The Importance of Zangids and Fatımids in The Military Organization of The Establishment Period of the Ayyubids

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 20 - 28, 26.06.2022

Mahmut Recep Keleş

https://doi.org/10.48120/oad.1109442

Cited By: 1

Öz

Ayyubids XII and XIII. the dominiance they had maintained for nearly a century in Egypt, especially in Yemen, Syria, al-Jazeera and Southheast Anatolia in the centuries changed the fate of the states that came after them in the middle east. Saladin, who is considered the founder of the Ayyubid state, took action to protect the legacy of Nur al-din Zangi, who trained him and gave him importent duties, and was able to achieve this to a great extent with the support of the Turkoman tribes and Kurdish tribes. After the death of his uncle Shirkuh, Saladin became the wizier of the Fatimid Caliph Adid Li-din allah and didnt officially put on end to the Fatimid state, despite the pressure they had created by Nur al-din Zangi and Abbasid caliph, until his death. Although he ended the Fatimid state with death of caliph Adid li-din allah, he didin’t completely abolish its administrative and military institutions. During the Saladin’s first three year term as Fatimid wizier, he continued to give duties to Fatimid bureaucrats who acted with him in the Ayyubid state he had established, and gave special importance to benefiting from their administrative experience. Saladin combined the Zangi state bureaucracy and military organization, where he was educated, with the Fatimid bureaucracy and military organization, and went for an original administrative-military structure, and the effect of this new structure was seen in all levels of the state, especially in the wars he waged against the Crusaders and the rebel groups.

Anahtar Kelimeler

Zangids, Ayyubids, Military Organization, Diwan al-Insha, Oghuz Turks.

Zengî ve Fâtımîlerin Eyyûbîlerin Kuruluş Devri Askerî Teşkilatlanmasındaki Yeri

Öz

Eyyûbîler’in XII ve XIII. yüzyıllarda Mısır başta olmak üzere Yemen, Suriye, el-Cezire ve Güneydoğu Anadolu’da bir asra yakın sürdürmüş oldukları hâkimiyet, Ortadoğu’da kendisinden sonra gelen devletlerin de kaderini değiştirmiştir. Eyyûbî Devleti’nin kurucusu sayılan Selâhaddîn-i Eyyûbî kendisini yetiştiren ve önemli görevler veren Nûreddin Zengî’nin vefatıyla birlikte onun mirasını korumak maksadıyla harekete geçmiş ve bunu başta kendi ailesinin tamamının yanında durması ve Türkmen boyları ve Kürt aşiretlerinin destekleriyle önemli ölçüde gerçekleştirebilmiştir. Selâhaddîn-i Eyyûbî amcası Şirkûh’un ölümünden sonra Fâtimî halifesi Âdıd Li-Dînillâh’ın veziri olmuş ve o vefat edene kadar başta Nûreddin Zengî ve Abbasi halifesi olmak üzere oluşturmuş oldukları baskıya rağmen Fâtımî devletine resmî olarak son vermemiştir. Halife Âdıd Li-Dinillâh’ın ölümüyle birlikte Fâtımî devletini nihayete erdirse de idarî ve askerî kurumlarını tamamen feshetmemiştir. Selâhaddîn-i Eyyûbî’nin Fâtimî veziri olarak görev yaptığı ilk üç yıllık döneminde kendisiyle birlikte hareket eden Fâtımî bürokratlara kurmuş olduğu Eyyûbî Devletinde de görevler vermeye devam etmiş ve onların idari tecrübelerinden istifade etmeye özel önem vermiştir. Selâhaddîn-i Eyyûbî kendisinin yetişmiş olduğu Zengî Devleti bürokrasisi ve askerî teşkilatını Fatîmî bürokrasisi ve askerî teşkilatıyla mezc ederek orijinal bir idarî-askerî yapılanma yoluna gitmiş olup özellikle Haçlı ve diğer isyancı gruplara yönelik yapmış olduğu savaşlarda bu yeni yapının etkisi müspet anlamda devletin tüm kademelerinde görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Zengîler, Eyyûbîler, Askerî teşkilat, Dîvân-ı İnşâ, Oğuzlar.

Kaynakça

• Alptekin, Coşkun; "Atabeg", DİA, IV, İstanbul 1991.
• Alptekin, Coşkun; “Musul Atabeğliği Zengîler”, Türklük Araştırmaları Dergisi, 3. S. 425. Ankara 1987.
• Alptekin, Coşkun; “Selçuklu Devleti'nin Askeri Teşkilatının Eyyûbî Devleti Askeri Teşkilatına Tesiri”, Ankara, 1990. - Belleten, LIV. cilt, 209.
• Ayalon, David; “Studies on the Structure of the Mamluk Army –I”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 15, No. 2 (1953), pp. 203-228, s. 223.
• Ayaz, Fatih Yahya; “Abbasiler’den Mısır’da Kurulan Hanedanlara Vezirlik Müessesesi”, İslam Araştırmaları Dergisi, 2012, sayı: 28, s. 139-140.
• Aynî, Bedreddîn; Mahmûd, Ikdu’l-Cumân fî Târîhi Ehli’z-Zaman el-Asru’l-Eyyûbî, Cilt I-II, tah. Mahmûd Rızık Mahmûd, Kahire 2010.
• Çelik, Aydın; “Selçuklu-Fâtımî Münasebetleri” Yeni Türkiye, XXII. cilt, 83. sayı [Ortadoğu Özel Sayısı-II], Ankara, 2016. s. 265-266.
• Dündar, Mahmut; Eyyûbîler Dönemi Dımaşk Medreseleri, İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi = Journal of Mesned Divinity Researches], 2018, cilt: IX, sayı: 1.
• Ebü’l-Fidâ, İmadüddin; el-Muhtasar fî âhbâri’l-beşer, thk. Muhammed Zeynuhum Muhammed Ezb-Yahya Seyid Hüseyin-Muhammed Fahri el-Vasif, Kahire t.y., III. El-Kalkaşandî, Ahmed b. Ali; Subhu’l A’şa fi Sınâatü’l İnşâ, Kahire, 1915. el-Ömeri, İbn Fazlullah; et-Ta'rif bi'l-mustalahi'ş-şerif, thk. Semîr Mahmûd Derubi, Kerek 1992. Şenterini, Ebü'l-Hasan Ali b. Bessam el-Endelüs İbn Bessam; ez-Zahire fî mehasini ehli'l-cezire, thk. İhsan Abbas, Beyrut 1979. Hamevî, Yakut; Mucemü’l-üdebâ, Beyrut (t.y)
• İbn Cevzî, Abdurrahman; El- Muntazam Fi Tarihi’l Ümem’de Selçuklular, (Çev. Ali Sevim), Ttk, Ankara, 2014.
• İbn Dokmak, Sârimüddîn; el-Cevherü's-semin fî siyeri'l-hulefa ve'l-müluk ve's-selatin, thk. Saîd Abdülfettah Aşur. -- Mekke [t.y.)
• İbn Haldûn, Abdurrahman; Târîh-i İbn Haldûn Dîvânu’l-Mubtedâ ve’l-Haber fî Târîhi’l-Arab ve’l-Berber ve Men Âsarahum min Zevî’s-Sultâni’l-Ekber, Cilt IV-V, tah. Halil Şihâde- Süheyl Zekkâr, Beyrut 2000.
• İbn Hallikân, Ebu’l-Abbas Şemseddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr; Vefeyâtü’l-Â’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zamân, tah. İhsan Abbas, Beyrut 2003.
• İbn Kadi Şuhbe, Ahmed; el-Kavakibü’d-Durriye fi’s-Sira en-Nuriye, Yayınlayan M. Zaid, Beyrut 1971.
• İbn Kesir, İmâdüddin; el-Bidâye ve’n-nihaye, thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki, Cize 1997
• İbn Munkız, Üsame b. Mürşid, Kitabü’l-İtibâr, thk. Phılıp Khurı Hitti, Beyrut 1981.
• İbn Nazîf, Ebü’l-fazâil; et-Târîhu’l-Mansûrî, nşr. Ebü’l-Îd Dûdû, Dımaşk 1981.
• İbn Şeddâd, Ali b. İbrâhim; el-A'lakü'l-hatire fî zikri ümerai'ş-Şam ve'l-cezire, thk. Yahyâ Zekeriyyâ Abbare, Dımaşk 1991.
• İbn Şeddad, Ali b. İbrâhim; en-Nevâdir (Sîret-i Selâhaddin), thk. Cemaleddin Şeyyâl, Mektebetü’l-hanci, Kahire 1994.
• İbn Vâsıl, Cemaleddîn Muhammed İbn Sâlim; Müferricü’l-kürûb, fi ahbâri Benî Eyyûb, Thk. Cemâleddin Şeyyâl (I-III, Kahire 1953-1960).
• İbnü’l-Adîm, Ömer b. Ahmed; Zübdetü’l Haleb Min Tarih-i Haleb, Beyrut 1996.
• İbnü’l-Esir, İzzeddin; Kâmil fi’t-tarih, thk. Halil Me’mun Şiha, Beyrut 2002.
• İbnü’l-Esir, İzzeddin; Târîhu’l-Bâhir fî’d- Devleti’l-Atabekiyye, thk. Abdulkadir Ahmed Tuleymat, Kahire 1963.
• İbnü’l-İbrî, Ebü’l-ferec; Tarîhu Muhtasari’d-Düvel, Dârü’r-Râid, Lübnân, 1994.
• İbnü’l-İmad, Ahmed b. Muhammed; Şezeratü’z-Zeheb fî ahbari men zeheb, thk. Abdülkadir Arnaut, Mahmûd Arnaut, Beyrut 1991.
• İbnü’l-Verdî, Zeyneddin; Târîhü İbni’l-Verdî, Beyrut 1996.
• İsfahânî, İmâdeddîn; el-Fethü’l-Kussî fi’l-Fethi’l-Kudsî, Kahire 2004.
• Keleş, Mahmut Recep; Eyyûbîler I, İstanbul 2021.
• Kıvâmüddîn Bündârî; Sene’l-Berkı’ş-Şâmî, Thk. Ramazan Şeşen, İstanbul 2004.
• Kök, Bahattin; “Mısır'ın Alınmasından Sonra Nuruddin Mahmut'la Selahuddin Eyyûbî Arasında Ortaya Çıkan Soğukluğun Sebepleri”, Belleten, Ağustos 1993, Cilt 57-Sayı 219.
• Kök, Bahattin; Nureddin Mahmud Bin Zengî ve İslâm Kurumları Tarihindeki Yeri, İstanbul 1992.
• Kuşcu, Ayşe Dudu; Eyyûbî Devleti Teşkilatı, Ankara 2013.
• Nüveyrî, Şıhâbeddîn Ahmed b. Abdulvehhâb; Nihâyetü’l-Ereb fî Funûni’l-Edeb, Cilt XXVIII, tah. Necîb Mustafa Fevvâz-Hikmet Kaşlî Fevvâz, Beyrut 2004.
• Oflaz, Abdülhalim; Nûreddîn Zengî'nin, Salâhaddîn Eyyûbî Eliyle Gerçekleşen Hayalleri, Journal of Islamicjerusalem Studies 18 (3), s. 32.
• Özdal, Ahmet N.; “Ayyârûn vs. Ahdâs vs. Ahilik -Üç Farklı Tip Mesleki Örgütlenmenin Karşılaştırılması”, IV. Uluslararası Ahilik Sempozyumu: XIII-XVI. Yüzyıllarda Ahilik, 27-29 Eylül 2018, Kırşehir
• Poole, Stanley Lane; Saladin and the Fall of the Kingdom of Jerusalem, Beyrut 1964.
• Runciman, Steven; Haçlı Seferleri Tarihi, Ankara 1992.
• Sa’dâvî, Nazîr Hassân; Ceyşü Mısır fî Eyyâmi Selâhaddîn, Kahire 1957.
• Sallâbî, Ali Muhammed Muhammed; Asrü’d-Devleti’z-Zengîyye ve necâhu meşrûi’l-İslamî bi-kıyâdeti Nûreddin eş-Şehid fi mukâvemeti’t-tegalguli’l-bâtınî ve’l-gazvi’s-salîbî, Dımaşk Dâru İbn Kesir, 2012.
• Sallabi, Ali Muhammed Muhammed; Asrü'd-Devleti'z-Zengîyye, Dımaşk 2007.
• Sanaullah, M. F; The Decline of The Saljūqid Empire, Calcutta 1938
• Sürür Muhammed Cemaleddin; Nüfüzü’l-Fâtimî fi biladi’ş-şam ve’l-Irak fi’l-Karneyni’r-rabi ve’l-hamis ba’de’l-hicre, Kahire 1957.
• Şeşen, Ramazan; Selâhaddin Eyyûbî ve Dönemi, İstanbul 2018.
• Şeşen, Ramazan; " B) Eyyûbîler’de Divan.", TDV, c. IX, İstanbul 1994.
• Şeşen, Ramazan; Salâhaddîn Devrinde Eyyûbîler Devleti, İstanbul 1983.
• Şeşen, Ramazan; Selâhaddin Eyyûbî ve Devlet, İstanbul 1987.
• Şihâbüddîn, Ebû Şâme; Kitâbu’r-Ravzateyn fî Ahbâr-i’d-Devleteyn en-Nûriyye ve’s-Salâhiyye, Thk.İbrâhîm Şemseddîn, I-V,Beyrut 2002.
• Tawfeeq, Halız; Fâtimî Devletinin Yıkılışı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 2017.
• Turan, Abdülkadir; “Nûreddin Mahmud Zengî’nin Başarılarında Türkmenlerin Katkısı”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXIII / 1, 2018.
• Turan, Osman; "Türkiye Selçuklularında Toprak Hukuku-Miri Topraklar ve Hususi Mülkiyet Şekilleri", Belleten 1948, c. XII, sayı 47, s. 567.
• Yürekli, Tülay; “Zengîlerde Evlilik ve Kadının Yeri”, Dini Araştırmalar Dergisi, c. XI, sy. 32.
• Zehebî, Ebû Abdullah, Siyer-i alamü’n-Nübelâ, thk. Şuayb el-Arnaut, Salih es-Semer, Beyrut 1982.
• Zeydan, Corci; Tarihü temeddüni’l-İslâmî, nşr. Hüseyin Mûnis, Kahire :t.y