TÜRKİYE’DE KENT PLANLAMADA MEKANSAL STANDARTLAR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Cilt: 15 Sayı: 3, 96 - 110, 24.07.2020

Okan Murat Dede , Ahmet Şekeroğlu

Öz

20. yüzyılla birlikte hızla artan kentleşme, beraberinde birçok sorunu da ortaya çıkarmıştır. Bu sorunları azaltmak amacıyla ülkeler ekonomik ve toplumsal gelişmelere planlar aracılığıyla yön vermektedir. Mekânsal planlarda bu plan grubunun en önemli parçasını oluşturmaktadır. Mekânsal planlar ele alındığında, tarihsel süreç içerisinde planlarla ilgili yasal ve yönetsel çerçevenin sürekli değişim göstermesi ile birlikte plan kademeleri, hiyerarşi ve bu planları hazırlayıp onaylamakla görevli kurumların da değiştiği görülmektedir. Ayrıca yerel ve merkezi yönetimler açısından; sorumlu kurumların sayısının artması, süreçlerin karmaşıklığı ve uzaması, sorunsalları daha da arttırmaktadır. Merkezi ve yerel yönetim yasalarındaki düzenlemeler, planlama sistemindeki değişimler, özel planlama bölgelerinin ortaya çıkışı, imar kanunu dışında da parçalı bir mevzuatın ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu çalışmada Türkiye'deki planlama sistemi; cumhuriyetin kurulmasından 1985 yılına kadar devam eden ve içerisinde 6785 sayılı imar kanunu da barındıran 1923-1985 arası, 1985 yılında yürürlüğe giren 3194 sayılı imar kanunuyla birlikte mekânsal planlama sürecinin başladığı 1985-2011 arası ve 2011 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın kurulmasıyla planlama yetki ve kademelenmelerinin değişiklik gösterdiği 2011 ve sonrası olmak üzere farklı evrelerde ele alınmıştır. Bu dönemler kapsamında planlar üzerindeki vesayet yetkisi ve mekânsal standartların planlara yansıması ana temayı oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Planlama Süreci, Mekansal Standartlar, Merkezi ve Yerel Yönetim, Mevzuat, İmar Kanunu

Kaynakça

• Sönmez, F.N., (2017). Planlamada Yeni Yasal Düzenlemeler. (Der.: S.S. Özdemir, Ö.Ö. Sarı ve N. Uzun), Kent Planlama İçinde (ss. 643-665). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Keleş, R., (2000). Kent ve Çevre Değerleri Bağlamında Kamu Yararı Kavramı, içinde Mekân Planlama ve Yargı Denetimi, ss. 1-14, (Der.: M. Ersoy ve Ç. Keskinok). Ankara: Yargı Yayınevi.
• Keleş, R., (1997) Kentleşme Politikası (4. Baskı), Ankara: İmge Kitabevi.
• Çamur, K.C., (2005). Yeni Liberalizm ve Küreselleşme: Kent Planlamanın Değişen İçeriği. (Der: T.Çalgüner), Şehircilik Çalışmaları içinde (ss. 59-84). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Newman, P. and Thornley, A., (1996). Urban Planning in Europe: International Competition, National Systems, and Planning Projects. USA and Canada: Routledge.
• Özlüer, I.Ö., (2015). Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği Işığında İmar Planlarında Yetki Sorunu. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 64(2):435-457.
• Keskin, E., Keleş, R. ve Aliefendioğlu, Y., (2019). Planlamada Karşılaşılan Sorunlar Açısından Türkiye ve İngiltere Örneğinin Karşılaştırılması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (60):100-112.
• Levent, T. ve Levent, Y.S., (2011). Küreselleşme, Mekânsal Planlama Yaklaşımlarındaki Değişme ve Kamu Yararı, Toplum ve Demokrasi, 5(11-Ocak-Haziran):52-74.
• Ataöv, A., (2007). Planlamada Sosyal Bilimcinin Değişen Rolü: Toplumdan Biri Olmak, METU JFA, 24(1):139-152.
• Innes, J., (1996). Planning Through Consensus Building, Journal of the American Planning Association, 62(4):460-472.
• Ç.Ş.B., (2017). Kentsel Mekânsal Standartların Geliştirilmesi, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yayını, Yayına Hazırlayan: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi: İstanbul.
• Ç.Ş.B., (2020). 3194 Sayılı İmar Kanunu, Erişim tarihi:12.01.2020.
• Ç.Ş.B., (2020). Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği, Erişim Tarihi:12.01.2020.
• Ç.Ş.B., (2020). Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği, Erişim Tarihi:12.01.2020.
• MEB, (2015)MEB Eğitim Yapıları Tasarım Standartları Kılavuzu.
• Sağlık Bakanlığı, (2010). Türkiye Sağlık Yapıları Tasarım Standartları Kılavuzu.
• Ersoy, M., (2015). Kentsel Planlamada Standartlar. İstanbul: Ninova Yayıncılık.
• Bademli, R., (2002). Koruma Politikaları ve Fiziksel Planlama Oturumu, 1968’den 21. Yüzyıla Ulusal Fiziki Planlama Semineri, TMMOB Mimarlar Odası, Ankara, ss:105-113.