V. Asırdan XI. Asır İslâm Dünyasına Tevarüs Edilen Aristoteles’in Eserlerine Başlanmadan Önce Bilinmesi Gerekli On Temel İlke

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 368 - 380, 26.12.2022

Alaattin Tekin , Nazim Hasırcı

https://doi.org/10.48120/oad.1195761

Öz

V. yüzyılın sonları ile VI. yüzyıl boyunca Helenistik Dönem İskenderiye’sinde mevcut olan İskenderiye Felsefe Okulu müfredatı, temelde Aristoteles’in felsefesi üzerine inşa edilmekle birlikte Platonculuk öğretisinden de pay almaktaydı. Bu hususta şarihler genelde Aristoteles’in eserlerini ve görüşlerini sistematik bir tarzda ve belirli bir müfredata bağlı kalarak yeni gelen öğrencilere öğretirlerdi. Özellikle yeni gelen öğrencilerin zor ve zahmetli olan Aristoteles’in eserlerini yarıda bırakmamaları ve sıkılmamaları için giriş seviyesinde on temel konu anlaşılır bir biçimde öğrenciye öğretilirdi. Bu sayede öğrenci zor ve zahmetli olan Aristoteles’in eserlerini ve görüşlerini anlamada ve aktarmada önemli bir aşamaya ulaşırlardı. Ayrıca bu on temel konu, bir nevi öğrencilerin oryantasyon sürecini oluşturması açısından da önemli bir işleve sahiptir. Bu on temel husus, tespit edebildiğimiz kadarıyla ilk defa Ammonius Son of Hermias ile başlayıp onun yetiştirmiş olduğu öğrencileri tarafından sürdürülerek bir gelenek halini almasına imkân sağladı. Bu gelenek, tercümeler vasıtasıyla Fârâbî ve Ebü’l-Ferec İbnü’t-Tayyib tarafından incelenerek İslâm dünyasında da sürdürüldü. Bu on temel konu şunlardır; (i) Felsefe okullarının adları nereden gelmektedir? (ii) Aristoteles'in eserlerinin sınıflandırılması nasıldır? (iii) Aristoteles’in eserlerini öğrenmeye nereden başlanmalıdır? (iv) Aristoteles’in felsefesi bize ne tür açık faydalar sağlar? (v) (Felsefe yaparken) bize rehberlik edecek olan nedir? (vi) Felsefe derslerini dinleyen biri kendini nasıl hazırlamalıdır? (vii) Aristoteles’in eserlerinde anlatım biçimleri nelerdir? (viii) Aristoteles niçin kapalı bir üslûp kullanmıştır? (ix) Aristoteles’in kitaplarından her birini inceleyenin bilmek zorunda olduğu hususlar nelerdir ve kaç çeşittir? (x) Aristoteles’in eserlerinin şarihi olabilecek kişi nasıl biri olmalıdır? Bu çalışmamızda ilgili on temel konuyu ana hatlarıyla incelemeye ve bunun tarihsel sürecini ortaya koymaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Aristoteles, İskenderiye, Ammonius Son of Hermias, Fârâbî, Ebü’l-Ferec İbnü’t-Tayyib

The Ten Basic Principles You Must Know Before Starting the Works of Aristoteles, Which were Inhevened to the Islamic World from the 5th Century to the 11th Century

Öz

The Alexandria School of Philosophy curriculum, which existed in Hellenistic Alexandria during the late fifth and sixth centuries, was basically based on Aristotle's philosophy, but also had a share of Platonism. In this regard, commentators generally taught Aristotle's works and views to new students in a systematic manner and adhered to a certain curriculum. Ten basic subjects were taught to the students in an intelligible manner at the entry level so that especially the new students would not leave the difficult and troublesome works of Aristotle unfinished and not get bored. In this way, the student would reach an important stage in understanding and conveying Aristotle's works and views. In addition, these ten basic subjects have an important function in terms of forming the orientation process of the students. As far as we can determine, these ten basic issues have enabled it to become a tradition, starting with Ammonius Son of Hermias for the first time and being continued by his students. This tradition was continued in the Islamic world by being studied by al-Fârâbî and Abû al-Faraj Ibn at-Tayyib through translations. These ten main issue topics are; (i) Where do the names of the philosophical schools come from? (ii) What is the division of the Aristotelian writings? (iii) Where should one begin the Aristotelian writings? (iv) What obvious utility does the Aristotelian philosophy have for us? (v) What will guide us to it? (vi) How should an auditor of philosophical lectures (logon) prepare himself? (vii) What is the form of the narrative? (viii) Why has the Philosopher made a point of being obscure? (ix) How many and what sort of prerequisites are there for the study of each of the Aristotelian writings? (x) (10) What sort should a commentator on them be? In this study, we tried to examine the ten basic issues in general and to reveal the historical process of this.

Anahtar Kelimeler

Aristotle, Alexandre, Ammonius Son of Hermias, Fârâbî, Abû al-Faraj Ibn at-Tayyib

Kaynakça

• Ahmet Arslan, İlkçağ Felsefe Tarihi 1, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2013.
• ———, İlk Çağ Felsefe Tarihi 2, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010.
• ———, İlkçağ Felsefe Tarihi 3, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2011.
• ———, İlkçağ Felsefe Tarihi 4, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2011.
• Alaattin Tekin, “Ebü’l-Ferec Abdullah İbnü’t-Tayyib’in Eisagoge ve Categorias Şerhi”, Basılmamış Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır, 2022.
• Ammonius, Interpretation of Porphyry’s Introduction to Aristotle’s Five Terms, (Çev. M. Chase), Bloomsbury, London, 2019.
• ——— On Aristotle’s Categories, (Çev. G. B. Matthews S. M. Cohen), Bloomsbury, London, 2014.
• Aristoteles, Metafizik, (Çev. Ahmet Arslan), Divan Kitapevi, İstanbul, 2017.
• ——— Nikomakhos’a Etik, (Çev. Saffet Babür), BigeSu Yayınları, İstanbul, 2015.
• David, Introductions to Philosophy, (Çev. Sebastian Gertz), Bloomsbury, London, 2018.
• David Ross, Aristoteles, (Çev. Ahmet Arslan), Kabalcı Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• Diogenes Laertius, Ünlü Flozofların Yaşamları ve Öğretileri, (Çev. Candan Şentuna), YKY, İstanbul, 2015.
• Ebû Muhammed Abdullah el-Vâhibî, Şerhu Elfâzi Aristûtâlîs min Kitâbi’l-Makûlât fi’l-Mantık, t.y.
• Ebü’l-Ferec Abdullah İbnü’t-Tayyib, Der Kategorıenkommentar Von Abü l-Farag (Abdalläh Ibn At-Tayyıb), (Nşr. Cleophea Ferrari), Brill, Boston, 2006.
• ———, eş-Şerhu’l-Kebîr li-Makûlâti Aristo, Daru’t-Tekvîn, Dimeşk, 2010.
• ——— Tefsîru Kitâbi Îsâgûcî li Furfûryûs, (Nşr. Kwame Gyekye), Daru’l-Meşrik, Beyrut, 1975.
• Eduard Zeller, Grek Felsefesi Tarihi, (Çev. Ahmet Aydoğan), Say Yayınları, İstanbul, 2017.
• Fârâbî, “Risâle fîmâ Yenbağî en Yukaddeme kable Te’allümi’l-Felsefe”, İslâm Filozoflarından Felsefe Metinleri (içinde), (Çev. Mahmut Kaya), Klasik Yayınları, İstanbul, 2003, s. 109-116.
• H. Nur Erkızan, ve A. Kadir Çüçen, (Antik Çağ ve Orta Çağ Felsefe Tarihi), Sentez Yayıncılık, Bursa, 2019.
• Hippocrates, Aphorisms, (Çev. Elias Marks), M. D., Newyork, 1817.
• http://www.ancientcommentators.org.uk/concordance-with-cag.html
• Homer, The Iliad, (Çev. A. T. Murray), Harvard University Press, London, 1954.
• İbni Bihrîz, Hudûdu’l-Mantık, İbnü’l-Mukaffa, el-Mantık (içinde), (Nşr. Muhammed Takî Dânişpejûh), Tahran, 1357.
• İbnü’l-Mukaffa, el-Mantık, (Nşr. Muhammed Takî Dânişpejûh), Tahran, 1357.
• J. M. Rist, “Demetrius the Stylist and Artemon the Compiler”, Phoenix 18, sy 1 (1964), ss. 2-8.
• Lloyd P. Gerson, Aristotle and Other Platonists, Cornell University Press, London, 2005.
• Mehmet Bayraktar, İslam Felsefesine Giriş, TDV, Ankara, 2011.
• Muhittin Macit, “Fârâbî’ye Nispet Edilen İki Risâle”, M. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy 26 (2004), s. 5-21.
• Olympiodorus, Introduction to Logic, (Çev. Sebastian Gertz), Bloomsbury, London, 2018.
• Philoponus, On Aristotle Categories 1-5, (Çev. M. Tweedale R. Sirkel ve J. Harris), Bloomsbury, London, 2015.
• Platon, Devlet, (Çev. Sabahattin Eyüpoğlu ve M. Ali Cimcöz), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2016.
• ———, Epinomis ((Minos-Epinomis içinde), (Çev. Furkan Akderin), Say Yayınları, İstanbul,2013.
• ———, Phaidon, (Çev. Suut K. Yetkin ve Hamdi Ragıp Atademir), MEB, İstanbul, 1997.
• Simplicius, On Aristotle’s Categories 1-4, (Çev. M. Chase), Duckworth and Cornell University Press, Newyork, 2003.
• Tobias Reinhardt, “Andronıcus of Rhodes and Boethus of Sidon on Aristotle’s Categories”, Greek and Roman Philosophy 100 BC-200 AD, 2, (içinde), London, 2007, s. 513-29.
• W. K. C. Guthrie, Yunan Felsefe Tarihi Aristoteles- Bir Buluşma, (Çev. Sabri Gürses), Kabalcı Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• ———, Yunan Felsefe Tarihi Sokrates Öncesi İlk Filozoflar Ve Pythagorasçılar, (Çev. Ergün Akça), Kabalcı Yayıncılık, İstanbul, 2011.