Yetişkinlerde Beslenme Okuryazarlığın Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutumlar ve Beden Kütle İndeksi İle İlişkisi

Yıl 2021, Cilt: 16 Sayı: 1, 1 - 18, 21.01.2021

Aliye Özenoğlu , Beyza Gün Büşra Karadeniz Fatma Koç , Vildan Bilgin , Zehra Bembeyaz Büşra Selma Saha

Öz

Bu çalışmada yetişkinlerde beslenme okuryazarlığı düzeyini tespit etmek ve bunun, sağlıklı beslenmeye ilişkin tutumlar ve Beden Kütle İndeksi (BKİ) ile ilişkisinin araştırılması amaçlanmıştır. Kesitsel ve tanımlayıcı nitelikte olan bu çalışmaya Türkiye’de yaşayan 20-65 yaş arası 750 gönüllü dahil edilmiştir. Veri toplama aracı olarak; Sosyodemografik bilgi formu, Yetişkinlerde Beslenme Okuryazarlığı Değerlendirme Aracı (YBOYDA) ve Sağlıklı Beslenmeye ilişkin Tutum Ölçeği (SBİTÖ) kullanılmıştır. Katılımcıların ortalama yaşı 27.10±8.70 yıl ve BKİ 23.45±4.59 kg/m2 olup erkeklerin BKİ, kadınların değerinden daha yüksektir (sırasıyla; 26.11±3.80 kg/m2 ve 22.67±4.52 kg/m2). Katılımcıların %67.3’ünün yüksek derecede sağlıklı beslenmeye ilişkin tutuma sahip oldukları ve beslenme okuryazarlığı yönünden %83.7’sinin yeterli düzeyde, %16,3’sinin sınırda beslenme okuryazarlığının olduğu bulunmuştur. Zayıf ve ideal kilolu bireylerin okuryazarlık düzeyleri daha yüksektir. Beslenme okuryazarlığının sağlıklı beslenme tutumu ve BKİ’ni olumlu yönde etkilediği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Beslenme Okuryazarlığı, Beslenme Bilgisi, Beslenme Eğitimi, Beden Kütle İndeksi, Sağlıklı Beslenme

Destekleyen Kurum

Yoktur

Proje Numarası

Yoktur

Teşekkür

Yoktur

Kaynakça

• Özenoğlu, A., (2016). Sağlıklı Beslenme İlkeleri. Beslenmenin Esasları ve Sağlığın Korunmasında Beslenme (İçinde). Özenoğlu, A. (Ed). Ankara: Hatiboğlu Yayınları, Baskı:1, ss:45-51.
• Baysal, A., (2012). Beslenme. Ankara: Hatiboğlu Yayınevi, Baskı:9, ss:9-18.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, (2016). Türkiye Beslenme Rehberi-TÜBER 2015, T.C. Sağlık Bakanlığı, Yayın No: 1031, Ankara.
• Carbone, E.T. ve Zollner, J.M., (2012). Nutrition and Health Literacy: a Systematic Review to Inform Nutrition Research and Practice. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 112(2):254-265.
• Bounds, W., Connell, C., Crook, L., Yadrick, K., and Zollner, J., (2009). Nutrition Literacy Status and Preferred Nutrition Communication Channels Among Adults in the Lower Mississippi Delta. Prev Chronic Dis, 6(4):128.
• Duman, E., (2017). İlköğretim 7.-8. Sınıfların Beslenme Durumları, Antropometrik Ölçümleri ile Akademik Başarılarının İlişkilendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale: Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Anabilim Dalı. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tez. Erişim: Mart 18, 2020.
• Gibbs, H. and Chapman-Novakofski, K., (2012). Exploring Nutrition Literacy: Attention to Assessment and the Skills Clients Need. Health, 4(3):120-124.
• Cesur, B., Koçoğlu, G., and Sümer H., (2015). Evaluation Instrument of Nutrition Literacy on Adults (EINLA): The Study of Validity And Reliability. Integr Food Nutr Metab, 2(3):174-177.
• Cicioğlu, H.İ. ve Tekkurşun-Demir, G., (2019). Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutum Ölçeği (SBİTÖ): Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 4(2):256-274. doi:10.31680/gaunjss.559462.
• Kulak, E., Berber, B., Temel, H., Kutluay, S.N., Yıldırım, M., Dedeoğlu, F.N., Çifçili S. ve Save, D., (2019). Aile Hekimliğine Başvuran Bireylerde Tip 2 Diyabet Risk Düzeyinin Belirlenmesi. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 23(1):20-30. DOI:10.15511/tahd.19.00120.
• Luckhaupt, S.E., Cohen, M.A., Li, J., and Calvert, G.M., (2014). Prevalence of Obesity Among U.S. Workers and Associations with Occupational Factors. Am J Prev Med, 46(3):237-248.
• Lee, J.Y., Lee, Y., Kim, H., Myonn, J., and Kang, M., (2020). Trends in Obesity Prevalence by Occupation Based on Korean NationalHealth and Nutrition Examination Survey from 1998 to 2015. Safety and Heath Work, 11:97-102.
• Barlin, H. and Mercan, M.A., (2016). Occupation and Obesity: Effect of Working Hours on Obesity by Occupation Groups. Applied Economics and Finance, 3(2):179-185.
• Gans, K.M., Salkeld, J., Risica, P.M., Lenz, E., Burton, D., Mello, J., and Bell, J.P., (2015). Occupation is related to Weight and Lifestyle Factors among Employees at Worksites Involved in a Weight Gain Prevention Study. J Occup Environ Med. 57(10):e114–e120. doi:10.1097/JOM.0000000000000543.
• Sehit, K., Anul, N., Batar, N., Cin, P., and Ekici, G., (2019). Evaluation of Eating Behavior, Body Mass Index and Waist-hip Ratio of Kitchen Employees That Work in Shifts. Journal of Health and Life Science, 1(2):12-18.
• Bektaş, Y., Gültekin, T., Akın, G. ve Önal, S., (2014). Obezitenin Değerlendirilmesinde Beden Kütle İndeksi ve Biyoelektrik Empedans Metotlarının Etkinliğinin Karşılaştırılması, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Antropoloji, 28:67-86.
• Sopalı, T., (2019). Yetişkinlerde Beslenme Durum ve Alışkanlıkları, Antropometrik Ölçümleri ile Uyku Kalite İlişkisinin Belirlenmesi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi. Beslenme ve Diyetetik YL Tezi, 2019 Gaziantep, ss:1-123.
• Qureshi, S.A., Straiton, M., and Gele, A.A., (2020). Associations of Socio-demographic Factors with Adiposity Among Immigrants in Norway: a secondary data analysis. BMC Public Health. Cilt:20, ss:772. doi:10.1186/s12889-020-08918-9.
• 2020 Türkiye İnternet Kullanımı ve Sosyal Medya İstatistikleri https://dijilopedi.com/2020-turkiye-internet-kullanimi-ve-sosyal-medya-istatistikleri/ Erişim tarihi: 14.09.2020.
• Durak, H. ve Seferoğlu, S.S., (2016). Türkiye'de Sosyal Medya Okuryazarlığı ve Sosyal Ağ Kullanım Örüntülerinin İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(46):526-535.
• Uzun, R., (2019). Üniversite Öğrencilerinde Beslenme Okuryazarlığı Durumu ve Obezite ile İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Hemati, M., Akbartabar Toori, M., Shams, M., Behroozpour, A., and Rezaei, A., (2018). Measuring Nutritional Literacy in Elementary School Teachers in Yasuj: A Cross-Sectional Study. Armaghane Danesh Journal. 23(1):124-133.
• Coveney, J., Cox, D., and Hendrie, G., (2008). Exploring Nutrition Knowledge and the Demographic Variation in Knowledge Levels in an Australian Community Sample. Public Health Nutr, 11(12):1365-71.
• Henauv, S., Matthys, C., Pynaert, I., Verbeke, W., and Vriendt, T., (2009). Determinants of Nutritions Knowledge in Young and Middle-aged Belgian Women and the Association with Their Dietary Behaviour. Appetite, 52(3):788-92.
• Erçim, R.E. ve Pekcan, G., (2014). Genç Yetişkinlerin Beslenme Durumunun Sağlıklı Yeme İndeksi-2005 ile Değerlendirilmesi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 42(2):91-8.
• Akan, L.S., Asıl E., Çakıroğlu F.P., Haklı, G., Özçelik, A., Özdoğan, Y., Sürücüoğlu, M., Uçar, A., and Yılmaz, M., (2016). Nutritional Knowledge and Behaviour of Adults: Their Relations with Sociodemographic Factors. Pak J Nutr, 15(6):532-9.
• Michou, M., Panagiotakos, D.B., Lionis, C., and Costarelli, V., (2019). Socioeconomic Inequalities in relation to Health and Nutrition Literacy in Greece. Int. J. Food Sci. Nutr. 70(8):1007-1013. doi:10.1080/09637486.2019.1593951.
• Demirkıran, S., Doğan, H.G. ve Onurlubaş, E., (2015). Üniversite Öğrencilerinin Beslenme Alışkanlıkları. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 32(3):61-69.
• Gül, T., (2011). Sağlıklı Beslenme Kavramı ve Üniversite Öğrencilerinin Beslenme Alışkanlıklarına Yönelik Tutum ve Davranışları: Çukurova Üniversitesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mehri, A., Jafari, N., Akbarzadeh, I., Hadavand Siri, F., and Abbassgholizadeh, N., (2020). Students' Nutrition Literacy and the Existence of Health Care Providers in Iranian Schools. Journal of Research in Health Sciences, 20(2). https://doi.org/10.34172/jrhs.2020.11.
• Beyhun, E., Güraksın, A., Önal, S.G. ve Vançelik, S., (2007). Üniversite Öğrencilerinin Beslenme Bilgi ve Alışkanlıkları ile İlişkili Faktörler. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni,6(4):242-248.
• Güçer, E., Konaklıoğlu, E. ve Şanlıer N., (2009). Gençlerin Beslenme Bilgi Alışkanlık ve Davranışları ile Beden Kitle İndeksleri Arasındaki İlişki. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2):333-52.
• Çelik, S., (2017). Bir Tıp Fakültesi Öğrencilerinde Fiziksel Aktivite ve Beslenme Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi. Uzmanlık Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, 96.
• Murathan, F., (2013). Üniversite Öğrencilerinde Obezite Sıklığı, Fiziksel Aktivite Düzeyi ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının İncelenmesi. Doktora Tezi. Elazığ: Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 121.
• Mirmiran, P., Azadbakht, L. ve Azizi, F., (2007). Dietary Behaviour of Tehranian Adolescents Does Not Accord with Their Nutritional Knowledge. Public Health Nutrition, 10:897–901.
• Briggs, M., Cockburn, E., Fortune, A. ve Rumbold, P., (2014). Nutritional Knowledge of UK Coaches. Nutrients, 6(4):1442-53.
• Batmaz, H. ve Güneş, E., (2019). Yetişkinler için Beslenme Bilgi Düzeyi Ölçeği Geliştirilmesi ve Geçerlik-Güvenirlik Çalışması. 1.Uluslararası Aktif Yaşlanma ve Kuşaklar Arası Dayanışma Kongresi, İstanbul.
• Duralı, Ö., (2019). Yetişkin Kadın Bireylerde Beslenme Bilgi Düzeyinin ve Beslenme Durumunun Saptanması. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Mearns, G.J., Chepulis, L., Britnell, S., and Skinner, K., (2017). Health and Nutritional Literacy of New Zealand Nursing Students.Journal of Nursing Education, 56(1):43-48. DOI:10.3928/01484834-20161219-09.