“Âyânlar Çağı”nda Antalyalı Bir Hânedân: Tekelioğulları (1770-1814)

Yıl 2022, Cilt: 59 Sayı: 59, 117 - 156, 24.07.2022

Evren Dayar

https://doi.org/10.18589/oa.1145650

Öz

Bu makale, 18. yüzyılın ikinci yarısında Antalya ve çevresinde önemli bir güç odağı olarak ortaya çıkan Tekelioğullarını ele almaktadır. Makalede, Tekelioğullarının aile tarihinin dönüm noktaları, rekabet ettikleri güçlü ailelere rağmen nasıl iktidar oldukları, başkent ve bölgeleriyle ilişkileri, son olarak da isyanları incelenmektedir. Makalede ailenin sahip olduğu bölgesel iktidarın ardındaki iki nedene özellikle vurgu yapılmıştır. Bunlardan ilki, esasında Tekelioğullarının âyânlık vazifesinin bir sonu- cu olan yerel toplumun desteğiydi. Ailenin gücünü arttıran bir diğer neden ise 18. yüzyılın son dönemleri ile 19. yüzyılın başlarında imparatorluğun taşra ileri gelenle- riyle müzakere etmeyi esas alan siyasetiydi. Başkent açısından müzakere siyasetinin en önemli özelliği taşra ileri gelenlerini imparatorluğun yereldeki temsilcileri olarak kullanmak, aynı zamanda merkezi iktidar için alternatif bir güç odağı olmalarını engellemekti. Bu amaç doğrultusunda başkent sık sık müsaderelere başvurmuş, böy- lelikle hem yerel güç odakları arasında denge kurmayı hem de hazineye gelir sağlamayı başarmıştı. Tekelioğulları ise aileler arası çatışmaların sürekli olduğu bir coğrafyada, sahip olduğu ahali desteğiyle ve imparatorluğun bölgeyle ilişkilerini düzenleyen taşra siyasetinin sunduğu fırsatlardan yararlanarak yıllarca Antalya ve çevresini yönetmişti. Fakat ne aileye verilen ahali desteği mutlak bir sadakat anlamına geliyordu ne de başkentin taşra siyaseti değişmeden kalmıştı. Nitekim ailenin isyan ve tenkille so- nuçlanan akıbeti üzerinde, II. Mahmud dönemiyle birlikte imparatorluğun müzakere temelli taşra siyasetinin değişmesi etkili olmuştu.

Anahtar Kelimeler

Antalya, Tekelioğulları, isyan, II. Mahmud.

Kaynakça

• Ak, Mehmet: “Manavgat’ta Bir Âyân Ailesi Tugayoğulları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3/12 (2010), s. 27-36.
• Ak, Mehmet: Osmanlı Devletinde Bir Âyânlık Örneği Yılanlıoğulları, Antalya: Sahilkitap 2013.
• Ak, Mehmet: Teke Yörükleri (1800-1900), Ankara: TTK 2015.