Güney Anadolu’nun (Adana, Antakya ve Mersin) En Erken İskân Tarihi Üzerine Bazı Gözlemler

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 179 - 188, 21.09.2020

Veli Ünsal , Eda Zincir

Öz

Türkiye’nin Akdeniz’e açılan kapısı olan Güney Anadolu tarihöncesi dönemden günümüze kadar yerleşime sahne olmuştur. Günümüzde dahi bu yerleşim önemini korumaktadır. Bölgede gerçekleştirilen yüzey araştırmaları ve kazılar sonucunda Güney Anadolu’nun iskân geçmişi Paleolitik, Neolitik ve Kalkolitik dönemlerde kadar gitmektedir. Bu çalışmaya Güney Anadolu’nun Adana, Antakya ve Mersin illeri dâhil edilmiştir. Ele aldığımız illerden Antakya’da Paleolitik döneme ait dokuz, Mersin’de bir yerleşme yerine, Adana’da ise bu döneme ait herhangi bir buluntuya şimdilik rastlanmamıştır. Söz konusu merkezlerin hiçbirisinde Paleolitik Çağ’dan sonra yaşandığı bilinen Epipaleolitik döneme ait buluntu ya da yerleşme yoktur. İnsanlık tarihi için çok önemli gelişmelerin yaşandığı Neolitik döneme ait bölgede yoğun bir iskânla karşılaşılır. Bu döneme ait Adana’da onyedi, Antakya’da ondokuz ve Mersin’de sekiz yerleşmenin varlığına rastlanmıştır. Son olarak maden devri olarak bilinen ve Anadolu’da şehirleşmenin başladığı dönem olan Kalkolitik Çağ’da ise bölgedeki iskân faaliyetleri artarak devam etmiştir. Bu döneme ait Adana’da yirmidokuz, Antakya’da otuzüç ve Mersin’de de altı yerleşim yeri bulunmaktadır. Bölgede tarihöncesi çağlarda rastlanan yerleşim yerlerinin çoğunun insan hayatının temel ihtiyacı olan sulak alanlara yakın bölgelerde kurulduğu tespit edilmiştir. Bu yerleşim yerlerine ışık tutan bilgilere bölgede yapılan yüzey araştırmaları ve kazılar sonucunda ele geçirilen buluntular sayesinde ulaşılır. Bu çalışmanın amacı Paleolitik dönemden Kalkolitik Çağ’a kadar olan zaman aralığında kazı çalışmaları ve yüzey araştırmaları yapılmış olan Adana, Antakya ve Mersin illerini geniş hatlarıyla ele alarak incelemek ve bundan sonraki çalışmalara kaynak teşkil etmesini sağlamaktır. Çalışmanın bir başka amacı ise Güney Anadolu’nun tarih öncesi dönemlerinden Paleolitik, Neolitik ve Kalkolitik Çağlardaki ilk yerleşim yerlerinin hangileri olduğu, bu yerleşim yerlerinin ne gibi değişkenlikler göstererek birbirinden ayrıldığını ve tespit edilen yerleşim yerlerinden elde edilen buluntular ile yerleşim yerlerine dair genel özelliklerinin daha net anlaşılmasını sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Güney Anadolu, Tarih öncesi, Adana, Antakya, Mersin

The Early Settlement History of Southern Anatolia (Adana, Antakya And Mersin)

Öz

Turkey's Mediterranean gateway to the southern Anatolian has become an attractive settlement for settlers throughout history since prehistoric times. Even today it is of great prominence as settlement. In result of surveys and excavations, It is understood that there were settlements in South Anatolia in the Paleolithic, Neolithic and Chalcolithic Periods. We encountered settlements belonging to Paleolithic Period nine in Antakya and one in Mersin, no finds of this period have been found in Adana. None of the mentioned centers have any finds or settlements belonging to the Epipalaeolithic Age known to have lived after the Paleolithic Age. The region is encountered with a dense settlement belonging to the Neolithic turn of events, which are very important for the history of humanity. settlements belonging to Neolithic seventeen in Adana, nineteen in Antakya and eight in Mersin. Finally, in the Chalcolithic Age, which is known as mine devolution and the beginning of urbanization in Anatolia, settlement activities in the region continued to increase. Settlements belonging to Chalcolithic – twenty-nine in Adana, thirty-three in Antakya and six in Mersin. It was identified that most of prehistoric settlements were established in areas close to wetlands which is basic need of human life. Information which sheds light on these settlements is reached thanks to findings acquired as a result of surface surveys and excavations carried out in these areas. The aim of the study is to determine which of the first settlements of Southern Anatolia were in prehistoric times and how the region displayed an image.

Anahtar Kelimeler

Southern Anatolia, Prehistoric, Adana, Antakya, Mersin

Kaynakça

• ALKIM, B., 1952,-. “Domuztepe Kazılarının Arkeolojik Sonuçları” Belleten 16, Ankara, 132-133.
• ALKIM, B., 1968. Anatolia I: From to Beginnings to the end of the 2nd Millennium B.C., Geneva.
• AKURGAL, E., 1995. Anadolu Uygarlıkları, İzmir.
• AKURGAL, E., 1999. Anadolu Kültür Tarihi, Ankara.
• ARSEBÜK, G., 1979. “Altınova’da Elâzığ Koyu Yüzlü Açkılı ve Karaz Türü Çanak Çömlek Arasındaki İlişkiler”, T. Kong. VIII, 67-72.
• BAHAR, H., 2010. Eskiçağ Uygarlıkları, Konya.
• BOSTANCI, E.Y, - Şenyürek, M.S., 1956. “Hatay'ın Paleolitik Kültürleri”, Yankı Dergisi, (4 Temmuz 1956), 20-22.
• ÇİĞDEM, S., 1996. Eski Anadolu İnsanın Geçim Kaynakları ve Yaşama Biçimleri, Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum.
• DİNÇOL, A. M., 1982. “Hititler”, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi I, İstanbul.
• EREK, C.M., 2008. “Antakya’da Paleolitik Alan Çalışmaları Tarihi” Tarih İncelemeleri Dergisi XXIII/2, 75-108.
• ERZEN, A., 1992. Doğu Anadolu ve Urartular, Ankara.
• HARMANKAYA, S. - Tanındı, O., 1996. TAY, Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri 1, Paleolitik/ Epipaleolitik, İstanbul.
• HARMANKAYA, S. - Tanındı, O. - Özbaşaran, M., 1997. TAY, Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri 2, Neolitik, İstanbul.
• HARMANKAYA, S. - Tanındı, O. - Özbaşaran, M., 1998. TAY, Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri 3, Kalkolitik, İstanbul.
• KANSU, Ş.A., 1945. Hatay’da (Antakya’da Bulunan Üst Aşöleen (Micoque) ve Niğde-Nevşehir Çevrelerinde toplanan Levalloisen aletler Hakkında Bir Not”, Belleten IX-34, 293-298.
• KANSU, Ş.A., 1971. İnsanlığın Kaynakları ve İlk Medeniyetler, Ankara.
• KINAL, F., 1991. Eski Anadolu Tarihi, Ankara.
• LLOYD, S., 1998. Türkiye’nin Tarihi, Çev. E. Varinlioğlu, Ankara.
• MELLAART, J., 1988. Yakın Doğunun En Eski Uygarlıkları, Çev: B. Altınok, İstanbul.
• MEMİŞ, E., 1989. Eskiçağ Türkiye Tarihi, Konya.
• SEVİN, V., 2003. Anadolu Arkeolojisi, İstanbul.
• ŞENEL, A., 1991. İlkel Topluluktan Uygar Topluma Geçiş Aşamasında Ekonomik, Toplumsal ve Düşünsel Yapıların Etkileşimi, Ankara.
• ŞENYÜREK, M., 1944. “Anadolu’da Bulunan İki Yeni Paleolitik Alete Dair Bir Not”, DTCFD 2/2, 349-352.
• ŞENYÜREK, M. - Bostancı, E., 1958a. “Hatay Vilayetinde Prehistorya Araştırmaları” Belleten XXII-86, 147-166.
• ŞENYÜREK, M. - Bostancı, E., 1958b. “Hatay Vilayetinin Paleolitik Kültürleri” Belleten XXII-86, 171-210.
• UMAR, B., 1999. İlkçağda Türkiye Halkı, İstanbul.
• ÜNSAL, V., 2006. Tarihi ve Arkeolojik Yönüyle Çoruh Havzası, Trabzon.
• YILDIRIM, R., 2002. Uygarlık Tarihine Giriş İlkçağ Tarih ve Uygarlıkları, İzmir.