A Glance at the Life and Works of Sadriddin Aini

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 58, 130 - 156, 30.06.2024

Çevirmen: Mehmet Ali Özkan

https://doi.org/10.32330/nusha.1461434

Öz

Sadriddin Aini (1256-1333 SH / 1878-1954 CE) is regarded as the pioneer of modern Persian-Tajik literature in the 20th century in Transoxiana. He was a critic, poet, writer, historian, and linguist, contributing significantly to each of these fields, and many of his works greatly influenced the literary, social, and cultural transformations of Transoxiana in the 20th century. Aini’s distinctive perspective found in many of his works is particularly defined by the specific interpretation of Russian Socialism. This article aims to answer many questions regarding the life and works of this great figure, his critical view of Iran, and his position within the Iranian literary community from a critical standpoint. The works of Sadriddin Aini, reflecting his ideas and thoughts, involve the turning point between freedom and loyalty, with the 1917 Russian October Revolution marking the beginning of this duality. Some of Aini's works such as "Yâddâşthâ" and "Cellâdân-ı Buhârâ" belong to his first intellectual style, while his novels, poems, and articles belong to his second intellectual style

Anahtar Kelimeler

Central Asia, Tajikistan, 20th century, Asia, Sadriddin Aini, Transoxiana

SADREDDİN AYNÎ’NİN HAYATI VE ESERLERİNE BİR BAKIŞ

Öz

Sadreddin Ayni (1256-1333 Ş / 1878-1954 M) 20. yüzyıl Maveraünnehri’nin modern Farsça-Tacikçe edebiyatının öncüsü olarak görülür. Eleştirmen, şair, yazar, tarihçi ve dilbilimci olup bu alanların her birinde eserler vermiş ve bunların çoğu 20. yüzyıl Maveraünnehri’nin; edebi, sosyal ve kültürel dönüşümlerine büyük katkı sağlamıştır. Ayni'nin eserlerinin çoğunda bulunan özel bakış açısı, Rus Sosyalizmi’nin spesifik tanımıyla anlam kazanır. Bu makale, eleştirel bir yaklaşımla, büyük insanın hayatı ve eserleri, onun İran'a eleştirel bakışı ve İran edebiyat camiası içindeki konumu ile ilgili birçok soruyu yanıtlamayı amaçlamaktadır. Sadreddin Ayni'nin fikirlerini ve düşüncelerini yansıtan eserleri, onun özgürlük ve bağlılık arasındaki dönüm noktasını tek bir yerde barındırır ve 1917 Rus Ekim Devrimi bu ikiliğin başlangıcıdır. Ayni’nin Yâddâşthâ ve Buhara Cellatları gibi bazı eserleri kendisinin birinci fikrî tarzına aitken; romanları, şiirleri ve makaleleri ikinci fikrî tarzına aittir.

Anahtar Kelimeler

Orta Asya, Tacikistan, Sadreddin Ayni, 20. yüzyıl, Maveraünnehir

Etik Beyan

Çalışmanın özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı beyan ederim.

Destekleyen Kurum

Türk Tarih Kurumu

نگاهی به زندگی و آثار صدرالدين عينی

Öz

Kaynakça

• İkrâmî, Celâleddin. (1928). “Nazarî be Numûne-i Edebiyât-i Tâcik”. Rehber-i Dâniş, ş 4.,
• Emîr Âlim Hân. (1373). Hâtırehâ-yı Emîr Âlim Hân (Târîh-i Hüzni’l-Milel-i Buhârâ), Mukaddime ve Tovzihât-i Ahrâr Muhtârov. Tahran: Merkez-i Mütalaât-ı İrânî.
• Bečka, Jiří. (1372). Edebiyât-ı Fârsî der Tâcîkistân, tercüme-i Mahmûd İbâdiyân ve Said İbânjâd Hicrândost. Tahran: Merkez-i Mütalaât u Tahkikât-ı Ferhengî-i Beynelmilelî.
• Braginsky, I. S. (1968). Hayât u İcâdiyât-ı Sadreddin Aynî. Duşenbe: İrfan. (Serilik).
• Tabrov, Sâhib. (1954). Sadreddin Aynî Bunyânguzâr-i Edebiyât-ı Şûravî-yi Tâcîk. İstalinâbâd. (Serilik).
• Hüseynîpûr, Mesûd; Hemedânî, Âzitâ. (1391). “Evvel Hîş Devvom Derviş: Negâhî-yi Dîger be Sadreddin Aynî”. Buhârâ. Tâcîkistân. ş. 88. Hikmet, Ali Asgar. (1357). “Yâdî ez Aynî”. Yağmâ. s. 31. Murdâd. ş. 5.
• Hodâyâr, İbrahim. (1382). “Bîdilgerâyi der Muhît-i Edebî-yi Mâverâünnehr”. Kitâb-ı Mâh-ı Edebiyât, ş. 6. Mihr. ş. 12.
• Hodâyâr, İbrâhîm. (1383). “Sadreddin Aynî ve Bîdil-i Dihlevî”. Pejuheşhâ-yi Edebî. Pâyiz. ş. 5.
• “Dâstânnevîsî der Edebiyât-ı Tâcîk”. Simurg (Vijenâme-i Dâstân-ı Tâcik). s. 1, ş. 3-4. Bahâr, 1374 Ş.
• Hodâyâr, İbrâhîm. (1384). Garîbehâ-yi Âşinâ. Tahran. Müessese-i Mütalaât-ı Millî.
• R.M. (1928). “Yekomîn Kıssa-i İnkılâbî-yi Tâcîk: Âdine”. Rehber-i Dâniş. ş. 6.
• Seyidzâde, Nârmuhammed. (1377). “Seyr-i Negâriş-i Târîh-i Edebiyât der Tâcîkistân”, Şi’r, s. 6, ş. 23. tâbistân.
• Seyfullahov, Atâhân. (1373). “Sadreddin Aynî”. Simurg. s. 1, ş. 3-4.
• Seyfullahov, Atâhân. (1978). Mekteb-i Aynî. Duşenbe. (Serilik).
• Şekûrzâde, Mirza. (1373). Tâcîkistân der Mesîr-i Târîh. Tahran: Elhüdâ.
• Şekûrzâde, Mirza. (1380). Tâcîkistân, Âryâyihâ ve Felât-i İrân. Tahran: Surûş.
• Şekûrî, Muhammedcân. (1373). “Roman ve Pâvest der Edebiyât-ı Halkhâ-yi Asya-yi Miyâne ve Kazakistan”. Simurg. s. 1, ş. 3-4.
• Şekûrî, Muhammedcân. (1376). “Seyr-i Edebî-i Sadreddin Aynî ve Merhalehâ-yi ân”. Nâme-i Ferhengistân. s. 3, ş. 3.
• Şekûrî, Muhammedcân. (1382). Costârhâ. be-Kuşeş-i Mes'ûd Emîrşâhî. Tahran: Âsâtir.
• Şekûrî, Muhammedcân. (1384). Sernevişt-i Farsî-yi Tâcikî-yi Ferârûd der Sidde-yi Bist Milâdî. Duşenbe: Deushtej.
• Şekûrî, Muhammedcân. (1956). Hususiyethâ-yi Gâyavî ve Bediî-yi Yâddâşthâ-yi Sadreddin Aynî. Duşenbe. (Serilik).
• Şekûrî, Muhammedcân. (1978). Sadreddin Aynî. Duşenbe: İrfan.
• Şefiî Kedkenî, Muhammedrıza. (1366). Şair-i Âyinehâ. Tahran: Âgeh.
• Azizkalov, I. (1988). Dâiretü’l-Meârif-i Edebiyât ve Sanat-ı Tâcîk. 2 C. Duşenbe. (Serilik).
• Aynî, Sadreddin. (1924). “Derbâre-i Zebân-ı Edebî”. Âvâz-ı Tâcîk. ş. 2, 4 September.
• Aynî, Sadreddin. (1925). Numune-i Edebiyât-ı Tâcîk, Semerkand: Neşriyât-ı Merkez-i Halk-ı Cemâhîr-i Şûravî.
• Aynî, Sadreddin. (1928 A). “Der Etrâf-ı Zebân-ı Farsî ve Tâcikî”. Rehber-i Dâniş. ş. 4-5.
• Aynî, Sadreddin. (1928 B). “Zebân-ı Tâcîkî”. Rehber-i Dâniş, Neşriyât-i Devletî-yi Tâcîkistân.
• Aynî, Sadreddin. (1995). Merg-i Sûdhâr. bâ mukaddime-i Hasan Cevâdî ve makale-i Jiří Bečka. Maryland: Kitab Cihân.
• Aynî, Sadreddin. (1362). Yâddâşthâ, be kûşeş-i Saîdî Sircânî, Tahran: Âgâh.
• Aynî, Sadreddin. (1372). “Revâbıt-ı Muâsır-ı Tâcîkistân bâ Dîger Kişverhâ-yi Pârsî Zebân”. Âşinâ. s. 2, ş. 10.
• Aynî, Sadreddin. (1381). Târîh-i İnkılâb-ı Fikrî der Buhârâ. bâ mukaddime-i Kemaleddin Aynî. Tahran: Elhüdâ.
• Aynî, Kemaleddin. (1978). Kârnâme-i Üstâd Sadreddin Aynî. zîr nazar-ı Muhammed Âsımî. Duşenbe: İrfân. “Kâlhoz ve Sâvhoz ve Tefâvut-i Miyân-i Ânhâ”. Peyâm-ı Nevîn. Dovre-i 10, Şehriver - Mihr. ş. 11, Ş 1353.
• Komissarov, D. (1353). “Mütalaa-yi Mirâs-i Edebî-yi Aynî”. Peyâm-ı Nevîn, Dovre-i 10. ş. 9. Ferverdin ve Urdibehişt.
• Lisân, Hüseyin. (1372). “Fârsî-yi Derî der Ân Sûy-i Merzhâ”. Âşinâ. s. 2, ş. 10.
• Müselmâniyân Kubâdyânî, Rahîm. (1383). Siterehâ-yi Pamir. Tahran: Elhüdâ.
• Muîn, Muhammed. (1362). Ferheng-i Muîn. C 6, Tahran: Emîrkebîr.
• Mîrabbâs. (1929). “Şâire Mahsatî, ez Şehr-i Hocend yâ ez Vilâyet-i Gence?”. Rehber-i Dâniş. ş. 4.
• Nâtil Hânleri, Perviz. (1323). “Yek Nevîsende-i Tâcîk”. Sohen. ş. 8.