A Persian Demon on Clazomenian Sarcophagi: Hvarnah

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 389 - 404, 21.09.2021

M. Hamdi Kan

https://doi.org/10.33469/oannes.969993

Öz

The main aim of this paper is to present a different point of view for some of the winged figures on Clazomenian Sarcophagi. The increasing research and publications on relations between Persian and Hellenic cultures allow scholars to re-examine the specific features on some artefacts. Also, even though there are several and successful PhD thesis on Clazomenian Sarcophagi, there is a lack of publications as well. The interaction between Persian and Hellenic cultures can be most clearly observed on religious and funerary practices, which are obviously in close relationship. Even though the Clazomenian Sarcophagi are unique artworks of a very limited period and region, this limitation of time and space provide a quite useful data on Persian-Hellenic cultural relations. The comparison of winged figures on D.3, G.4, 32, 33, 34, and 35 (referenced to the catalogue IDs of Cook, 1981), with other sarcophagi and contemporary examples from different art works, points out a connection between Persian “god given fortune” Hvarnah. So, the concepts of Hvarnah and its interpretations in Hellenic art should be studied in detail. Because, as the “Royal Hvarnah” and Tykhe connection alongside gems and coins of the same period indicates, it is quite obvious that the “Personal Fire Hvarnah”, which is the main topic of this paper, is not the only influence of this demon on western art and culture.

Anahtar Kelimeler

Clazomenian Sarcophagi, Black Figure, Red Figure, Persian, Hvarnah

Klazomenai Lahitleri Üzerinde Bir Pers Cini: Hvarnah

Öz

Bu çalışmanın amacı, Klazomenai Lahitleri üzerindeki bir takım kanatlı figürler üzerine farklı bir bakış açısı sunmaktır. Pers-Helen kültürel ilişkileri üzerine son yıllarda artan araştırma ve yayınlar, bazı eserler üzerindeki belirli unsurların yeniden değerlendirilmesini elverişli kılmaktadır. Ayrıca, Klazomenai Lahitleri üzerine çok sayıda ve oldukça başarılı doktora tezleri üretilmiş olmakla birlikte, yayınların azlığı da dikkat çekicidir. Pers-Helen kültürel etkileşimi en iyi biçimde, birbiriyle de doğal olarak yakın ilişki içindeki inanç ve mezar pratiklerinde izlenebilmektedir. Klazomenai Lahitleri de her ne kadar sınırlı bir süre zarfında ve sınırlı bir coğrafyada üretilmiş son derece spesifik eserler olsalar bile, bu sınırlılık Pers-Helen kültürel ilişkileri üzerine son derece faydalı veri üretme potansiyeline sahiptir. R.M. Cook’un (1981) katalog numaralarına sadık kalınarak bu yayında da D.3, G.4, 32, 33, 34 ve 35 olarak anılan örnekler üzerindeki kanatlı figürlerin diğer lahitler ve çağdaş farklı eserler ile karşılaştırılması, Pers kültüründeki “tanrısal talih” Hvarnah kavramı ile bir bağlantıya işaret etmektedir. Buradan hareketle Hvarnah ile bağlantılı kavramlar ve bunların Helen kültüründeki yansımaları üzerine daha da detaylı çalışmalara ihtiyaç vardır. Zira, “Kralî Hvarnah” ile Tykhe arasında aynı döneme ait gemler ve nümizmatik buluntular yoluyla kurulabilen bağlantıdan da hareketle, bu çalışmanın asıl konusunu teşkil eden “Kişisel Yaşam Ateşi Hvarnah” belli ki tek bağlantı noktası değildir.

Anahtar Kelimeler

Klazomenai Lahitleri, Siyah Figür, Kırmızı Figür, Pers, Hvarnah

Kaynakça

• AISKHYLOS, 2013. Zincire Vurulmuş Prometheus, Çev.: A. Erhat-S. Eyüboğlu, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• BAKIR, G., 1983. “Urla/Klazomenai Kazısı 1981 Yılı Çalışmaları Raporu”, KST 4, pp. 66- 68.
• BAKIR, T., 2003. “Daskyleion (Tyaiy Drayahya) Hellespontine Phrygia Bölgesi Akhaemenid Satraplığı”, Anadolu/Anatolia 25, pp. 1-26.
• BAKIR, G. - ERSOY, Y. - FAZLIOĞLU, İ. - AYTAÇLAR, N. - CEVİZOĞLU, H. - HÜRMÜZLÜ, B. - SEZGİN, Y., 2000. “1999 Klazomenai Kazısı”, KST 22/2, pp. 27-38.
• BARING, A. - CASHFORD, J., 1993. The Myth of the Goddess: Evolution of an Image, Penguin Books, London.
• BOARDMAN, J., 1970. Archaic Greek Gems: Schools and Artists in the Sixth and Early Fifth Centuries B.C. (2nd Ed.), Northwestern University Press, Chicago.
• BOARDMAN, J., 1994. Greek Gems and Finger Rings: Early Bronze Age to Late Classical, Thames and Hudson, London.
• BROSIUS, M., 1998. “Artemis Persike and Artemis Anaitis”, Achaemenid History Vol.11 Studies in Persian History: Essays in Memory of David M. Lewis, pp. 227-238.
• COOK, R. M., 1981. Clazomenian Sarcophagi, Verlag Philipp von Zabern Mainz/Rhein.
• DÖNMEZ, Ş., 2013. “Oluz Höyük: Kuzey Orta Anadolu’nun Kralî Pers Merkezi”, Güneş Karadeniz’den Doğar: Sümer Atasoy’a Armağan Yazılar, Ed.: Ş. Dönmez, Hel Yayıncılık, Ankara, pp. 103-140.
• DÖNMEZ, Ş., 2018. “Oluz Höyük’te Pers Mimarisinin Temelleri Bulundu”, Tarih 54, pp. 26-29.
• GÜNGÖR, Ü., 2006. Klazomenai Yıldıztepe Nekropolisi, Ege University Institute of Social Sciences Unpublished PhD Thesis, İzmir.
• HÜRMÜZLÜ, B., 2003. Klazomenai Akpınar Nekropolisi, Ege University Institute of Social Sciences Unpublished PhD Thesis, İzmir.
• KARADEMİR, H. - ÖZDEMİR, B. Ş., 2013. “Sirens as soul bearer on Lycian Grave Reliefs in the Classical Period”, Cedrus I, pp. 89-105.
• KRICHNER, E., 1987. “Zum Bildprogramm klazomenischer Sarkophage”, Jdl 102, pp. 113-119.
• MORENZ, S., 1962. La Religion Égyptienne, Payot, Paris.
• SHAHBAZI, A.S., 1980. “An Achaemenid Symbol, II Farnah (God Given Fortune Symbolised)”, AMI 13, pp. 119-147.
• SIDAL, N., 1986. Origine et Evolution des Decors Floraux sur Les Vases Corinthiens,, Université de Lille, Unpublished PhD Thesis, Lille, 1986.
• STRABON, 2012. Geographika, Çev.: A. Pekman, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• ÜRKMEZ, Ö., 2015. “Kızılbel Tümülüsü ve Klazomenai Lahitleri Üzerinde Betimlenen Sahneler Arasındaki İkonografik Benzerlikler Üzerine Bir Gözlem”, Joournal of Archaeology & Art, 150, pp. 13-30.
• YILMAZ, F., 2002. “Klazomenai Pişmiş Toprak Lahitlerinin Üretim ve Bezeme Teknikleri”, II. Uluslararası Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu, Ed.: E. Parman et al., Eskişehir, pp. 77-82.
• ZAHN, R., 1908. “Klazomenischer Tonsarg im Antiquarium Der Königlichen Museen Zu Berlin”, Jdl 23, pp. 169-180.
• ZEREN, M., 2014 Albertinum Grubu ve Çevresindeki Klazomenai Lahitleri, Ege University Institute of Social Sciences Unpublished PhD Thesis, İzmir.