ESKİ MEZOPOTAMYA’DA BİR SAVUNMA STRATEJİSİ: HENDEKLER

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 101 - 114, 29.03.2023

Tuğçe Horunlu

https://doi.org/10.33469/oannes.1187514

Öz

İnsanoğlu yaşamını sürdürmek için, birincil olarak hayatını tehdit eden tehlikelerden korunmanın yollarını aramıştır. Başlangıçta yabani hayvanların saldırıları bir kaygı iken, süreç daha acımasız bir düşmana hazırlanmaktaydı: İnsan. Birbirine komşu ya da tamamen yabancı toplumlar çeşitli sebeplerle karşı karşıya gelmiştir. Bu sebeplerin başında sınır ihlalleri, yağma ve talan amaçlı istilalar, daha iyi bir yerleşim yeri için göçler ve nihayetinde kendinde var olmayana sahip olma arzusu sayılabilir. Toplumlar devlete dönüşürken, devlet politikaları da, daha fazlasına hükmetme ve en güçlü olma ekseninde gelişmiştir. Siyasi ve ekonomik gücü elinde bulundurmanın en kolay yolu, iş gücü ve hammadde kaynağı sağlayan bölgeler üzerinde hâkimiyet kurmaktı. Tüm bunlara sahip olmak aynı zamanda, tam teçhizatlı bir orduyu hazırlamak anlamına geliyordu. Söz konusu gücü elde bulunduranlar, tam donanımlı ordularıyla kazanmak için yola çıkarken, pek çok toplum açık hedef haline gelmiştir. Şüphesiz her an gerçekleşebilecek bir saldırıyı, düşmanla göğüs göğüse çarpışmaya gerek kalmadan bertaraf etmek akıllıca olurdu. Saldırıyı uzak tutmak için en etkili yöntem çeşitli engeller ile yaşam alanını çevreleyerek, ilerleyişi sekteye uğratmaktı. Bu amaçla savunma sistemlerinin ilk adımı atılmış ve unsurları belirlenmiştir. Coğrafi koşullar ve bölgenin topoğrafik yapısıyla şekillenen sistem, kentlerin güvenliği için elzem hale gelmiştir. Mezopotamya toprakları tarihi boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yaparken, en şiddetli mücadelelerde sahne olmuştur. Kent devletlerinin çatışmalarıyla başlayan, bölgede tek egemen olma gayretiyle imparatorluklara uzanan süreçte, saldırıların yarattığı korku ve kaygılar kent sakinlerini harekete geçirmiştir. Böylece pek çok alanda olduğu gibi savunma sistemlerinde de ilkler Mezopotamya’da karşımıza çıkmaktadır. Sistemin en önemli ve en eski unsurlarından olan hendekler, oldukça işlevsel ve basit bir savunma stratejisini sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mezopotamya, Kent, Saldırı, Savunma Sistemi, Hendek

A DEFENCE STRATEGY IN ANCIENT MESOPOTAMIA: MOATS

Öz

In order to survive, mankind has searched for ways to protect itself primarily from the dangers that threaten its life. While the attacks of wild animals were a concern at the beginning, the process was preparing for a more brutal enemy: Man. Neighboring or completely foreign societies have faced each other for various reasons. These reasons include border violations, invasions aimed at spoil and plunder, migrations for a better settlement, and ultimately the desire to have something that does not exist in itself. While societies are transforming into states, state policies have developed on the axis of dominating more and being the strongest. The easiest way to retain political and economic power was to dominate the regions that provided labor and raw materials. Having all this also meant preparing a fully equipped army. While those who hold the said power set out to win with their fully equipped armies, many societies have become clear targets. Undoubtedly, it would be wise to dodge an attack that could happen at any time without having to engage in hand-to-hand combat with the enemy. The most effective method to keep the attack at bay was to surround the living area with various obstacles, hindering the progress. For this purpose, the first step of defence systems has been taken and its elements have been determined. The system shaped by the geographical conditions and the topographic structure of the region has become essential for the security of the cities. While the lands of Mesopotamia have hosted many civilizations throughout its history, it has also been the scene of the most violent struggles. In the process, which started with the conflicts of the city-states and extended to the empires with the effort of being the sole sovereign in the region, the fear and anxiety caused by the attacks mobilized the residents of the city. Thus, as in many areas, the firsts in defence systems appear in Mesopotamia. The moat, one of the most important and oldest elements of the system, offer a very functional and simple defence strategy.

Anahtar Kelimeler

Mesopotamia, City, Attack, Defence System, Moat

Kaynakça

• AKARCA, A., 1998. Şehir ve Savunması, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• AKYÜZ, F., 2018. Asur Ordusu (Yeni Asur Dönemi MÖ 911-612), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• BORDREUIL, P. – BRIQUEL-CHATONNET, F. – MICHEL, C., 2015., Tarihin Başlangıçları, Eski Yakındoğu Kültür ve Uygarlıkları, Çev.: Levent Başaran, Alfa Basın Yayın Dağıtım, İstanbul.
• BURKE, A. A., 2004. The Architecture of Defense Fortified Settlements of The Levant During The Middle Bronze Age, A Dissertation Submitted to The Faculty of The Division of The Humanities in Candidacy for The Degree of Philosophy, University of Chicago, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Chicago.
• DELAPORTE, L., 1996. Mesopotamia, The Babylonian and Assyrian Civilization, Çev.: V. Gordon Childe, London and New York.
• FRAYNE, D., 1990. Royal Inscriptions of Mesopotamia, Early Periods, Vol. 4: Old Babylonian Period (2003–1595 B.C.) 2 vols, Royal Inscriptions of Mesopotamia, Babylonian Period (Toronto: University of Toronto Press).
• FRIEDELL, E., 2006. Mısır ve Antik Yakındoğu’nun Kültür Tarihi, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
• GÖKÇEK, L.G., 2015. Asurlular, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• GÖKÇEK, L.G., 2020. “Kent Devletlerinin Ortaya Çıkışı ve Erken Sülaleler Dönemi”, Eski Mezopotamya’nın Siyasi Tarihi, Ed.: Lütfi Gürkan Gökçek-Ercüment Yıldırım-Okay Pekşen, Değişim Yayınları, Sakarya, ss. 9-32.
• GRAYSON, A. K., 1987. Assyrian Rulers of The Third and Second Millenia BC (to 1115 BC), University of Toronto Press, Toronto.
• GRAYSON, A. K., 1991. Assyrian Rulers of the Early Fist Millennium BC I (1114-859), University of Toronto Press, Toronto.
• GRAYSON, A.K., 1996. Assyrian Rulers Early 1(st) Millennium BC., Vol.: 2, University of Toronto Press, Toronto.
• GRAYSON, A. K. – NOVOTNY, J., 2014. The Royal Inscriptions of Sennacherib, King of Assyria (704-681 BC), Part 2, (The Royal Inscriptions of the Neo-Assyrian Period 3/2), Winona Lake: Indiana, Eisenbrauns.
• HAMBLIN, W.J., 2006. Walfare in the Ancient Near East To 1600 BC, Routledge Taylor & Francis Group Press, Oxford, ss. 517.
• LORENZO, N., 2017. “Beheaded Ancestors of Skulls and Statues in Pre-Pottery Neolıthıc Jerıcho”, Scienze dell'Antichità 23.3, Sapienza Università di Roma, Roma, ss. 3-30.
• LUCKENBILL, D. D., 1968. Ancient Records of Assyria and Babylonia, Vol. II, New York.
• KINAL, F., 1941. “Amarna Çağında Hurriler”, Sumeroloji Araştırmaları, AÜDTCF Yayınları, ss. 1040-1060.
• KÖROĞLU, K., 2006. Eski Mezopotamya Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul.
• MEMİŞ, E., 2020. Eskiçağda Mezopotamya, Bursa.
• NORWICH, J.J., 2015. Antik Dünyayı Şekillendiren Kentler, Çev.: Nurettin Elhüseyni, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• NARDO, D., 2007. Ancient Mesopotamia, Green Haven Press, London.
• PARPOLA, S., 1987. Neo-Assyrian Treaties from the Royal Archives of Niniveh, JCS, Vol.: 39, No.2, America, ss.161-187.
• READE, J. E., 2000. “Ninive (Nineveh)”, RIA 9 (5-6), ss. 399-400.
• SEVİN, V., 2019. Yeni Asur Sanatı I, Mimarlık, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• TEKİN, H., 2017. Tarih Öncesinde Mezopotamya Yeni Yaklaşımlar, Yeni Yorumlar ve Yeni Kronoloji, Bilgin Kültür Sanat yayınları, Ankara.
• YILDIRIM, E. – PEKŞEN, O., 2013, “Üçüncü Arami Göçü’nün Anadolu’nun Güneydoğusuna Yaptığı Etnik ve Siyasi Etkiler”, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:4, sayı:13, ss. 31-55.
• ZORZI, N., 2018. “Şamşi-Adad ve Yukarı Mezopotamya Krallığı”, Antik Yakın Doğu, Ed.: Umberto Eco, Çev.: Leyla Tonguç Basmacı, Alfa yayınları, İstanbul, ss. 120-128.