Çankırı Müzesi’ndeki Pisidia Antiochia Roma Koloni Sikkeleri

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 235 - 258, 22.03.2022

Kasım Oyarçin

https://doi.org/10.33469/oannes.1063774

Öz

Bu makalenin konusunu, Çankırı Müzesi envanterinde bulunan Pisidia Antiochia kenti Roma koloni sikkeleri oluşturmaktadır. 2019 yılında Çankırı Müzesi’ndeki 5958 Roma sikkesi üzerinde yapılan çalışma sonucunda sikkelerin 64’ünün Roma eyalet sikkesi olduğu tespit edilmiştir. Genellikle müzelerdeki Roma Eyalet sikkelerinin darp edildiği kentlere göre dağılımına bakıldığında büyük çoğunluğunun müzenin bulunduğu kente veya çevre kentlere ait sikkelerin oluşturduğu görülürken, Çankırı Müzesi Roma Eyalet sikkelerinin neredeyse yarısının bölgeden uzak bir Roma askeri koloni kenti olan Pisidia Antiochia’ya ait olduğu görülmektedir. Makale kapsamında öncelikli olarak, Çankırı Müzesi envanterinde bulunan müzeye farklı zamanlarda bağış, satın alma ve zor alım yoluyla kazandırılan otuz Pisidia Antiochia kenti sikkesinin bilim dünyasına tanıtılması amaçlanmıştır. Bu kapsamda sikkelerin katalogları yapılarak, sikkelerin imparatorlara göre dağılımları, ön ve arka yüz tipleri tablo ve grafikler yardımıyla detaylı bir şekilde incelenmiştir. Müzedeki Pisidia Antiochia sikkeleri Caracalla ile II. Claudius dönemleri arasına tarihlenmekle birlikte büyük çoğunluğunu MS 3. yüzyılın ikinci ve üçüncü çeyreğinde darp edilmiş sikkelerin oluşturduğu görülmektedir. Sikkelerin arka yüz tiplerine göre dağılımında ise, büyük bir çoğunluğu iki standart ve arasında vexillumun bulunduğu askeri tiplerin oluşturması dikkat çekmektedir. Makale kapsamında ayrıca Pisidia Antiochia sikkelerinin bölge içerisinde sirkülasyonu konusuna da değinilmiştir. Bu kapsamda Çankırı ve çevre kentlerdeki kazı buluntusu ve müze envanterinde bulunan yayımlanmış Roma Eyalet sikkeleri de incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çankırı Müzesi, Roma Eyalet, Pisidia Antiochia, Roma Koloni, Sikke

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Roman Colonial Coins of Pisidian Antioch in the Çankırı Museum

Öz

The subject of this article is Roman colonial coins of Pisidian Antioch, which are in the inventory of the Museum of Çankırı. A study on the 5958 Roman coins at the Çankırı Museum in 2019 revealed that 64 of them were Roman Provincial coins. An examination of the distribution of Roman Provincial coins in museums generally shows that the majority of them consist of coins belonging to the city where the museum is located or to surrounding cities. It is also observed that almost half of the Roman Provincial coins belong to Pisidian Antioch, a Roman military colony far from the region. The article aims to introduce the thirty Pisidian Antioch coins that were brought to the museum, by means of donations, purchases and seizures at different times especially focusing on the scientific world. The museum is positioned in the inventory of the Çankırı Museum. For this purpose, the coins were catalogued and the distribution of the coins according to the emperors, obverse and reverse types were examined in detail with the help of tables and charts.

Although the Pisidian Antioch coins at the museum are dated between the periods of Caracalla and Claudius II, they mostly appear to have been created as battered coins in the second and third quarters of the 3rd century AD. The distribution of coins by the reverse types is striking. Military types that have two standards and vexillum are positioned within the majority of coins. In addition, the article mentioned the circulation of Pisidian Antioch coins within the region. In this context, Roman Provincial coins in the museum inventory were examined that were found after the excavations in Çankırı and the surrounding cities.

Anahtar Kelimeler

The Çankırı Museum, Roman Provincial, Pisidian Antioch, Roman Colony, Coin

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• BMC PISIDIA: HILL G. F., 1897. Catalogue of the Greek Coins in the British Museum of Lycia, Pamphylia and Pisidia. London.
• KRZYZANOWSKA: KRZYZANOWSKA A., 1970. Monnaies Coloniales d'Antioche de Pisidie. Travaux du Centre d'Archéologie Médi-terranéenne de l'Académie Polonaise des Sciences 7, Varsovie.
• RPC VIII: BUTCHER, K. – SPOERRI, M., 2020. Roman Provincial Coinage, Vol. VIII, Philip (AD 244 - 249), (Online).
• RPC IX: HOSTEIN, A., MAIRAT, J., 2016. Roman Provincial Coinage, Vol. IX, Trajan Decius to Uranius Antoninus (AD 249–254), London & Paris.
• SNG COP. PISIDIA: 1956. Sylloge Nummorum Graecorum The Royal Collection of Coins and Medals Danish National Museum, Pisidia Vol. 32, Copenhagen.
• SNG FRANCE 3: LEVANTE, E. - WEİSS, P., 1994. Sylloge Nummorum Graecorum, France 3, Cabinet des Medailles Pamphylia-Pisidie-Lycaonie-Galatie, Zürich.
• SNG PFALZER 5: NOLLÉ, J., 1999. Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland Pfälzer Privatsammlungen 5. Band. Pisidien und Lykaonien, München.
• SNG V. AULOCK: 1964. Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland, Pisidien-Lykaonien-Isaurien Vol. 12 (4894-5412), Berlin.
• ARSLAN, M., 2014. “Iuliopolis Nekropolü Kharon Sikkeleri” Birinci Uluslararası Anadolu Para Tarihi ve Numismatik Kongresi Bildiriler, Ed.: K. Dörtlük - O. Tekin - R. B. Seyhan, İstanbul, ss. 13-24.
• BALDUS, H. R., 2006. Didyma: Fundmünzen aus den Jahren 1962-1998, Teil 3, Mainz.
• BAZ, F., 2015. “Merkezi Pisidia’daki Bazı Roma Kolonileri’ndeki İmparator Kültünün Varlığına İlişkin Değerlendirme”, Phaselis, vol. I, ss. 261-275.
• BURSCHE, A. – MYZGIN, K., 2015. “Gold coins, Alexandria Troas and Goths”, Studies in Ancient Coinage in Honour of Andrew Burnett, Ed.: R. Bland - D. Calomino, London, ss. 237-257.
• BURULDAĞ, E., 2017. Anadolu’nun Romalılaşma Sürecinde Troas Bölgesi Kolonileri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• BÜYÜKYÖRÜK, F., 2021. “Antalya Müzesi’ndeki Pisidia Antiokheia Sikkeleri”, Cedrus, vol. IX, ss. 323-362.
• CASEY, J., 2010. A Catalogue of the Greek, Roman and Byzantine Coins in Sinop Museum (Turkey) and Related Historical and Numismatic Studies, London.
• COHEN G. M., 1995. The Hellenistic Settlements in Europe, the Islands, and Asia Minor, Oxford.
• ÇİZMELİ ÖĞÜN, Z. - ÖZBİL, C. 2012. “Çorum Müzesi Sikke Koleksiyonunda Bulunan Antik Sikkeler”, 2. Çorum Kazı ve Araştırmalar Sempozyumu, Ed.: Ö. İpek, Çorum, ss. 155-170.
• ÇİZMELİ ÖĞÜN, Z. - ÖZBİL, C. - YALÇIN, D. Ö., 2016. “Antik Dönem Anadolu Numismatiği: Arkeolojik Kazılarda Ele Geçen Sikkelerin Bibliyografyası”, Anadolu/Anatolia, Ek Dizi I.3, Ankara, ss. 229-254.
• ÇİZMELİ ÖĞÜN, Z., 2017. “Les Monnaies Provenant des Fouilles Archéologiques en Asie Mineure” Rome et Les Provinces, Monnayage Et Histoire, Mélanges Offerts à Michel Amandry, Ed.: L. Bricault, A. Burnett, Bordeaux, ss. 273-290.
• DALAISON, J. - DELRIEUX, F., 2011. “Les monnaies trouvées à Pompeiopolis durant les campagnes de fouilles 2006–2009”, Pompeiopolis I Eine Zwischenbilanz nach fünf Kampagnen (2006-2010), Ed.: L. Summerer, Halle (Saale), ss. 141-148.
• DEVECİOĞLU, Ü., 2016. “Iuliopolis Nekropolü 2009-2013 Kazıları Sikke Buluntuları”, Kaunos/Kbid Toplantıları 3: Anadolu Numismatik Çalıştayı, Anadolu/Anatolia Suppl. I.3, Ed.: Z. Çizmeli Öğün, Ankara, ss. 89-112.
• FILGES, A., 2015. Münzbild und Gemeinschaft. Die Prägungen der römischen Kolonien in Kleinasien. Frankfurter Archäologische Schriften, Bonn.
• FILGES, A., 2019. “Anadolu’da Roma Koloni Sikkeleri/Roman Colonies in Asia Minor and Their Coins” Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Anadolu, Krallar, İmparatorlar, Kent Devletleri/Hellenistic and Roman Anatolia, Kings, Emperors, City States, Ed.: O. Tekin, İstanbul, ss. 400-411.
• FRANKE P. R., 2007. Roma Döneminde Küçükasya: Sikkelerin Yansımasında Yunan Yaşamı, Çev.: N. Baydur – B. T. Baydur, İstanbul.
• FRASCONE, D., 2013. Zeugma IV. Les monnaies, Lyon.
• FREELY, J., 1996. The Black Sea Coast of Turkey, İstanbul.
• GIBBON, E., 1987. Roma İmparatorluğu’nun Gerileyiş ve Çöküş Tarihi, Çev.: A. Baltacıgil, İstanbul.
• IRELAND, S. - ATEŞOĞLU, S., 1996. “The Ancient Coins in Amasra Museum”, Studies in Ancient Coinage from Turkey, Ed.: R. Ashton, Ankara, ss. 115-137.
• IRELAND, S., 2000. Greek, Roman and Byzantine Coins in the Museum at Amasya (Ancient Amaseia) Turkey, London.
• KAŞKA, G., 2017. Hellenistik Apoikia'dan Roma Colonia'sına: Antiocheia ad Pisidiam Örneğinde Bir Koloni Kentinin Yerleşim ve İdari Tarihi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Antalya.
• KIZILYALÇIN OYARÇİN, F. 2021. “Roma Koloni Sikkelerinde Genius”, II. International Symposium on Mythology/II. Uluslararası Mitoloji Sempozyumu, Ardahan, ss. 235-247.
• KÖKER, H., 2014. “Roma İmparatorluk Dönemi Komama Sikkeleri” Birinci Uluslararası Anadolu Para Tarihi ve Numismatik Kongresi Bildiriler, Ed.: K. Dörtlük - O. Tekin - R. B. Seyhan, İstanbul, ss. 345-359.
• KÖKER, H., 2017. “Pisidia Bölgesi Roma Kolonileri ve Sikkeleri”, Toplumsal Tarih, vol. 227, İstanbul, ss. 54-57.
• KÖKER, H., 2020. “Pisidia Roma Kolonilerinde Sikke Basımı”, Pisidia ve Yakın Çevresinde Üretim, Ticaret ve Ekonomi (Isparta), Ed.: A. Mörel et al., Isparta, ss. 291–304.
• KROLL, J. H., 1993. The Athenian Agora, vol. XXVI, The Greek Coin, Athens.
• LENGER, D. S., 2012. “Coins from the Tieion Excavations, including an unpublished Koinon Bithynion Coin”, The Numismatic Chronicle, vol. 172, ss. 343-346.
• LENGER, D. S. - ATASOY, S. 2015. “Tios Kazılarında Bulunan Sikkeler / Coins From the Tios Excavations” Zonguldak’ta Bir Antik Kent: Tios 2006-2012 Arkeolojik Çalışmaları ve Genel Değerlendirme, Ed.: S. Atasoy - Ş. Yıldırım, Ankara, ss. 381-415.
• LEVICK, B., 1967. Roman Colonies in Southern Asia Minor, Oxford.
• MACDONAL, D., 1992. Greek and Roman Coins from Aphrodisias, Oxford.
• MITCHELL, S. - WAELKENS, M., 1998. Pisidian Antioch The Site and its Monuments, London.
• NOLLÉ, J., 1995. “Colonia und Socia der Römer. Ein neuer Vorschlag zur Auflösung der Buchstaben ‘SR’ auf den Münzen von Antiocheia bei Pisidien” Rom und der griechische Osten. Festschrift für Hatto H. Schmitt zum 65. Geburtstag, Ed.: Ch. Schubert - K. Brodersen - U. Huttner, Stuttgart, ss. 350-370.
• ÖZHANLI, M., 2013. “Frig Tanrısı Men’in Pisidia’daki Hac Merkezi”, Uluslararası Dinar ve Frigya Bölgesi Araştırmaları, Ed.: İ. Balık - C. Cihan, Afyonkarahisar, ss. 283-290.
• ÖZSAİT, M., 1985. Hellenistik ve Roma Devrinde Pisidya Tarihi, İstanbul.
• ÖZSAİT, M., 1999. “Küçük Asya’da Roma Kolonileri”, Zafer Taşlıklıoğlu Armağanı Anadolu ve Trakya Çalışmaları I, Ed.: N. Başgelen - Güler Çelgin - A. Vedat Çelgin, İstanbul, ss. 123-132.
• ÖZTÜRK, B., 2017. “Amasya Oluz Höyük 2009-2013 Dönemi Kazılarında Bulunan Sikkeler”, Oluz Höyük Kazı Sonuçları Serisi 2, Amasya Oluz Höyük Kuzey – Orta Anadolu’da Bir Akhaimenid (Pers) Yerleşkesi, 2009-2013 Dönemi Çalışmaları Genel Değerlendirmeler ve Önsonuçlar, Ed.: Şevket Dönmez, Amasya, ss. 313-337.
• ÖZTÜRK, B., 2021. “The coins found at the excavations of Amasya/Oluz Höyük, 2009-2013”, Greeks and Romans in the Black Sea and the Importance of the Pontic Region for the Graeco-Roman World (7th century BC-5th century AD): 20 Years On (1997-2017), Ed.: G. Tsetskhladze – A. Avram – J. Hargrave, Oxford, ss. 420-428.
• RUBIN, B., 2011. “Ruler Cult and Colonial Identity: The Imperial Sanctuary at Pisidian Antioch”, Building a New Rome: The Imperial Colony of Pisidian Antioch (25 BC ‐ AD 700), Ed.: E. Gazda et al., Ann Arbor, ss. 33‐60.
• SALAMON, M., 1970. “Przyczyny zaniku mennic miejskich w Azji Mniejszej w 2. połowie III wieku n.e.”, WN 14, ss. 146-62.
• SALAMON, M., 1971. “The chronology of Gothic invasions into Asia Minor in the IIIrd century A.D.”, Eos 59, ss. 109-139.
• SANCAKTAR, H., 2009. Anadolu'daki Roma Koloni Kentleri ve Sikke Tipolojisi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• SANCAKTAR, H., 2012. “Pisidia, Kilikia ve Lykaonia Bölgelerindeki Roma Koloni Kentleri Sikke Tipolojisi” Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması I: Anadolu Akdenizi Sempozyumu 2009, Ed.: K. Dörtlük et al., Antalya, ss. 371-384.
• SANCAKTAR, H., 2013. “2012 Yılı Pisidia Antiokheia Kazısı Sikkeleri: Ön Rapor” Pisidia Araştırmaları-I Sempozyum Bildirileri 2012, Ed.: B. Hürmüzlü et al., Isparta, ss. 368-377.
• SANCAKTAR, H., 2014. “Antiokheia (Pisidia) Kazı Sikkeleri: 2008-2012”, Birinci Uluslararası Anadolu Para Tarihi ve Numismatik Kongresi Bildiriler, Ed.: K. Dörtlük - O. Tekin - R. B. Seyhan, İstanbul, ss. 515-524.
• SEZGİN, T., 2021. Yozgat Müzesi’nde Bulunan Hellen Otonom, Hellenistik Krallık ve Roma Eyalet Sikkeleri, Hitit Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Çorum.
• ŞAHİN, S., 1994. “ALAMA[?]NIA, nicht Alamania, Zum epigraphischen Verständnis eines stets mißverstandenen historischen Reliefblockes von İznik (Nikaia)”, Epigraphica Anatolica, vol. 23, Bonn, ss. 125-136.
• TAMER, B. - KAŞKA, G., 2018. “Fahri Duumviratus: Colonia Caesarea Antiochensis Örneği”, A. Vedat ÇELGİN’in 68. Doğum Günü Onuruna Makaleler, Ed.: Murat Arslan - Ferit Baz, İstanbul, ss. 825-861.
• TRAVAGLINI, A. - CAMILLERI V. G., 2010. Hierapolis Di Frigia Le Monete Campagne Di Scavo 1957-2004, Band IV, İstanbul.
• TÜTÜNCÜ E., 2018. “Pisidia Bölgesi’nde Roma İmparatorluk Dönemi (MS 1.-3. yy) Sikke Dolaşımı”, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı 45, 2018, ss. 248-259.