ESKİÇAĞLARDAN GÜNÜMÜZE KARTAL-TAŞI/HAMİLELİK-TAŞI VE BU TAŞIN KULLANIM ALANLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 95 - 107, 20.03.2021

Sema Arslan

Öz

Mezopotamya’daki mineraloji ve taş işlemeciliği sahalarının gelişkinliği hem filolojik hem de arkeolojik veriyle desteklenmiştir. Bu veriler aynı zamanda Mezopotamya uygarlıklarının madenlere, özellikle taşlara farklı anlamlar yükledikleri üzerine de bilgi aktarımında bulunmuştur. Anlamlandırılmış ya da mâna yüklenmiş taşlar içerisinde üzerine analizler yapılmış olanı kartal-taşı diğer bir adlandırmayla hamilelik-taşıdır. Kartal-taşı anlamında olduğu varsayılan aban erê-taşının Mezopotamya’da kullanıldığı düşünülmüştür. Fakat Mezopotamya’nın gerek yazılı kaynaklarında taşın varlığına gerekse kullanımına dair bilgiler yeterince açık değildir. Kartal-taşının Mezopotamya’da kullanılmış olduğu konusundaki bilgiler kesin bir şekilde kanıtlanmamıştır ve genellikle Etana Efsanesi ile gündeme gelmiştir. Ayrıca değerlendirmeye yetecek kadar farklı metin verisi bulunmamaktadır. Öte yandan taşın Antikçağ’da kullanıldığına dair bilgiler daha geniş bir yer tutmaktadır. Mineraloji açısından kartal-taşının hangi türe ait olabileceğine yönelik bazı görüşler mevcuttur. Kartal-taşının içinde demir cevheri yüksek olan hematit, limonit veya siderit taşı olabileceği düşünülmektedir. Tarihsel süreç içerisinde benzer bilgilerle karşımıza çıkan taş hakkında genel bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kartal-taşı, Hamilelik-taşı, Aetit, Mineraloji, aban erê-taşı

AN ASSESSMENT OF EAGLE-STONE/PREGNANCY-STONE AND THE USES OF THIS STONE FROM ANCIENT TIMES TO THE PRESENT

Öz

The development of mineralogical and stone-working fields in Mesopotamia has been supported by both philological and archaeological data. Also these data have been found to convey information that Mesopotamian civilizations have places different meanings on mines, especially stones. The eagle-stone, which is analyzed among the stones that have been meaningful or implied, in the other word, the stone is the pregnancy-stone. Its is thought that the aban-erê-stone, which is thought to be in the sense of eagle-stone, is used in Mesopotamia. However, information about the existence and use of the stone in the written sources of Mesopotamia is not clear enough. Information about the eagle-stone being used in Mesopotamia has not been conclused and has often come up with the Legend of Etana. In addition, there is not enough different text data for evaluation. On the other hand, information about use of the stone in Antiquity has a another very large place. In terms of mineralogy, there are some opinious about which species the eagle-stone may belong to. It is thought that the eagle-stone may have haematite, limonite or siderite stones with high iron ore in it. In the historical process, it was requested to make a general assessment of the stone that came up with similar information.

Anahtar Kelimeler

Mineralogy, aban erê-stone, eagle-stone, pregnancy-stone, aetites

Kaynakça

• AHw: VON SODEN, W., 1959-1981. Akkadisches Handwörterbuch, Otto Harrassowitz, Wiesbaden.
• AKSOY, G., 2018. Aristoteles'in Taşlar Kitabı (Kitâbu'l-Ahcâr li-Aristâtâlîs), Büyüyenay Yayınları, İstanbul.
• ALBAYRAK, İ., 2016. "Eski Anadolu'nun İlk Yazılı Belgelerinde Altın ve Kıymetli Taşlar", Lidya "Altın Ülke" Uluslararası Katılımlı Altın, Gemoloji ve Kuyumculuk Sempozyumu 9-10-11 Ekim 2015 Bildiri Kitabı, Salihli 2016.
• ALSTER, B., 1989. “The Textual History of the Legend of Etana The Legend of Etana: A New Edition by J. V. Kinnier Wilson”, JAOS, 109/1, ss. 81-86.
• AY ARÇIN, S., 2019. "Eski Mezopotamya Yazılı Kaynaklarında MUŠEN / İṢṢŪRU "Kuş" ve Sembolizmi Üzerine Bir Değerlendirme", TOD, 12/XXXIX, ss. 483-527.
• ATAÇ, A. – R. V. YILDIRIM, 2004. “Osmanlı Hekimleri ve Dioskorides’in "De Materia Medica"sı", OTAM, 15, ss. 257-269.
• BARB, A. A., 1950. “The Eagle-Stone”, Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 13, 3/4, ss. 316-318.
• BOTTÉRO, J., 2015. Gılgamış Destanı Ölmek İstemeyen Büyük İnsan, Çev.: Orhan Suda, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• BÖCK, B., 2009. “Proverbs 30: 18-19 in the Light of Ancient Mesopotamian Cuneiform Texts”, Sefarad, 69/2, ss. 263-279.
• BROMEHEAD, C.N., 1947. “Aetites or the Eagle-stone”, Antiquity, 21/81, ss. 16-22.
• CAD: “The Assyrian Dictionary Volume 4 E”, 1958. The Assyrian Dictionary of the University of Chicago, C. IV, Ed.: A. Leo Oppenheim, Erica Reiner, Michael B. Rowton, Elizabeth Bowman, The Oriental Institue, Chicago.
• ÇEÇEN, S. - H. EROL, 2018. "Kültepe'den Değişik Bir Ticari Mal Listesi (Kt n/k 1697), ArAn, 12/2, ss. 53-75.
• CALEY, R. – J. F. C. RICHARDS, 1956. Theophrastus on Stones Introduction, Greek Text, English Translation, and Commentary, The Ohio State University, Columbus, Ohio.
• CDA: “Concise Dictionary of Akkadian”, 2000. Ed. Jeremy Black, Andrew George, Nicholas Postgate, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden.
• DACG: THOMPSON, R. C., 1936. A Dictionary of Assyrian Chemistry and Geology, Oxford University Press, Oxford.
• DALLEY, S., 2000. Myths from Mesopotamia Creation, the Flood, Gilgamesh, and Others, Oxford University Press, Oxford.
• DÖNMEZ, S., 2007. “Albertus Magnus ve Bir Bilim Olarak Etik”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), 7/1, ss. 27-44.
• DUFFIN, C. J. – J. P. DAVIDSON, 2011. "Geology and the dark side", Proceedings of the Geologists' Association, 122/1, ss. 7-15.
• DUFFIN, C. J., 2012. “A Survey of Birds and Fabulous Stones”, Folklore, 123/2, ss. 179-197.
• DUFFIN, C. J., 2013. “Some early eighteenth century geological Materia Medica”, A History Geology and Medicine, Ed.: C. J. Duffin, R.T.J. Moody, C. Gardner-Thorpe, The Geological Society, London, ss. 209–233.
• ELIADE, M., 2009. Dinler Tarihine Giriş, Çev.: Lale Arslan, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• HOOKE, S.H., 2015. Ortadoğu Mitolojisi, Çev.: Alâeddin Şenel, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• HOROWITZ, W., 1990. “Two Notes on Etana's Flight to Heaven”, Orientalia, NOVA SERIES, 59/4, ss. 511-517.
• HOROWITZ, W., 1992. "Two Abnu šikinšu Fragments and Related Matters", ZA, 82/1, ss. 112–122.
• KAÇAR, A., 2019. “Eski Mezopotamya Kültüründe Tılsım İnanışı ve Bazı Tılsımlı Objeler”, ArAn, 13/1, ss. 69-81.
• KOUBKOVÁ, E., 2017. “Fortune and Misfortune of the Eagle in the Myth of Etana”, Fortune and Misfortune in the Ancient Near East Proceedings of the 60th Rencontre Assyriologique Internationale at Warsaw 21–25 July 2014, Winona Lake, Indiana 2017.
• MANUTCHEHR-DANAI, M., 2009. Dictionary of Gems and Gemology, Springer-Verlag, Berlin Heidelberg.
• MSL X: LANDSBERBER, B. - E. REINER - M. CIVIL, 1970, The Series HAR-ra= hubullû: Tablets XVI, XVII, XIX and Related Texts (MSL 10), Sumptibus Pontificii Instituti Biblici, Rome.
• OSBALDESTON, T.A. - R.P.A. WOOD, 2000. Dioscorides Being an Herbal with Many Other Medicinal Materials Written in Greek in the First Century of the Common Era a New Indexed Vertion in Modern English by TA Osbaldeston and RPA Wood, Ibidis Press, Johannesburg South Africa.
• Plin. HN (Pliny Historia Naturalis) = Pliny The Elder, 1962. Natural History, Vol. X, Books 36-38, Çev.: D. E. Eichholz, Harvard University Press, Cambridge.
• PODGORNY, I., 2017. “The name is the message: eagle-stones and materia medica in South America”, Geology and Medicine: Historical Connections, Ed.: C. J. Duffin, C. Gardner-Thorpe, R.T.J. Moody, The Geological Society, London, ss. 195-210.
• POSTGATE, N., 1997. "Mesopotamian Petrology: Stages in the Classification of the Material World", Cambridge Archaeological Journal, 7/2, ss. 205-224.
• REINER, E., 1995. Astral Magic in Babylonia, American Philosophical Society, Philadelphia.
• SCHUSTER-BRANDIS, A., 2008. Steine als Schutz- und Heilmittel Untersuchung zu ihrer Verwendung in der Beschwörungskunst Mesopotamiens im 1. Jt. v. Chr., Ugarit-Verlag (AOAT 46), Münster.
• SİMKÓ, K., 2015. "The Magical Potential of Stones Used for Cylinder Seals: New Manuscripts of the Text Known from BAM 194 VIII' 9'-14'", Iraq, 77, ss. 203-213.
• STOL, M., 2000. Birth in Babylonia and the Bible Its Mediterranean Setting, STYX Publications, Groningen.
• ŞAHİNBAŞ-ERGİNÖZ, G., 2020. “Aristoteles’e Atfedilen Bir Mineraloji Kitabı ve Bilim Tarihindeki Yeri”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 21/2, ss. 445-448.
• THOMPSON, R. C., 1933. “On Some Assyrian Minerals”, The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, 4, ss. 885-895.
• WYCKOFF, D., 1967. Albertus Magnus The Book of Minerals Translated by Dorothy Wyckoff, Clarendon Press, Oxford.
• YILDIRIM, N., 2013a. "Kültepe Metinlerinde Geçen Altın Süs Eşyaları", History Studies, 5/3, ss. 255–267.
• YILDIRIM, N., 2013b. "Kültepe Metinlerinde Geçen Asurlu Tüccarlara Ait Altından Kült Eşyaları", AÜDTCFD, 53/2, ss. 327-343.