Eski Mezopotamya’da Bazı Ruhsal Hastalıkların Doğaüstü Güçlerle İlişkisi

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 277 - 303, 22.03.2022

Gül Ulutaş , Esma Öz Kiriş

https://doi.org/10.33469/oannes.1058172

Cited By: 2

Öz

Eski Mezopotamya’dan günümüze kalan, hastalıkların ve birtakım inanışların kaydedildiği tıbbı metinler ile din ve büyü metinleri gibi edebî içerikli çivi yazılı belgeler, ruhsal hastalıkların ayrıntılarını sunmaktadır. Özellikle, Maqlȗ ve Šurpu olarak anılan iki büyü serisi, ruhsal hastalıkların ilk farkındalığını ve belgelenmesini temsil etmektedir ve çalışmamızın temel kaynakları arasında yer almaktadır. Bu belgeler arasında, Mezopotamya’da yaşanılan ruh hastalıklarıyla ilgili doğrudan bilgi veren metinler bulunmasa da, satır aralarında geçen ifadeler, bazı ruhsal hastalıkların doğaüstü güçlerle ilişkilendirilerek açıklanmaya çalışıldığına işaret etmektedir. Anlaşıldığı kadarıyla, çoğu ruhsal hastalığın, günümüz tıbbi tanımlamalarından farklı olarak, tanrı, iblis ve ruh gibi doğaüstü güçlerden kaynaklandığına inanılıyordu. Onlara göre, tanrılara karşı yapılan bir ihmal, dinî öğretilere aykırı davranmak ve kusurlu davranışlar sergilemek tanrı/tanrıçaların öfkelenmesine neden oluyordu. Böyle bir durumda, ilgili tanrı bireyi terk edebilir ya da bir takım hastalıklar verebilirdi. Bu hastalıklar, sadece tanrılardan kaynaklanmıyordu. Ruh ve iblis gibi kötücül güçler de, insanların ruhsal hastalıklar yaşamalarına neden olabilirdi. Bunun dışında, büyüye maruz kalmak ya da büyülenmiş biriyle yakın temasta bulunmak da, ruhsal hastalıkların sebepleri arasında gösterilirdi. Yaşanılan hastalıkların nedeni, doğaüstü güçlere dayandırıldığı için, tedavi yöntemleri de çoğunlukla, din sınıfından oldukları kuvvetle muhtemel olan, āšipu tarafından uygulanan, büyüsel ritüellerden oluşurdu. Bu ritüellerle, büyüyü ve oluşturduğu kötü etkileri ortadan kaldırmak, hastayı yaşadığı ruhsal sorunlardan kurtarmak ve korumak hedeflenirdi. Bu çalışmamızda, çivi yazılı belgeler ışığında, tanrı/tanrıça, iblis, ruh, büyü gibi doğaüstü güçlere olan yoğun inanışın, bazı ruhsal hastalıklarla olan ilişkisi üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Eski Mezopotamya, Çivi Yazılı Belgeler, Ruhsal Hastalıklar, Doğaüstü Güçler

The Relationship between Some Mental Illnesses and Supernatural Forces in Ancient Mesopotamia

Öz

The medical texts from Ancient Mesopotamia, in which diseases and certain beliefs are recorded, and literary cuneiform documents such as religion and magic texts present the details of mental illnesses. In particular, the two magic series called Maqlȗ and Šurpu represent the first awareness and documentation of mental illnesses and are the main sources of our article. Although there are no texts that give direct information about the mental illnesses experienced in Mesopotamia among these documents, the expressions between the lines indicate that some mental illnesses are tried to be explained by associating them with supernatural forces. As it turns out, most mental illness were believed to be caused by thephoric forces such as god, demon, and spirit, unlike today's medical definitions. According to their beliefs, neglecting the gods, acting contrary to religious teachings and displaying faulty behaviors caused the wrath of the gods/goddesses. In such a case, the god could abandon the person or inflict some diseases upon him/her. These diseases were not only caused by the gods. Evil forces too, such as spirits and demons could cause people to suffer from mental illnesses. Apart from this, being under a spell or having close contact with a bewitched person was also shown to be among the causes of mental illness. Since the cause of the experienced diseases were based on supernatural powers, the treatment methods mostly consisted of magical rituals performed by āšipu, who were most likely from the religious class. With these rituals, it was aimed to remove the magic and its bad effects, to save and protect the patient from his/her mental problems. In this study, in the light of cuneiform documents, the relationship between intense belief in supernatural powers such as god/goddess, demon, spirit and magic and some mental illnesses will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Ancient Mesopotamia, Cuneiform Texts, Mental Ilnesses, Supernatural Forces

Kaynakça

• ABUSCH, T., 1994. The Withchraft Series Maqlȗ, SBL Press, Georgia.
• AMERİKAN PSİKİYATRİ BİRLİĞİ, 2014. Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı, Beşinci Baskı (DSM-5), Çev.: Ertuğrul Köroğlu, Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
• AY ARÇIN, Ş., 2019. “Eski Mezopotamya Yazılı Kaynaklarında Mušen / İṣṣūru “Kuş” ve Sembolizmi Üzerine Bir Değerlendirme”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), 12/XXXIX, ss. 483-427.
• BADER, G. G. – KAMPE, T. – TAGDAE, T. – KARLSSON S. – BLOMQVIST M., 1997. “Descriptive Physiological Data on a Sleep Bruxism Population” Sleep, 20/11, ss. 982-990.
• BLACK, J.- ANTHONY, G., 2003. Mezopotamya Mitolojisi Sözlüğü-Tanrılar, İfritler, Semboller, Çev.: Levent Yılmaz, Aram Yayıncılık, İstanbul.
• BUTLER, S. A., 1998. Mesopotamian Conceptions of Dreams and Dream Rituals, Ugarit-Verlag, Münster.
• CANAT, S., 1999. “Kendini Yaralama Davranışı (Self-Mutilasyon)”, Klinik Psikiyatri, 1, ss. 46-48.
• CAPOMACCHIA, A. M. - VERDERAME L., 2011. “Some Considerations about Demons”, Studi e Materiali di, 77/2, ss. 291-297.
• DİLEK, Y., 2019. Eski Mezopotamya Dini Ritüeller ve Kullanılan Objeler, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• DONBAZ, V., 1996. “Mezopotamya’da Hastalık Belirtileri”, Tıp Tarihi Araştırmaları, Arma Yayınları, Ankara, 6, ss. 97-100.
• DONBAZ, V., 1999. “Mezopotamya ve Anadolu'da Eski Tıp”, III. Türk Tıp Tarihi Kongresi, Türk Tarih Kurumu, İstanbul, ss. 319-336.
• FARBER, W., 1995. “Witchcraft, Magic, and Divination in Ancient Mesopotamia” Civilizations of the Ancient Near East, Ed.: Jack M. Sasson, Scribner's, New York, ss. 1896-1909.
• GELLER, M. J., 2003. “Paranoia, the Evil Eye, and the Face of Evil”, Literatur, Politik und Recht in Mesopotamien, Ed.: Walther Sallanberger – Konrad Volk - Annette Zgoll, Wiesbaden, Wiesbaden, ss. 115-134.
• GELLER, M. J., 1997. “Freud, Magic and Mesopotamia: How the Magic Works” Folklore, 108, ss.1-7.
• GÜNBATTI, C., 2017. Kültepe-Kaniş: Anadolu’da İlk Yazı, İlk Belgeler, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kayseri.
• GÜNDÜZ, A., 2002. Mezopotamya ve Eski Mısır, Büke Yayıncılık, İstanbul.
• KAĞNICI, G., 2018. “Mental Disability: on the Akkadian Word Lillu”, Archivum Anatolicum, 12/1, ss. 49-70.
• KAHYA, Ö., 2019. “Sumerce ve Akadca Metinlerde Rüya Türleri” DTCF Dergisi, 59/1, ss. 229-225.
• KÖCHER, F. - OPPENHEIM A. L., 1957-1958. “The Old-Babylonian Omen Text VAT 7525”, Archiv für Orientforschung (AfO)/Institut für Orientalistik, 18, ss. 62-80.
• LABAT, R., 1951. Traité Akkadien de Diagnostics et Pronostics médicaux, Vol 2., Brill, Leiden.
• LAMBERT, W. G., 1996. Babylonian Wisdom Literature, Winona Leke-Indiana, Eisenbrauns.
• LEICHTY, E., 2011. The Royal Inscriptions of Esarhaddon, King of Assyria (680-669 BC)-RINAP IV, Winona Lake, Eisenbrauns.
• MENANT, M. J., 2005. Ninova Sarayı Kütüphanesi, Çev.: Vedii İlmen, Yaba Yayınları, İstanbul.
• OATES, J. 2015. Babil, Çev.: Fatma Çizmeli, Arkadaş Yayınevi, Ankara.
• OPPENHEIM, A. L., 1956. “The Interpretation of Dreams in the Ancient Near East, With a Translation of an Assyrian”, Transactions of the American Philosophical Society , 46/3, ss. 179-373.
• OPPENHEIM, A. L.,1967. Letters From Mesopotamia, The University of Chicago Pres, Chicago.
• OSHIMA, T. 2014. Babylonian Poems of Pious Sufferers. Ludlul Bēl Nēmeqi and the Babylonian Theodicy, Mohr Siebeck, Tübingen.
• PANAYOTOV, S. V., 2018. “Magico-medical Plants and Incantations on Assyrian House Amulets”, Sources of Evil, Studies in Mesopoamian Exorcistic Lore, Ed.: Greta Van Buylaere – Mikko Luukko – Daniel Schwemer – Avigail Mertens –Wagschal, Brill, Leiden, Boston, ss. 192-222.
• PAUL, J. R., 1992. Mesopotamian Ritual Texts and the Concept of the Sacred in Mesopotamia, University of California, Los Angeles.
• PICCIN, M., - WORTHINGTON M. 2015. “Schizophrenia and the Problem of Suffering in the "Ludlul" Hymn to Marduk”, Revue d'Assyriologie et d'archéologie orientale, 109, ss. 113-124.
• REINER, E., 1958. Šurpu, A Collection of Sumerian and Akkadian Incantations, Im Selbstverlage des Herausgebers, Graz.
• REYNOLDS, E. H. - WILSON, K. J. V., 2004. “Stroke in Babylonia”, Arch Neurol, 61, ss. 597–601.
• REYNOLDS, E. H. - WILSON, K. J. V., 2008. “Psychoses of epilepsy in Babylon: the oldest account of the disorder”, Epilepsia, 49, ss. 1488–1490.
• REYNOLDS, E. H. - WILSON, K. J. V., 2012. “Obsessive compulsive disorder and psychopathic behaviour in Babylon”, J Neurol Neurosurg Psychiatry, 83, ss.199-201.
• REYNOLDS, E. H., WILSON, K. J. V., 2013. “Depression and Anxiety in Babylon”, Journal of the Royal Society of Medicine, 106/12, ss. 478-481.
• REYNOLDS, E. H., WILSON, K. J. V., 2014. “Neurology and psychiatry in Babylon”, Brain, 137: ss. 2611–2619.
• RITTER, E. K., 1965. “Magical-Expert (=ašipu) and Physician (=asū) Notes on Two Complementary Professions in Babylonian Medicine”, Studies in Honor of Benno Landsberger on His Seventy-Fifth Birthday, The University of Chicago Press, Chicago, ss. 299-321.
• RITTER, E. K. – WILSON, K. J., 1980. “Prescription for an Anxiety State: A Study of BAM 234”, Anatolian Studies (=Special Number in Honour of the Seventieth Birthday of Professor O. R. Gurney, British Institute at Ankara, Ankara, ss. 23-30.
• SAYILI, A., 1991. Mısırlılarda ve Mezopotamyalılarda Matematik, Astronomi ve Tıp, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• SCURLOCK, J., 1988. “KAR 267 // BMS 53: A Ghostly Light on bīt rimki?” Journal of American Oriental, 108/2, ss. 203-209.
• SCURLOCK, J., 2005. “Ancient Mesopotamian Medicine”, A Companion to the Ancient Near East, Ed.: Daniel Snell, Blackwell Publishing, Malden, ss. 302-315.
• SCURLOCK, J., 2006. Magico-Medical Means of Treating Ghost-Induced Illnesses in Ancient Mesopotamia, Brill/Styx, Leiden.
• SCURLOCK, J., ANDERSEN, B. R., 2005. Diagnoses in Assyrian and Babylonian Medicine, University of Illinois Press, Chicago.
• STOL, M., 2009. “Instanty ın Babylonian Sources”, JMC , 13, ss.1-12.
• STOL, M., 1999. “Psychosomatic Suffering in Ancient Mesopotamia”, Mesopotamian Magic, Ed.: Karel van der Toorn – Tzvi Abusch, Styx Publications, Groningen, ss. 56-68.
• TANSUĞ, K. – İNANLI Ö. 1948. “Sumerlinin Dünya Görüşü ve Babil Edebiyatına Toplu Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 7/4, ss. 551-581.
• TEK, R., 2018. “Anadolu Türk Halk Hekimliğinde Toprak”, Sefad, 39, ss. 189-204.
• TOSUN, M. – YALVAÇ, K., 1989. Sümer, Babil, Asur Kanunları ve Ammi-Şaduqa Fermanı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• WIGGERMANN, F. A., 2011. “The Mesopotamian Pandemonium. A Provisional Census”, Studi e Materiali di Storia dele Religioni, 77/2, ss. 298-322.
• WILSON, K. J. V., 1965. “An Introduction to Babylonian Psychiatry”. Studies in Honor of Benno Landsberger on Seventy-Fifth Birthday, Ed.: Hans G. Güterbock – Thorkild Jacobsen, Chicago Universty Press, Chicago, ss. 289-298.
• WILSON, K. J. V. – REYNOLDS, E. H., 1990. “Texts and Documents, Translation and Analysis of a Cuneiform Text Forming Part of a Babylonian Treatise on Epilepsy”, Medical History, 34, ss. 185-198.
• WILSON, K. J. V., 1996. “Diseases of Babylon: an examination of selected texts”, Journal of the Royal Society of Medicine, 89, ss. 135-140.
• WILSON, K. J. V. – REYNOLDS, E. H., 2007. “On stroke and facial palsy in Babylonian texts”. Disease in Babylonia, Ed.: Irving L. Finkel - Hans G. Güterbock, Brill, Leiden, ss. 67–99.