibn al-Qatta' as-Siqilli and His Work Titled al-Durra al-Khatîra on the 900th Anniversary of His Death

Öz

Ibnu'l-Qatta‘ al-Siqilli (d. 515/1121) is one of the leading historians and poets of his time as well as being a scholar of Arabic language and literature. He was born and raised in Sicily, which was the first piece of island land that the Muslims captured from the Byzantines. Since his father and grandfather were linguists and poets, he received a good education from a young age. He has written many works. These works are important in terms of showing his rich knowledge. Examining his work named al-Durra al-Khatîra, which is the subject of this article, will contribute in terms of reflecting the poetry accumulation of the period. Because Ibnu'l-Qatta‘ gives important information about the poets of the period and their understanding of poetry in his work. In particular, he introduces the poets who grew up in Sicily and their poems as a linguist and poet, and reflects them to the present day as a historian. Although it is stated in Mu'camu al-Udabâ that there are 20,000 couplets with the biographies of 170 Sicilian poets in this work, it has been determined that there are approximately 1791 couplets together with the biographies of 106 poets in al-Durra al-Khatîra, which has reached our time. This huge gap between them raises many questions. The effect of this work is clearly seen in later works such as Kharîdatu'l-Qasr. In this case, the reasons why the work could not reach us completely is another issue that this article discusses.

Anahtar Kelimeler

Arabic Literature, Ibn al-Qatta', Sicilian Poetry and Poets, al-Durra al-Khatîra

Kaynakça

• Abbas, İ. (1975). el-Arab fî Sıkılliyye. Beyrut: Dâru’s-Sekâfe.
• Akpınar, C. (1994). “Ebu’s-Salt ed-Dânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (X, s. 340-342) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Algül, H. (1997). “Hasan b. Ali el-Kelbî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (XVI, s. 287-288) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Altan, İ. (2002). “Kelbîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (XXV, s. 206-207) Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Amari, Micele. (1857). Biblioteca Arabo-Sicula. Leipzig. el-Mektebetü’l-Arabiyyetü’s-Sıkılliyye. Beyrut: Dâru Sâdır.
• el-Askalânî, İbn Hacer. (2002). Lisânü’l-mîzân. haz. Abdülfettah Ebû Gudde; yay. haz. Salman Abdülfettah Ebû Gudde. Beyrut: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye.
• Azimli, M. (2009). “Sicilya’daki İslam Medeniyeti’nin Avrupa’ya Etkileri”, Marife. yıl 9, sayı 2, güz 2009, s. 63-82.
• Bağdatlı İsmail Paşa. Hediyyetü'l-arifin esmaü'l-müellifin ve asarü'l-musannifin. Müessetü’t-Târîhi’l-Arabî.
• İbn Cübeyr, Ebu’l-Hüseyin Muhammed. (1964). Rıhletu İbn Cübeyr. Beyrut: Dâru Sâdır.
• Carpentieri, N. (2018). “Adab as Social Currency The Survival of The Qaṣīda in Medieval Sicily”. Mediterranea. International journal for the transfer of knowledge. 3 (ss. 1–18).
• Cassarino, M. (2013), “Palermo experienced, Palermo imagined”, A Companion to Medieval Palermo. (ss. 89-132) Leiden: Brill.
• Erkoçoğlu, F. (2016). “Sicilya Notları”, İlahiyat Araştırmaları Dergisi. sayı 5, Haziran 2016, s. 99-119.
• Fîrûzâbâdî. (2000). el-Bulga fî terâcimi eimmeti’n-nahv ve’l-luga. thk. Muhammed el-Mısrî. Dımaşk: Dâru Sa’duddîn.
• Günel, F. (2000). “İbnü’l-Kattâ‘ es-Sıkıllî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (XXI, s. 105-106) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Hizmetli, M. (2018). İslam Tarihinin İlk Kaynakları. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• İbn Hallikân. Vefeyâtu’l-a’yân. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru Sâdır.
• İbnü’l-Kattâ‘ es-sSıkıllî. (1995). ed-Dürreti’l-hatîre fî şu’arâi’l-cezîre “Cezîretu Sıkılliyye”. thk. Beşir el-Bekkûş. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî.
• İbnü’l-Kıftî. (1986). İnbahü'r-ruvât ala enbahi'n-nühat. thk. Muhammed Ebu'l-Fazl İbrâhim. Kahire: Dârü'l-Fikri'l-Arabi; Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekafiyye.
• İhtiyâr, U. (2008). eş-Şi‘ru’l-‘Arabî fî cezîrat’i-Sıkılliyye İtticâhâtuhû ve hasâisuhu’l-fenniyye münzü’l-feth hattâ nihâyeti’l-vucûdi’l-‘Arabî fîhâ 212-647. Suriye: Menşûrâtu Vizârati’s-Sekâfiyye.
• İmâd el-İsfehânî. (1951). Haridetü'l-kasr ve ceridetü'l-asr: şuarai Mısr. nşr. Ahmed Emin, Şevki dayf, İhsan Abbas. Kahire: Lecnetü't-Te’lif ve't-Terceme ve’n-Neşr.
• İmâd el-İsfehânî. (1966). Haridetü’l-kasr ve ceridetü’l-asr: kısmu şuarai’l-Magrib. thk. Muhammed Merzuki, Muhammed el-Arusi el-Matvi, Cilani b. Hac Yahyâ. Tunus: ed-Darü't-Tunisiyye.
• Karaaslan, N. Ü. (1999). “İbn Cübeyr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (XIX, s. 400-402) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kâtip Çelebi. Keşfü’z-zünûn. tsh. M. Şerafettin Yaltkaya, Kilisli Rıfat Bilge. tkd. Şihabeddin Mar’aşî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Özaydın, A. (1988). “Ağlebîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (I, s. 475-478) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Rizzitano, U. (1975). Storia e Cultura Nella Sicilia Saracena. Palermo: S.F. Flaccovio.
• Sezgin, F. (1983). Târîhu’t-turâsi’l-‘Arabî (GAS): şi’r ile’l-havali sene 430 h: asru sadri’l-İslâm ve Beni Ümeyye ve’l-muhadramin. Trc. Mahmud Fehmi Hicâzî ve racea Arefe Mustafa, Saîd Abdurrahim. c. 2, III. Kısım. Riyad: Câmiatü’l-İmam Muhammed b. Suud el-İslâmiyye.
• Sezgin, F. (1983). Târîhü't-turâsi'l-Arabi (GAS) : şi’r ile’l-havali sene 430 h: asru’l-Abbasi (Mısır, el-Magrib, el-Endelüs), feharisu mücellidi’s-sani. Trc. Mahmud Fehmi Hicazi ve racea Arefe Mustafa, Saîd Abdurrahim. c. 2, IV. Kısım. Riyad: Câmiatü’l-İmam Muhammed b. Suud el-İslâmiyye.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî. (2013). Mir’âtu’z-zemân fî tevârîhi’l-a‘yân. thk. İbrahim ez-Zeybek. Dımaşk: er-Risâletü’l-Âlemiyye.
• es-Silefî, Ebû Tahir. (1993). Mu’cemu’s-sefer. thk. Abdullah Ömer el-Bârûdî, Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• es-Suyûtî. (1967). Hüsnü’l-muhâdara fî târihi Mısr ve’l-Kâhira. thk. Muhammed Ebu'l-Fazl İbrâhim. Kahire: Dâru İhyâi'l-Kütübi'l-Arabiyye.
• es-Suyûtî. (1965). Bugyetü’l-vu’ât fî tabâkâti’l-lugaviyyîn ve’n-nuhât. thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim. 1. bs. Matbaatu Îsâ el-Bâbi’l-Halebî ve Şurekâhu.
• Şakiroğlu, M. H. (2009). “Ağlebîler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (XXXVII, s. 138-139) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Toprak, M. F. (1999). “İbn Hamdîs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (XX, s. 20-21) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uslu, R. (1999). “İbn Sa’îd el-Mağribî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (XX, s. 302-305) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• el-Yâfiî, İbn Süleyman. (1997). Mir’âtü’l-cinân ve ‘abratü’l-yakzân. haz. Halil el-Mansûr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye.
• Yâkūt el-Hamevî. (1990). Mu‘cemu’l-buldân. thk. Ferîd Abdulaziz el-Cündî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• Yâkût el-Hamevî. (1993). Mu‘cemu’l-udebâ, thk. İhsân Abbâs. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî.
• Zehebi. (1984). Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb Arnaût. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.