SMINTHEION CULTIC CAVE AND SACRED SPRING IN THE LIGHT OF ANCIENT SOURCES AND ARCHAEOLOGICAL FINDINGS

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 137 - 165, 29.03.2023

Davut Kaplan

https://doi.org/10.33469/oannes.1220048

Öz

All the sanctuaries of Apollo in Greece and Anatolia were built at or near the springs because he is the god of prophecy. The sanctuaries of Apollo were sometimes built directly on next to or near spring water coming out of the cave, as in Smintheion. Caves, sacred places for people living in rural areas at the beginning for sheltering and communicating with the gods, lost their functions, albeit a little, with the birth of temples. According to ancient sources and coin descriptions, the cave in Smintheion is understood to have been an essential sanctuary since the establishment of the Apollo Smintheus cult. Construction of the Hellenistic temple near the cave where the water source comes out, the cult has lost its function, but the water coming out of the cave has always been used in the service of the gods. Although Apollo Smintheus (Apollo, the lord of mice) was initially known as a god associated with mice, it is known that mice actually aid in divination. However, in the inscriptions at the entrance of the Great Bath in Smintheion, it is understood that a priest, who contributed to the agonistic games in the 2nd century A.D., was expressed as a hypophet, carrying out a cult practice related to water. Ancient sources, inscriptions, and coin depictions reflect this deep-rooted tradition of the existence of this cave and spring in Troy, as Apollo is a god of Anatolian origin. Therefore, this cave and spring to the east of the Temple of Apollo Smintheus must have been used for divination. In the first part of this study, geographical features, topography, and geological structure, which were the reason for the water source in the establishment of Smintheion in this area, were discussed. Afterward, the ancient texts about the cult of Apollo Smintheus, the inscriptions, and archaeological findings obtained from the excavations were mentioned, and it was revealed that the cave where the water came out was used as a sacred cave, and the spring was used for divination.

Anahtar Kelimeler

Smintheion, Gülpınar, Sacred Spring, Cult Cave, Apollo Smintheus

ANTİK KAYNAKLAR VE ARKEOLOJİK BULGULAR IŞIĞINDA SMINTHEION'DAKİ KÜLT MAĞARASI ve KUTSAL KAYNAK

Öz

Yunanistan ve Anadolu'daki Apollon kutsal alanlarının hepsinin su kaynağı başına veya yakınına kurulmalarının nedeni, kehanet tanrısı olmasıdır. Apollon kutsal alanları bazen doğrudan bir su kaynağı üzerine veya yanına ya da Smintheion'da olduğu gibi mağaradan çıkan kaynak suyu yakınına kurulmuştur. Başlangıçta kırsal kesimde yaşayan insanların barınma ve tanrılarla ilişki kurma amaçlı kutsal mekanları olan mağaralar, tapınakların doğuşu ile bu işlevlerini az da olsa kaybetmişlerdir. Smintheion'daki mağara da antik kaynaklar ve sikke tasvirlerine göre Apollon Smintheus kültünün kuruluşundan itibaren önemli bir kült alanı olduğu anlaşılmaktadır. Su kaynağının çıktığı mağara yakınına Hellenistik tapınağın inşa edilmesi ile bu kült işlevini kaybetmiş ancak mağaradna çıkan su her zaman tanrı hizmetinde kullanılmıştır. Başlangıçta Apollon Smintheus (farelerin efendisi Apollon) genelde farelerle ilişkili bir tanrı olarak bilinmesine rağmen aslında farelerin de kehanette yardımcı bir hayvan oldukları bilinir. Oysa Smintheion'da Büyük Hamam girişindeki yazıtlarda agonistik oyunlarda katkısı olan MS 2.yy'da bir hypophet olarak ifade edilen bir rahibin su ile ilişkili kült uygulaması gerçekleştirdiği anlaşılmaktadır. Antik kaynaklar, yazıtlar ve sikke tasvirleri bu mağara ve su kaynağının Apollon'un Anadolu kökenli bir tanrı olarak Troia'da da varlığı bu köklü geleneği yansıtmaktadır. Bu nedenle Apollon Smintheus Tapınağı'nın doğusundaki bu mağara ve kaynak kehanet amaçlı kullanılmış olmalıdır. Bu çalışmanın ilk bölümlerinde Smintheion'un bu alana kurulmasında su kaynağının nedeni olan coğrafi özellikler, topografya ve jeolojik yapı ele alınmıştır. Devamında Apollon Smintheus kültü ile ilgili antik metinlere ve kazılardan ele geçen yazıtlar ve arkeolojik bulgulara değinilmiş ve suyun çıktığı mağaranın kutsal mağara, su kaynağının ise kehanet amaçlı kullanıldığı ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Smintheion, Gülpınar, Kutsal Kaynak, Kült Mağarası, Apollon Smintheus

Kaynakça

• BARNETT, R., 2007. "Sacred Groves, Sacrifice and the Other of Nature in Ancient Greek Landscape", Landscape Journal26. 2, pp. 252-269.
• BELLINGER, A. R., 1958. "The Late Bronze of Alexandria Troas," ANS Museum Notes 8, pp. 25-52.
• BELLINGER, A. R., 1961. Troy, The Coins, Princeton.
• BIRGE, D. E., 1987. Sacred Groves in the Ancient Greek World.
• BURKERT, W., 1977. Greek Religion.
• CARTLEDGE, P. 1985. "The Greek religious festivals," Greek Religion and Society (Eds. P. E. Easterling - J. V. Muir), Cambridge, pp. 98-127.
• CLELAND, E. W. 1933. "The Age of the Grotto of Apollo on the Island of Delos," The Classical Journal 28, pp. 271-275.
• COLE, S. G., 1986. "The Uses of Water in Greek Sanctuaries," Early Greek Cult Practise (Eds. R. Hagg – N. Marinatos – G. C. Nordquist), pp. 161-165.
• COOK, J. M., 1973. The Troad, An Archaeological and Topographical Study, Oxford.
• CROON, J.H., 1967. "Hot Springs and Healing Gods," Mnemosyne20.3, pp. 225-246.
• ÇİZMELİ-ÖĞÜN, Z., 2009. "Fare, Veba ve Apollon; Bir Kutsal Alanın Kuruluş Söylencesi İkonografisi", Ancient History, Numismatics and Epigraphy in Mediterranean World, Studies in memory of Clemens E. Boschand Sabahat Atlan and in honour of Nezahat Baydur (Eds. Oğuz Tekin-Aliye Erol), İstanbul, pp.113-122.
• ÇİZMELİ-ÖĞÜN, Z., 2013. "Smintheion'da ele geçen sikke buluntuları", Smintheion, Apollon Smintheus'un İzinde, İstanbul, pp.135-140.
• ÇİZMELİ-ÖĞÜN, Z., 2015. "The Sanctuary of Apollo Smintheus in the Light of Numismatic Evidence," Smintheion: In Search of Apollon Smintheus, (Eds. A. C. Özgünel), İstanbul, pp. 94-103.
• DIETRICH, B. E., 1986. Dietrich, Tradition in Greek Religion.
• DILLON, M., 2017. Dillon, Omens and Oracles, Divination in Ancient Greece, London-New York.
• DYER, R. R., 1969. "The Evidence for Apolline Purification Rituals at Delphi and Athens," The Journal of Hellenic Studies 89, pp. 38-56.
• ELDERKIN, G. W., 1941. "The Natural and Artificial Grotto", Hesperia 10.2, pp.125-127.
• FONTENROSE, J., 1978. The Delphic Oracle. Its Responses and Operaitons with a Catalogue of Respones, London.
• FRANK, N., – MANGINI, A., – KORFMANN, M., 2002. "Th/U Dating of the Trojan 'Water Quarries'", Archaeometry44.2, pp. 305-314.
• FRIESE, W., 2010a. Den Göttern so nah: Architektur und Topographie griechischer Orakelheiligtümer, Stuttgart.
• FRIESE, W., 2010b. "Facing the Dead. Landscape and Ritual of Ancient Greek Death Oracles", Times and Mind: The Journal of Archaeology, Consciousness and Culture 3, pp. 29-40.
• GLASER, F., 1986. Antike Brunnen bauten in Griechenland.
• GORDON, E. I., 1967. "The Meaning of the Ideogram dKASKAL.KUR = Underground Water-Course" and Its Significance for Bronze Age Historical Geography," Journal of Cuneiform Studies 21, pp. 70-88.
• GRACE, V. R., 1932. "Scopas in Chryse", JHS52.2, pp. 228-232.
• HILL, G. F., 1916. "Apollo and St. Michael: Some Analogies," JHS 36, pp. 134- 162.
• KAPLAN, D., 2007a. “Apollon’un Kökeni”, Doğu’dan Yükselen Işık. Arkeoloji Yazıları, Atatürk Üniversitesi, 50. Kurulus Yıldönümü Arkeoloji Bölümü Armağanı, pp.471-480.
• KAPLAN, D., 2007. "Khrysa?/Gülpınar'daki Arkaik Apollon Smintheus Kültü Üzerine Gözlemler", PATRONVS Coşkun Özgünel'e 65. yaş Armağanı, pp. 231-239.
• KAPLAN, D., 2013. 'Smintheion Roma Hamamı', Smintheion, Apollon Smintheus'un İzinde (Ed. C. Özgünel), İstanbul, pp. 81-100.
• KAPLAN, D., 2013b. 'Smintheion Roma Dönemi Su Depoları', Smintheion, Apollon Smintheus'un İzinde (Ed. C. Özgünel), İstanbul, pp.101-116.
• KAPLAN, D., 2015. "Roman Baths and Related Structures," Smintheion: In Search of Apollon Smintheus (Ed. A. C. Özgünel), İstanbul, pp. 65-92.
• KAPLAN, D., 2016. "Smintheion-Aleksandreia Troas Yolu, Ne İçindi? Jeolojik, Arkeolojik ve Filolojik Belgeler Işığında Güzergâh ve İşlevi", Anadolu / Anatolia 42, pp. 49-94.
• KAPLAN, D., 2018. The Roman Baths and Related Structures, Smintheion Studies I, Çanakkale.
• KAPLAN, D., – ŞEN, M., – GÜNAYDIN, İ., 2016. "Gülpınar'ın Unutulan Yapıları: Çeşme ve Çamaşırhaneler", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9.43, pp. 1347-1354.
• KAYAN, İ., 1994. Tuzla Ovasının Alüvyal Jeomorfolojisi ve Holosen'deki Kıyı Çizgisi Değişimleri, İzmir.
• KERN, O., 1922. Orphicorum fragmenta, Berlin.
• KORFMANN, M., 1999. "1997 Troia Kazıları", 22. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1.Cilt, Ankara 1999, pp. 357-370.
• KORFMANN, M., 2004. "2002 Yılı Troia Kazı Sonuçları", 25.Kazı Sonuçları Toplantısı, 1.Cilt, Ankara, pp. 77-87.
• MITCHELL, S., 1995. Cremna in Pisidia, Classical Press of Wales.
• NAUMANN F. 1983. Die Ikonographie der Kybele in der Phrygischen und der Griechischen Kunst, Ist Mitt Beiheft 28.
• NILLSON, M. P., 1971. The Minoan-Mycenaean Religion and its Survival in Greek Religion.
• ÖZGÜNEL, C., 2001. Smintheion, Troas'ta Kutsal Bir Alan, Ankara.
• ÖZGÜNEL, C., 2008a. "30. Yılına Doğru Gülpınar/Smintheion Kazıları", Ayvacık Değerleri Sempozyumu 29-30 Ağustos 2008, pp. 39-46.
• ÖZHAN, T., 2015. "New Inscriptions from Smintheion; Dedications, Epitaphs, and Fragments", Smintheion; In Search of Apollo Smintheus, İstanbul, pp.105- 123.
• ÖZHAN, T., 2016. "Anadolu'nun antik spor yazıtları 2: Aleksandreia Troas'ta Agon'lar ve Sminetheion'dan yeni bir yazıt fragmanı", Eskiçağ Yazıları 10, pp. 259-282.
• PARKE, H. W., 1985. The Oracles of Apollo in Asia Minor, London.
• PEDLEY, J., 2005. Sanctuaries and The Sacred in the Ancient Greek World, Cambridge.
• PETZL, G., – SCHWERTHEIM, E., 2006. Hadrian und die dionysischen Künstler: Drei in Alexandria Troas neugefundene Briefe des Kaisers an die Künstler-Vereinigung, Bonn.
• PICARD, Ch., 1922. Ephèse et Claros; Recherches sur les sanctuaires et les cultes de l'Ionie du Nord, Paris.
• PICARD, Ch., – MAKRIDI BEY, Th., 1915. "Fouilles du Hiéron d'Apollon Clarios, à Colophon. Première campagne " Bulletin de Correspondance Hellénique 39, pp. 33-52.
• POLIGNAC, F., 1995. Cult, Territory and the Origin of the Greek City-State.
• RICL, M., 1997. The Inscription of Alexandreia Troas, Bonn.
• ROLLER, L. E., 1999. In Search of God the Mother, The Cult of Anatolian Cybele.
• ROSENBERGER, V., 2001. Griechische Orakel: Eine Kultur geschichte, Darmstadt.
• RUSSEL, D. A., – WILSON, N. G., 1981. Menander Rhetor, A Commentary, Oxford.
• RUTKOWSKI, B., 1986. The cult places of the Aegean.
• SCHWEMER, D., 2013. "Tanrılar Kültü, Büyü Ritüeli ve Ölülerin Bakımı", Hititler Bir Anadolu İmparatorluğu-Hittites An Anatolian Empire (Eds. M. Doğan-Alparslan - M. Alparslan), İstanbul, pp. 432-449.
• SPORN, K., 2002. Heiligtümer und Kulte Kretas in klassischer und hellenistischer Zeit, Heidelberg.
• SPORN, K., 2006. "Höhlenheiligtümer in Griechenland", Kult und Kommunikation. Medien in Heiligtümern der Antike, Wiesbaden, pp. 39-62.
• SPRATT CAPTAIN, R. N., 1856. Spratt, "On the Site of the Temple of Apollo Smintheus, Transactions of the Royal Society of Literature of the United Kingdom, Second series Vol.5, London, pp. 236-242.
• STARKE, F., 1997. "Troia im Kontext des historisch–politischen Umfeldes Kleinasiens im 2. Jahrtausend", Studia Troica 7, pp. 447–487.
• STENTON, E. C., - COULTON, J. J., 1986. "Oinoanda: the water supply and aqueduct", Anatolian Studies 36, pp.15-5.
• TAŞLIKLIOĞLU, Z., 1963. Anadolu'da Apollon Kültü ile İlgili Kaynaklar.
• USTINOVA, Y., 2009a. "Cave Experiences and Ancient Greek Oracles," Time and Mind: The Journal of Archaeology, Consciousness, and Culture 2.3, pp. 265-286.
• USTINOVA, Y., 2009b. Caves and Ancient Greek Mind: Descending Underground in the Search for Ultimate Truth, Oxford.
• WHITE, K. D., 1954. "The Sacred Grove: A Comparative Study of Some Parallel Aspects of Religious Ritual in Ancient Crete and the Near East", Greece and Rome1.3, pp.112-127.
• WICKENS, J.M., 1986. The Archaeology and History of Cave Use in Attika, Greece from Prehistoric through Late Roman times, Ph.D. diss., Indiana University.
• YAVŞAN, Ç., 2010. Kalkolitik Smintheion (Gülpınar) Kazıları Buluntusu Deniz Kabukları, Yüksek Lisans Tezi, Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, Çanakkale.